Przepis art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) ustawy o PIT stanowi, że za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, przychody z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz papierów wartościowych.
Stan faktyczny
Sprawa dotyczyła wspólników tej samej spółki jawnej. Planowali przekształcenie spółki jawnej w spółkę z o.o. Następnie udziały tej spółki wycenione według wartości rynkowej miały zostać wniesione tytułem wkładów do innej spółki osobowej np. jawnej czy komandytowo-akcyjnej.
W dalszych planach powstała spółka osobowa miała dokona zbycia otrzymanych od wnioskodawców udziałów spółki z o.o. na rzecz podmiotu trzeciego. Wspólnicy spółki jawnej przed realizacją tych planów zadali fiskusowi następujące pytania:
1. Czy wniesienie przez podatnika do spółki osobowej wkładów niepieniężnych w postaci udziałów w spółce z o.o. spowoduje na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych powstanie przychodu u wspólnika na dzień podwyższenia wkładów w spółce jawnej?",
2. "Czy w przypadku, gdyby spółka osobowa dokonywała zbycia udziałów spółki z o.o. otrzymanych od podatnika (na poczet wkładu według wartości rynkowej na moment wniesienia wkładu), kosztem uzyskania przychodu ze zbycia tych udziałów sp. z o.o. będzie wartość udziałów kapitałowego w spółce osobowej objętego przez podatnika ("wydanego" podatnikowi) w zamian za ten wkład niepieniężny w postaci udziałów spółki z o.o., nie wyższa jednak od wartości rynkowej tychże udziałów spółki z o.o. na dzień ich wniesienia przez podatnika do spółki osobowej?".
Stanowisko fiskusa
W indywidualnych interpretacjach z 18 kwietnia 2008 r. Dyrektor IS w Katowicach uznał stanowisko podatników za nieprawidłowe, stwierdzając, że w opisanym stanie faktycznym wniesienie wkładu do spółki osobowej w postaci udziałów jest równoznaczne z ich odpłatnym zbyciem, stanowi zatem przychód z kapitałów pieniężnych i będzie podlegał opodatkowaniu na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a/ ustawy o PIT, przy czym przychodem będzie wartość objętego wkładu w spółce osobowej, a kosztami uzyskania tego przychodu będą wydatki poniesione na nabycie wniesionych do spółki osobowej udziałów.
Fiskus uznał też, że kosztem uzyskania przychodów ze zbycia udziałów wniesionych tytułem wkładu niepieniężnego do spółki osobowej są wydatki poniesione na nabycie lub objęcie tych udziałów.
Uzasadniając swoje stanowisko organ podatkowy wskazał, że pod pojęciem odpłatnego zbycia w rozumieniu przepisu art. 17 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT należy rozumieć każdą formą przeniesienia własności udziałów, akcji za wynagrodzeniem.
Wniesienie udziałów do spółki osobowej powoduje zmianę właściciela - właścicielem staje się spółka osobowa - stąd mamy do czynienia z odpłatnym zbyciem wniesionych udziałów. Zatem wniesienie udziałów do spółki osobowej jest przeniesieniem własności udziałów, za które wnioskodawcy przysługuje wkład w spółce osobowej o określonej wartości.
Kwota odpowiadająca wartości otrzymanego wkładu w spółce osobowej stanowi w tym przypadku przychód, natomiast kosztem uzyskania tego przychodu będą wydatki poniesione na nabycie wniesionych udziałów w spółce kapitałowej.
Stanowisko sądów administracyjnych
Organy podatkowe wygrały spór przed WSA w Krakowie. Ale sprawa trafiła w trybie skargi kasacyjnej do NSA. NSA rozpatrując skargę kasacyjną uznał, że na jej tle wyłoniło się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, dotyczące kwestii wniesienia przez osobę fizyczną wkładu niepieniężnego (aport) do spółki osobowej (spółka jawna).
Wątpliwości sprowadziły się do odpowiedzi na pytanie, czy wniesienie przez osobę fizyczną do spółki osobowej (jawnej) wkładu niepieniężnego w postaci udziałów w spółce kapitałowej stanowi odpłatne zbycie tych udziałów o jakim mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) ustawy o PIT.
Z tych względów skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem z dnia 22 listopada 2010 r. o sygn. akt II FSK 1130/09 przedstawił zaprezentowane wyżej zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Uchwała NSA
Analiza uchwały NSA wymaga sięgnięcia do jeszcze jednego przepisu – art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT, który stanowi, że za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się nominalną wartość udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną albo wkładów w spółdzielni objętych w zamian za wkład niepieniężny.
Sędziowie NSA zwrócili uwagę, że w spółce osobowej mamy do czynienia z dwoma podstawowymi rodzajami udziałów, z których żadnego nie należy utożsamiać z udziałami (akcjami) w spółce kapitałowej. Inne zasady obowiązują w spółkach kapitałowych przy przyznawaniu udziałów wspólnikom, udziały te mają też odmienny charakter.
Posiadanie udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością uzależnione jest od opłacenia tego udziału. Udział ten stanowi pewną określoną część kapitału zakładowego.
Ponadto udziały te podlegają obrotowi i - na co należy zwrócić uwagę — wspólnik może posiadać więcej niż jeden udział.
Specyfika spółek osobowych nie pozwala na stwierdzenie, że udział kapitałowy w spółce jawnej tylko w momencie jej tworzenia odpowiada konstrukcji udziałów w spółkach kapitałowych.
Wniesienie przez osobę fizyczną aportu do spółki osobowej jest związane z powstaniem bliżej nieokreślonego przychodu po stronie osoby fizycznej wnoszącej wkład niepieniężny nie można wywieść obowiązku jego opodatkowania ani z art. 17 ust. 1 pkt 9, ani z art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) ustawy o PIT, gdyż w drodze wniesienie aportu nie dochodzi do "zbycia udziału" w spółce kapitałowej.
Zdaniem NSA:
„(…) odmienna niż powyższa interpretacja, zakładająca, że wniesienie aportu do spółki osobowej jest "zbyciem udziałów", o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a/ updof prowadziłaby do konkluzji, że niepotrzebne w ogóle było ustanawianie odrębnego przepisu kreującego przychód powstały w wyniku wniesienia aportu do spółki kapitałowej. Tak więc art. 17 ust. 1 pkt 9 updof byłby zbędny, gdyż tę kwestię regulowałby już art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a/ tejże ustawy.
Takie stanowisko jest tym samym nie do przyjęcia, gdyż godzi w taką wykładnię prawa, która polega na odrzuceniu poglądu, że dany przepis prawa lub użyte w nim wyrażenie jest zbyteczne. W przepisach prawa nie ma bowiem nic niepotrzebnego, nie można zatem tak wykładać prawa, aby pewne jego fragmenty okazały się normatywnie nieistotne (zakaz wykładni per non est). (…….) „należy stwierdzić, że w zamian za wniesiony aport wnosząca go hipotetyczna osoba fizyczna otrzymuje udziały w spółce.
One zaś, mimo, że istotnie posiadają wartość materialną, nie stanowią ceny nabycia. Otrzymując bowiem udziały wspólnik nabywa całokształt praw i obowiązków związanych z uczestnictwem w przedsięwzięciu gospodarczym sformalizowanym w ramach spółki jawnej (por. podobnie o znaczeniu pojęcia "udział spółkowy" w: J. Gałęza, M. Grzymała, op. cit., s. 16-17). Po jego stronie nie pojawia się jednak dochód mogący podlegać opodatkowaniu. Taka generalna sytuacja nie może, w ocenie składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, zostać skutecznie zakwalifikowana jako spełniająca kryteria przepisów updof, mówiących o osiągnięciu dochodu lub przychodu z odpłatnego zbycia.
Dochodem jest bowiem stan faktyczny polegający na przysporzeniu majątkowym, który w tak zarysowanej sytuacji faktycznej nie zajdzie po stronie osoby fizycznej wskutek wniesienia aportu do spółki jawnej, które na mocy art. 22 § 1 K.s.h. bez wątpienia jest spółką osobową”.
Kalkulator odsetek podatkowych
Polecamy: Kontrola podatkowa
Jakie znaczenie dla uchwały NSA ma nowelizacja przepisów w 2011 r.
Uchwała NSA z 14 marca 2011 r. dotyczy przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu z 2008 r. Czy jest ona w takim razie aktualna? Tak, sędziowie odnieśli się także do skutków nowelizacji przepisów w 2011 r.
Polegała ona m.in. na dodaniu do art. 21 ust. 1 punktu 50b ustawy o PIT normy: "Wolne od podatku dochodowego są: (...) przychody z tytułu przeniesienia własności składników majątku będących przedmiotem wkładu niepieniężnego (aportu) wnoszonych do spółki niebędącej osobą prawną, w tym wnoszonych do takiej spółki składników majątku otrzymanych przez podatnika w następstwie likwidacji spółki niebędącej osobą prawną bądź wystąpienia z takiej spółki; (...)".
W opinii NSA:
„(…) należy mieć na względzie, że w updof w brzmieniu sprzed nowelizacji, wchodzącej w życie w dniu 1 stycznia 2011 r., nie było przepisów prawa jednoznacznie zawierających normę prawną nakładającą obowiązek podatkowy na osobę fizyczną w związku z wniesieniem przez nią aportu do spółki osobowej. Tym samym należy stwierdzić, że nowelizacja updof, w zakresie wprowadzenia punktu 50b w art. 21 ust. 1, nie może być argumentem za tym, że wcześniej powyższy obowiązek podatkowy istniał. Poprzez w.w. nowelizację ustawodawca nie zmienił bowiem stanu prawnego: zarówno przed 1 stycznia 2011 r. wniesienie aportu do spółki osobowej nie rodziło z tego tytułu obowiązku podatkowego, jak i po tej dacie jest to czynność prawna neutralna podatkowo. Dodanie do art. 21 ust. 1 updof punktu 50b nie było zmianą normatywną przepisów prawa, lecz zmianą redakcyjną w postaci doprecyzowania obowiązujących przepisów”.