RADA
Przychód z objęcia udziałów w spółce kapitałowej jest równy nominalnej wartości objętych udziałów. Przychód ten nie powinien jednak znacznie odbiegać od wartości rynkowej wnoszonego wkładu niepieniężnego. Zasady ustalania kosztu uzyskania tego przychodu uzależnione są od przedmiotu aportu. W przypadku gdy w związku z objęciem udziałów powstanie strata, będzie ona zmniejszała dochody kapitałowe podatnika. Szczegóły - w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Spółki z o.o. i spółki akcyjne są spółkami mającymi osobowość prawną. Objęcie udziałów (akcji) w tych spółkach powoduje powstanie przychodu podatkowego.
1. Przychód z objęcia udziałów
Przychodem z kapitałów pieniężnych jest nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną objętych w zamian za wkład niepieniężny (art. 17 ust. 1 pkt 9 updof). Przychód ten jest zatem równy nominalnej wartości objętych udziałów.
Spółka z o.o. jest obowiązana, w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym, przesłać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika, imienną informację o wysokości dochodu z tego tytułu na formularzu PIT-8C (część E poz. 5) - art. 39 ust. 3 updof.
W praktyce może się zdarzyć, że podatnik otrzyma udziały o nominalnej wartości niższej od wartości rynkowej przedmiotu aportu. Należy jednak pamiętać, że w sytuacji gdy przychód z objęcia udziałów znacznie będzie odbiegał od wartości rynkowej przedmiotu aportu, organ podatkowy może zażądać:
• zmiany wysokości wykazanego przychodu,
• wskazania przyczyn uzasadniających wykazanie przychodu w wysokości znacznie odbiegającej od wartości rynkowej przedmiotu aportu (art. 17 ust. 2 w związku z art. 19 updof).
Obowiązek dokonania zmiany wysokości przychodu z tytułu objęcia udziałów i ewentualnego poniesienia kosztów opinii biegłego dotyczy podatnika obejmującego udziały, a nie spółki (art. 19 ust. 4 updof).
Jeżeli przedmiotem aportu są rzeczy lub prawa majątkowe, to ich wartość rynkową podatnik powinien określić na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia (art. 17 ust. 2 updof).
PRZYKŁAD
Pan Zieliński wniósł do spółki z o.o. aportem nowy samochód ciężarowy. Cena jego nabycia wynosiła 120 000 zł. Objął jednak udziały w spółce z o.o. o wartości 50 000 zł i wykazał przychód z tytułu objęcia udziałów w wysokości 50 000 zł.
Organ podatkowy jest uprawniony do żądania od pana Nowaka udzielenia odpowiedzi bądź wskazania przyczyn, które uzasadniają objęcie udziałów o wartości znacznie odbiegającej od wartości rynkowej samochodu, albo dokonania przez niego zwiększenia przychodu z tytułu objęcia udziałów w spółce z o.o.
W przypadku nieudzielenia odpowiedzi lub niewskazania przyczyn zaniżenia przychodu oraz niedokonania korekty z tytułu objęcia udziałów organ podatkowy może powołać biegłego i określić wartość z uwzględnieniem jego opinii. Jeżeli wartość określona w ten sposób będzie odbiegać co najmniej o 33% od wartości wykazanego przychodu - co w naszym przykładzie miałoby miejsce - koszty opinii biegłego poniesie pan Zieliński.
Reasumując, wartość przychodu z objęcia udziałów nie powinna znacznie odbiegać od wartości rynkowej przedmiotu aportu.
Moment powstania przychodu
W przypadku obejmowania udziałów w spółce mającej osobowość prawną w zamian za wkład niepieniężny przychód powstaje w dniu:
• zarejestrowania spółki albo
• wpisu do rejestru podwyższenia kapitału zakładowego spółki (art. 17 ust. 1a updof).
PRZYKŁAD
Akt notarialny dotyczący podwyższenia kapitału zakładowego został zawarty 8 grudnia 2008 r. Wpisu do rejestru podwyższenia kapitału zakładowego spółki z o.o. dokonano 28 stycznia 2009 r. Przychód z objęcia udziałów powstał zatem w 2009 r. Za ten rok podatnik obejmujący udziały powinien ustalić dochód z tego tytułu oraz obliczyć należny podatek według stawki 19%. Przychód, koszty uzyskania przychodów oraz dochód z tytułu objęcia udziałów w spółce z o.o. podatnik wykaże dopiero w zeznaniu rocznym za 2009 r. składanym na formularzu PIT-38, w części C. Zeznanie powinien złożyć do 30 kwietnia 2010 r.
2. Koszty uzyskania przychodu
Ustalenie kosztów uzyskania przychodów w przypadku objęcia udziałów w spółce mającej osobowość prawną zależy od rodzaju wkładu niepieniężnego.
Przedmiot aportu w postaci środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych
W przypadku gdy przedmiotem aportu są środki trwałe bądź wartości niematerialne i prawne, kosztem uzyskania przychodu z tytułu objęcia udziałów jest wartość początkowa przedmiotu wkładu, zaktualizowana zgodnie z odrębnymi przepisami, pomniejszona o dokonaną przed wniesieniem tego wkładu sumę odpisów amortyzacyjnych (art. 22 ust. 1e pkt 1 updof).
PRZYKŁAD
Pan Nowak objął w spółce z o.o. udziały o wartości nominalnej 100 000 zł w zamian za wkład niepieniężny w postaci samochodu ciężarowego. Zakładamy, że wartość rynkowa samochodu również wynosiła 100 000 zł. Samochód ten był środkiem trwałym wykorzystywanym w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Wartość początkowa tego samochodu wynosiła 120 000 zł. Dotychczasowe odpisy amortyzacyjne dokonane przez pana Nowaka wynosiły 20 000 zł.
Koszt uzyskania przychodu z tytułu objęcia udziałów w spółce z o.o. wynosił zatem: 120 000 zł - 20 000 zł = 100 000 zł.
Transakcja ta nie wpłynęła na zwiększenie podstawy opodatkowania pana Nowaka (nie powstanie dochód, bowiem przychody równe są kosztom objęcia udziałów).
Sytuacja nieco skomplikowałaby się, gdyby pan Nowak objął udziały o wartości nominalnej 90 000 zł. Wówczas istnieje zagrożenie, że organ podatkowy zarzuci, iż wartość ta nie odpowiada wartości rynkowej przedmiotu wkładu. Mając jednak na uwadze, że ceny samochodów szczególnie intensywnie używanych obniżają się z reguły szybciej niż ich wartość księgowa, możliwa jest sytuacja, że wartość rynkowa tego samochodu, określona np. przez biegłego powołanego przez podatnika, będzie faktycznie wynosiła 90 000 zł.
Wówczas pan Nowak poniesie stratę z tytułu objęcia udziałów w wysokości: 90 000 zł - - (120 000 zł - 20 000 zł) = -10 000 zł.
Samodzielne powołanie biegłego przez podatnika ma dodatkowo tę zaletę, że w trakcie ewentualnej kontroli, która z reguły następuje po pewnym okresie od wniesienia aportu, trudno jest organom podatkowym podważyć opinię biegłego, która dotyczyła wartości rynkowej i - co się z nią wiąże - stopnia zużycia danego środka trwałego na określony dzień wniesienia aportu. Należy jednak pamiętać, że powołanie biegłego przez podatnika jest dobrowolne. Żaden przepis nie nakłada na niego takiego obowiązku.
Przedmiot aportu w postaci innych składników majątku
Inaczej należy ustalić koszty w przypadku, gdy przedmiotem wkładu są inne niż środki trwałe składniki majątku, a wydatki na ich nabycie nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Wówczas kosztem uzyskania przychodu z tytułu objętych w zamian za te składniki udziałów są wydatki faktycznie poniesione na ich nabycie (art. 22 ust. 1e pkt 3 updof).
PRZYKŁAD
Pan Kowalski objął w spółce z o.o. udziały o wartości nominalnej 600 000 zł w zamian za wkład niepieniężny w postaci nieruchomości zakupionej przez niego w 2007 r. Nieruchomość tę nabył za kwotę 500 000 zł. A zatem koszt uzyskania przychodu z tytułu objęcia udziałów w spółce wynosił 500 000 zł.
Podatnik osiągnął dochód z tytułu objęcia udziałów: 600 000 zł - 500 000 zł = 100 000 zł.
Jednak gdyby na skutek spadku cen nieruchomości jej wartość rynkowa wynosiła 400 000 zł i za taką kwotę pan Nowak objąłby udziały, to poniósłby stratę z tytułu objęcia udziałów w wysokości: 400 000 zł - 500 000 zł = -100 000 zł.
Warto pamiętać, że podatnik może powiększyć koszty uzyskania przychodów z tytułu objęcia udziałów o inne wydatki związane z objęciem przez niego tych udziałów, np. koszty aktu notarialnego (art. 22 ust. 1i updof).
Rozliczenie podatku
Dochody z tytułu objęcia udziałów w spółce mającej osobowość prawną są opodatkowane zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19%. W trakcie roku nie należy wpłacać z tego tytułu żadnych zaliczek (art. 30b ust. 2 i art. 45 ust. 1a pkt 1 updof).
Dochody te (także straty) podatnik ma obowiązek wykazać w zeznaniu rocznym PIT-38, w części C.
Strata z objęcia udziałów zmniejszy dochody kapitałowe ogółem i tym samym wpłynie na wysokość podatku wykazanego w zeznaniu.
• art. 17 ust. 1 pkt 9, ust. 1a, ust. 2, art. 19, art. 22 ust. 1e pkt 1, ust. 1i, art. 30b ust. 2, art. 39 ust. 3, art. 45 ust. 1a pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 6, poz. 33
Krzysztof Rustecki
ekspert w zakresie podatków dochodowych