Jest zatem oczywistym, że sama czynność przekazania przedsiębiorstwa pod tytułem darmym nie wiąże się z powstaniem zobowiązania podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych.
Jednakże zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. d przewidziano opodatkowanie umów darowizny w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy.
A zatem w sytuacji, kiedy wolą stron umowy darowizny przedsiębiorstwa jest również przekazanie długów związanych z tym przedsiębiorstwem należy liczyć się z koniecznością poniesienia kosztu w postaci podatku od czynności cywilnoprawnych.
Zawarcie i zmiana umowy spółki a podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)
W praktyce w większości przypadków przekazania przedsiębiorstw czynność ta jest dokonywana właśnie w formie aktu notarialnego (z mocy ustawy – gdy np. w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość bądź z woli stron). W przypadku czynności dokonywanych w formie aktu notarialnego, płatnikiem podatku od czynności cywilnoprawnych jest notariusz, więc jest on zobowiązany do naliczenia i pobrania podatku, przyjmując jako podstawę opodatkowania wartość przejmowanego długu.1
Należy jednak zwrócić uwagę na konsekwencje cywilnoprawnego charakteru umowy przejęcia długu, które mogą mieć znaczenie również dla zobowiązań podatkowych.
Polecamy: IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
Zgodnie z treścią art. 519 Kodeksu cywilnego przejęcie długu może nastąpić m.in. przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela. A zatem w sytuacji, kiedy darczyńca przekazuje obdarowanemu przedsiębiorstwo i chce przekazać związane z tym przedsiębiorstwem długi, dla skuteczności przejęcia długów, niezbędnym jest uzyskanie zgody wierzycieli. Zgoda taka może zostać wyrażona zarówno przed, równocześnie jak i po zawarciu umowy przejęcia długu między dłużnikiem a osobą trzecią.
Jakie zatem znaczenie ma konieczność uzyskania zgody dla powstania obowiązku w podatku od czynności cywilnoprawnych? Czy należy wstrzymać się z pobraniem podatku do momentu uzyskania takiej zgody?
Moim zdaniem, cywilnoprawny warunek koniecznej zgody wierzyciela nie ma znaczenia dla momentu powstania obowiązku podatkowego. Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 pkt 1 obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych powstaje w momencie dokonania czynności darowizny. Obowiązek ten ciąży na obdarowanym.
W konsekwencji ani podatnik ani notariusz sporządzając akt notarialny darowizny przedsiębiorstwa związanej z przejęciem długu nie powinien uzależniać pobrania i odprowadzenia podatku od faktu uzyskania zgody wierzyciela. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych.2
Opodatkowanie PCC przy przekształceniu spółki z o.o. w spółkę osobową
Wyjaśniliśmy tym samy kwestię momentu powstania obowiązku podatkowego. Pozostaje jednak wątpliwość jak wpłynie na zobowiązanie podatkowe fakt odmowy wierzyciela na przejęcie długu?
Mając na uwadze treść powołanych przepisów kodeksu cywilnego, stwierdzić należy, że w sytuacji, kiedy wierzyciel nie wyrazi zgody na przejęcie długu przez obdarowanego, umowę taką należy uznać za nieważną ex tunc, czyli nieważną od początku. Tym samym, z chwilą wyrażenia przez wierzyciela odmowy na przejęcie długu, podstawa opodatkowania również przestaje istnieć.
Czy podatnik tym samym straci możliwość odzyskania zapłaconego wcześniej podatku od czynności cywilnoprawnych?
Nie. Skoro umowa darowizny przedsiębiorstwa w części dotyczącej przejęcia długu zostaje uznana za niebyłą, podstawa opodatkowania również przestaje istnieć. Tym samym podatnik ma prawo zwrócić się do organu podatkowego z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty i ma możliwość odzyskania pobranego podatku. Zdarza się, że organy podatkowe nie uwzględniają takich wniosków podatników o stwierdzenie nadpłaty, jednak sądy administracyjne uznają prawo podatnika do zwrotu nadpłaty, co wynika mdz.in. z przywołanego już wyroku WSA w Białymstoku.
1 Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 5 lutego 2015 r., sygn. IBPBII/1/436-308/13/JP
2 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 31 października 2013 r., sygn. I SA/Bk 234/13
Autor: Leszek Dutkiewicz
Dyrektor Biura w Katowicach. Od 2011 roku związany z Russell Bedford Poland. W latach 2008 – 2011 pracował dla czołowych firm doradczych (Ernst&Young, KPMG, BDO) świadcząc usługi z zakresu doradztwa podatkowego. Specjalizuje się w prawie podatkowym i gospodarczym, przede wszystkim w zakresie prawa podatkowego międzynarodowego, postępowań podatkowych, podatku VAT oraz cen transakcyjnych. Autor publikacji o tematyce związanej z prawem podatkowym, cywilnym i międzynarodowym. Wykładowca na szkoleniach z zakresu prawa podatkowego. Posiada wykształcenie prawnicze, w 2008 roku ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Artykuł pochodzi z RB Magazine wydawanego przez Russell Bedford
Podyskutuj o tym na naszym FORUM