Wyrok dotyczy następującego stanu faktycznego.
Spółka posiadała wierzytelności z tytułu sprzedaży hurtowej towarów na rzecz kontrahenta udokumentowanej fakturami VAT. Żadna z faktur nie została jednak przez kontrahenta zapłacona.
Część wierzytelności skierowana została w trybie postępowania upominawczego do sądu rejonowego, w wyniku czego wydany został nakaz zapłaty zaopatrzony w klauzulę wykonalności.
Objęta powyższym tytułem wykonawczym kwota dochodzona była w trybie postępowania egzekucyjnego. Komornik sądowy powiadomił jednak spółkę, iż podjęte w sprawie czynności egzekucyjne okazały się bezskuteczne.
Ostatecznie postępowanie egzekucyjne zostało umorzone przez organ postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 kpc, zgodnie z którym postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych.
Organ podatkowy stwierdził, że wierzytelności, których część została skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, wynikiem którego wydano postanowienie o umorzeniu postępowania będą spełniały warunki do zaliczenia ich do kosztów uzyskania przychodów.
Natomiast wierzytelności, co do których podatnik nie dysponuje postanowieniem organu egzekucyjnego o nieściągalności, nie spełniają warunków kwalifikowania ich do kosztów uzyskania przychodów.
Przy czym organ zgodził się z interpretacją przepisów uznającą postanowienie o umorzeniu egzekucji wobec części wierzytelności w sposób wystarczający dokumentuje nieściągalność całości tej wierzytelności objętej wyrokiem sądu.
Nie zgodził się z poglądem podatnika, że postanowienie to w sposób wystarczający dokumentuje nieściągalność pozostałych wierzytelności od tego samego niewypłacalnego dłużnika, które nigdy nie zostały skierowane na drogę sądową.
Sąd przyjął następujące założenia popierając ten pogląd organu podatkowego:
1) Nie można w sposób jednoznaczny stwierdzić, iż przy tożsamości dłużnika wszelkie jego wierzytelności można uznać za nieściągalne na podstawie jednego postanowienia o nieściągalności wydanego przez właściwy organ egzekucyjny (art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT) dotyczącego tylko jednej z wielu wierzytelności.
2) Choć wcześniej prowadzona wobec dłużnika, który posiada wiele wierzytelności egzekucja okaże się bezskuteczna w odniesieniu do jednej wierzytelności, nie można wykluczyć, że w przyszłości wobec innych wierzytelności będzie ona skuteczna z uwagi na nowe okoliczności faktyczne np. pojawieniem się nowych składników majątkowych.
3) Podatnik chcąc uznać wierzytelności za nieściągalne powinien skierować na drogę sądową wierzytelności, jakie posiada wobec danego dłużnika (w celu uzyskania tytułu wykonawczego i klauzuli wierzytelności), po to by następnie wystąpić do organu egzekucyjnego o egzekucję choćby części ustalonej wierzytelności i uzyskać rozstrzygniecie, z którego jednoznacznie by wynikało, że dłużnik nie posiada majątku wystarczającego do zaspokojenia dochodzonego roszczenia. Istnieje możliwość odstąpienia od tej procedury w wypadku udokumentowania takich wierzytelności protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne byłyby równe lub wyższe od tej kwoty.
4) Odpisy nieściągalnych wierzytelności są regulacją prawną będącą wyjątkiem od reguły, iż nieściągalne wierzytelności nie stanowią kosztów uzyskania przychodu i dlatego winno się skierować na drogę sądową wszystkie wierzytelności wobec danego dłużnika, przy założeniu, że wierzyciel nie posiada innego tytułu wykonawczego niż orzeczenie sądu bądź ugoda sądowa, aby potem wystąpić do organu egzekucyjnego o egzekucję choćby części ustalonej wierzytelności i uzyskać rozstrzygnięcie, z którego by wynikało, iż dłużnik nie posiada majątku wystarczającego do zaspokojenia roszczeń wierzyciela.
Polecamy: Czy nieściągalne wierzytelności mogą być zaliczone do kosztów podatkowych?
Przypomnijmy jeszcze zasady, które nakazał ustawodawca podatnikom stosować wobec nieściągalnych wierzytelności.
Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem wierzytelności, które uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana w sposób określony w przepisach prawa podatkowego.
Nieściągalność powinna zostać udokumentowana:
1) postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
2) postanowieniem sądu o:
a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub
b) umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność wymieniona pod lit. a), lub
c) ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo
d) protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.
Polecamy: Czy sprzedaż wierzytelności jest dobrym rozwiązaniem dla wierzyciela?
Polecamy: serwis VAT
Jest to tzw. zamknięty katalog – bez przedstawienia jednego z wymienionych w nim dokumentów nie ma możliwości zaliczenia nieściągalnej wierzytelności do kosztów podatkowych.