Czasem, gdy sytuacja finansowa spółki pogarsza się, a na horyzoncie widać już widmo upadłości, członkowie zarządu, aby uniknąć odpowiedzialności za zobowiązania spółki składają rezygnację z pełnionej funkcji. Zdarza się, że rezygnacja z pełnienia funkcji członka zarządu ma charakter wyłącznie formalny, a dotychczasowy prezes nadal, pomimo rezygnacji, wykonuje swoje obowiązki. Czy takie działanie pozwoli uwolnić się ustępującemu członkowi zarządu od odpowiedzialności za zaległości podatkowe, którą ponosi na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej?
Kluczowe znaczenie dla udzielenia odpowiedzi na zadane powyżej pytanie ma wykładania przepisów regulujących zasady odpowiedzialności członków zarządu, a w szczególności art. 116 § 2 Ordynacji podatkowej.
Stosownie do art. 116 § 2 Op odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu. Dla ustalenia okresu dotyczącego zaległości, za które odpowiedzialność ponosi konkretny zarząd, kluczowe znaczenie ma zatem wyjaśnienie, co należy rozumieć przez "pełnienie obowiązków". Innymi słowy, jakie czynniki decydują o tym, że dana osoba pełni w danym momencie obowiązki członka zarządu spółki kapitałowej, do których na podstawie art. 201 § 1 k.s.h. należy w szczególności prowadzenie spraw spółki oraz jej reprezentacja.
Odpowiedź na powyższe pytanie znajdziemy wyrokach Naczelnego Sadu Administracyjnego (dalej: „NSA”), który wypracował jednolitą linię orzeczniczą, w której odwołuje się do faktycznego sprawowania przez dany podmiot wymienionej w tym przepisie funkcji.
NSA w swoich orzeczeniach wskazuje, iż oceniając odpowiedzialność solidarną konkretnej osoby za zaległości podatkowe jednostki organizacyjnej, którą zarządza istotne znaczenie ma ustalenie, czy w danym czasie podejmowała ona aktywne działania z zakresu prowadzenia spraw spółki. Podkreśla się bowiem, że istota odpowiedzialności solidarnej członków zarządu za zaległości podatkowe nie opiera się wyłącznie na formalnym piastowaniu danego stanowiska, lecz również na ponoszeniu konsekwencji działań lub zaniechań. [wyrok NSA z dnia 4 marca 2015 r. sygn. I FSK 241/14]
NSA w jednym ze swoich orzeczeń stwierdził ponadto, że wykonywanie obowiązków członka zarządu w spółce z o.o., nawet po formalnej rezygnacji z funkcji członka zarządu w tejże spółce z o.o., powoduje odpowiedzialność podatkową tego podmiotu przewidzianą w art. 116 § 2 ordynacji podatkowej [wyrok NSA z dnia 13 sierpnia 2013 r., sygn. akt II FSK 2401/11]
Osoba, która faktycznie pełniła funkcję członka zarządu w okresie, w którym powstały zobowiązania podatkowe, nie może powoływać się na okoliczność, że jej mandat wygasł na podstawie art. 202 § 1 k.s.h. dla uwolnienia się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe, którą ponosi na podstawie art. 116 ordynacji podatkowej [wyrok NSA z dnia 16 października 2014 r., sygn. akt I FSK 1575/13]
Powyższe oznacza, że jeżeli członek zarządu, pomimo złożenia rezygnacji z pełnionego stanowiska, nadal aktywnie uczestniczy w zarządzaniu spółką, to będzie on mógł ponosić odpowiedzialność za jej zaległości podatkowej.
Do aktywności, które mogą skutkować przypisaniem takiej odpowiedzialności należy zaliczyć podejmowanie przez byłego członka zarządu takich działań jak:
- podpisywanie deklaracji podatkowych w imieniu spółki,
- podpisywanie protokołów kontroli podatkowej prowadzonej wobec spółki,
- podpisywanie rocznego sprawozdania finansowego.
Należy jednak pamiętać, że w prawidłowo prowadzonym postępowaniu podatkowym organ powinien wyjaśnić w jakich okolicznościach doszło do złożenia takich podpisów. Okoliczność złożenia podpisu na jednym ze wskazanych dokumentów nie jest bowiem jednoznaczna z pełnieniem obowiązków związanych z prowadzeniem spraw spółki. Jeżeli organ nie ustali tych okoliczności decyzja podatkowa jako naruszająca art. 187 o.p. powinna zostać uchylona.
Warto również wskazać, że opisana powyżej analiza prawna dotyczy stanu faktycznego, w którym członek zarządu rezygnuje z pełnionej funkcji jeszcze przed wystąpieniem stanu niewypłacalności spółki, obligującego go do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli członek zarządu ustępuje ze stanowiska już po powstaniu stanu niewypłacalności będzie mógł uwolnić się od odpowiedzialności wyłącznie poprzez wykazanie, że wystąpiła jedna z przesłanek egzoneracyjnych opisanych w art. 116 par. 1 ordynacji podatkowej.
W celu weryfikacji poprawności działania organu podatkowego warto skorzystać ze wsparcia profesjonalnego pełnomocnika, który łącząc doświadczenie i wiedzę z zakresu prawa podatkowego i handlowego będzie w stanie rzetelnie ocenić prawidłowość działania organów podatkowych i sporządzić skuteczny środek zaskarżenia, jeżeli będzie to konieczne.