Zasady ogólne
Firma jest nazwą pod jaką działa przedsiębiorca. W zależności od formy prowadzania działalności gospodarczej, różnie kształtuje się sposób tworzenia nazwy. Można wykazać jednak kilka zasad wspólnych.
Rejestracja
Firma podlega obowiązkowej rejestracji. Osoba fizyczna zgłasza firmę do ewidencji działalności gospodarczej, pozostałe zaś podmioty- do Krajowego Rejestru przedsiębiorców. Nie można, co do zasady, posługiwać się firmą (nazwą), która nie została właściwie zarejestrowana- choć przepisy przewidują w tym zakresie pewne wyjątki.
Odrębność
Firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku. Firma nie może wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia.
Posługiwanie się firmą, (podobnie jak znakami towarowymi)- należącą do innego przedsiębiorcy lub wprowadzającą w błąd konsumentów i kontrahentów jest złamaniem zasad uczciwej konkurencji i jako taka karana jest przez Prezesa UOKiK.
Próby zarejestrowania firmy łudząco podobnej do innej- przy tym samym profilu działalności – jest często utrącana na etapie rejestrowania spółki w KRS. Problem może pojawiać się w przypadku ewidencji działalności gospodarczej z uwagi na brak centralnego rejestru.
Niezbywalność
Firmy (nazwy) nie można sprzedać, można jednak upoważnić innego przedsiębiorcę do korzystania z firmy (franchising – np. restauracje McDonalds). Można nadal posługiwać się tą samą firmą w przypadku przekształcenia spółki w inną spółkę prawa handlowego.
Wykorzystania nazwisk osób fizycznych
Firma osób prawnych (i odpowiednio tzw. „ułomnych osób prawnych” czyli np. spółki osobowe – jawne, cywilne, komandytowe) może, a często musi (patrz dalsza część artykułu)- zawierać imię i nazwisko osoby fizycznej- rzecz jasna za jej pisemną zgodą. W przypadku osoby zmarłej- wykorzystanie nazwiska może nastąpić wyłącznie za jego zgodą jego spadkobierców.
W przypadku odejścia ze spółki danej osoby fizycznej – dalsze korzystanie z jego nazwiska może nastąpić wyłącznie za jej zgodą. W przypadku śmierci – za zgodą spadkobierców (chyba, że zmarły uprzednio, pisemnie sam na to sam zezwolił).
Zakazy
Firma spółki (nie spełniającej określonych warunków) nie może zawierać nazw i wyrazów zarezerwowanych dla określonych ustawowo podmiotów. Z przykładów można wymienić słowo „bank”, które jest zarezerwowane dla instytucji kredytowych (czyli banków).
Posługiwanie się tym konkretnym słowem w sposób mylący –zagrożony jest wysokimi karami. Podobnie firma nie może sugerować innej formy prowadzenia działalności gospodarczej, niż ma to miejsce w rzeczywistości.
Innym przykładem jest oznaczenie „i partnerzy” – zarezerwowane dla spółki partnerskiej.
Ochrona firmy
Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia.
Obowiązkowe zmiany w firmie
Przedsiębiorstwo znajdujące się w upadłości, lub podlegające likwidacji musi przez okres danego postępowania posługiwać się w firmie dodatkowym oznaczeniem „w upadłości”, „w likwidacji”.
Zasady odrębne - w zależności od formy prowadzenia działalności
W zależności od formy, w regulacjach występują pewne istotne reguły – których nie przestrzeganie może mieć dosyć poważne konsekwencje.
Osoba fizyczna
Firmą osoby fizycznej jest jego imię i nazwisko. Może jednak przybrać do firmy pseudonim lub określenia wskazujące na przedmiot działalności, miejsce jej prowadzenia oraz inne określenia dowolnie wybrane (nie naruszające jednak zasad powołanych we wcześniejszej części artykułu).
Spółka cywilna
Spółka cywilna nie ma firmy w rozumieniu kodeksowym- nie jest bowiem przedsiębiorcą (nie posiada podmiotowości prawnej). Przedsiębiorcami są jej wspólnicy i działają de facto pod swoją własną firmą.
Spółki handlowe
Firma spółki handlowej musi odzwierciedlać rodzaj danej spółki. Dodatkowo musi spełniać, inne warunki określone w kodeksie spółek handlowych. Dodatkowo mogą posługiwać się praktycznie każdą nazwą własną.
Spółka jawna
Spółka jawna działa pod oddzielną firmą. Jej częściami składowymi muszą być:
- nazwisko przynajmniej jednego wspólnika,
- oznaczenie „spółka jawna” (dopuszczalne jest użycie w obrocie skrótu sp. j.)
Spółka partnerska
Częściami składowymi firmy spółki partnerskiej muszą być:
- nazwisko przynajmniej jednego partnera
- oznaczeni „i partner”, „i partnerzy”, lub „spółka partnerska” (określenie „i partner/ i partnerzy” jest zarezerwowane dla spółki partnerskiej.
(dopuszczalne jest stosowanie w obrocie skrótu sp.p.)
Spółka komandytowa i komandytowo- akcyjna
Firma spółki komandytowej ( i komandytowo- akcyjnej) powinna zawierać:
-nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy
- oznaczenie "spółka komandytowa" lub odpowiednio „spółka komandytowo- akcyjna”
Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "sp. k." i odpowiednio „s.k.a”.
Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem "spółka komandytowa".
Przykład: Kolanex sp. z o.o. spółka komandytowa.
Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną.
Umieszczenie w firmie spółki nazwiska (firmy) komandytariusza (akcjonariusza) powoduje, że ponoszą oni taką samą odpowiedzialność za zobowiązania spółki jak komplementariusz.
Spółka z o.o. i spółka akcyjna
W obu przypadkach nazwa może być obrana w sposób dowolny ( z zachowaniem zasad ogólnych) – zachowując właściwe oznaczenie spółek („spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” – sp. z o.o. , „spółka akcyjna” – S.A.).
Adam Kret