W chwili obecnej dysponujemy jedynie ustnym uzasadnieniem uchwały. Jednak wiemy na pewno, że pełen skład Izby Finansowej podzielił stanowisko wyrażone w uchwale z 24 maja 2010 r. wydanej w składzie 7 sędziów. Czy Pana zdaniem takie rozstrzygnięcie było do przewidzenia?
W pewnym sensie tak. Orzekając w ten sposób NSA zachował pewną ciągłość orzeczniczą, nie zaprzeczył sam sobie. Potwierdził jednocześnie prawidłowość rozumowania składu orzekającego, który wydał poprzednią uchwałę. Warto jednak zaznaczyć, że nie zapadła ona jednomyślnie, ponieważ 8 z 30 sędziów opowiedziało się przeciwko opodatkowaniu pakietów medycznych, które są udostępniane pracownikom przez ich pracodawców. Z jednej zatem strony mamy do czynienia z ciągłością orzeczniczą, z drugiej zaś – brakiem jednomyślności. Bez wątpienia problem jest kontrowersyjny.
Warto jednak zwrócić uwagę, że wczorajsza uchwała, mimo, że jest niekorzystna dla podatników, nie powinna wzbudzić takich emocji jak ubiegłoroczne rozstrzygnięcie.
Pracodawcy przyjęli bowiem do wiadomości fakt, że udostępnione pracownikom pakiety medyczne powinny podlegać opodatkowaniu jako przychód w postaci nieodpłatnego świadczenia. Wiele firm wprowadziło politykę poboru zaliczek na PIT. Podatnicy zapewne liczyli na zmianę podejścia, oraz związany z tym zwrot nadpłaty. Sąd jednak zdecydował się utrzymać swoje stanowisko.
Pakiety medyczne dla pracowników - uchwała NSA z 24 października 2011 r.
W ustnym uzasadnieniu Sąd stwierdził, że sama możliwość skorzystania z prywatnej opieki medycznej oferowanej przez pracodawcę jest opodatkowana. Nasuwa się pytanie, czy analogiczny pogląd można zastosować do innych świadczeń oferowanych pracownikom przez pracodawców, np. w postaci pakietów sportowych czy imprez integracyjnych?
Na ten temat trudno mi się wypowiedzieć przed zapoznaniem się z pisemnym uzasadnieniem uchwały. Z ustnego uzasadnienia zdaje się wynikać pogląd, zgodnie z którym opodatkowane jest już samo pozostawienie do dyspozycji podatników możliwości skorzystania z pakietu medycznego. Powstaje jednak pytanie, jak wyliczyć potencjalny przychód.
Sąd nie odpowiedział jednak wprost, czy można w tej sytuacji wyliczyć przychód statystyczny, polegający na podzieleniu kwoty uiszczanej przez pracodawcę na poczet usług medycznych przez liczbę osób uprawnionych do skorzystania z nich, bez uwzględniania danych dotyczących faktycznego skorzystania z usługi.
Moim zdaniem, takie stanowisko jest niebezpieczne pod kątem stosowania go w drodze analogii do innych świadczeń, jakie pracodawca oferuje swym pracownikom. Najbardziej klasycznym przykładem są imprezy integracyjne.
Warto dodać, że dotychczas zarówno NSA, jak i większość sądów wojewódzkich wypowiadała się przeciwko możliwości przypisywania potencjalnym beneficjentom przedmiotowych świadczeń przychodu „statystycznego”, przypadającego na nich w wyniku wykonania prostego działania arytmetycznego.
Obawiam się, że jeśli w uzasadnieniu pisemnym uchwały znajdzie się przyzwolenie dla takiej praktyki, może to mieć negatywne konsekwencje również w obszarze innych świadczeń udostępnianych pracownikom przez zatrudniające ich firmy.
Jakie konsekwencje dla podatników będzie miała uchwała?
Przede wszystkim należy przeanalizować umowę, jaką firma zawarła z podmiotem świadczącym usługi medyczne. Każdą sprawę należy zatem rozpatrywać w kontekście towarzyszących jej okoliczności.
Obecnie zawierane umowy zazwyczaj pozwalają na określenie przychodu, jaki uzyskuje pracownik z tytułu objęcia go prywatną opieką medyczną. Jednak jeszcze kilka lat temu zdarzały się umowy, w stosunku do których ustalenie przychodu objętych nią pracowników było niezwykle utrudnione, zwłaszcza ze względu na brak podziału pakietu na świadczenia medycyny pracy i pozostałe nieobowiązkowe.
Medycyna pracy nie stanowi przychodu w postaci nieodpłatnego świadczenia, ponieważ obowiązek zapewnienia pracownikowi badań wstępnych i okresowych wynika wprost z przepisów prawa. Ustalenie, jaką część składki stanowią usługi medyczne z zakresu medycyny pracy może się okazać problematyczne, czy wręcz niemożliwe.
Czy w obliczu wczorajszej uchwały możemy już mówić o ugruntowanej linii orzeczniczej w tym zakresie?
Co do zasady tak. Jednakże uchwała nie zapadła jednomyślnie, o czym wspomniałem na wstępie. 8 sędziów zajęło odmienne stanowisko. Tymczasem, zgodnie z art. 269 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, jeżeli jakikolwiek skład sądu administracyjnego rozpoznający sprawę nie podziela stanowiska zajętego w uchwale składu siedmiu sędziów, całej Izby albo w uchwale pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego, przedstawia powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia odpowiedniemu składowi. W takim wypadku podejmowana jest kolejna uchwała.
Warto również zwrócić uwagę na orzecznictwo NSA w zakresie nieodpłatnych świadczeń otrzymywanych przez pracowników.
W ostatnich wyrokach przeważał pogląd, że warunkiem uznania nieodpłatnego świadczenia za przychód jest jego faktyczne otrzymanie (nie wystarczy pozostawienie do dyspozycji).
NSA twierdził również, że aby opodatkować przychód powstały po stronie pracownika, należy obliczyć jego wartość, przy czym musi on mieć charakter konkretny (rzeczywiście otrzymany), a nie statystyczny. Dlatego też nie można wykluczyć, że w poszczególnych sytuacjach temat opodatkowania pakietów medycznych powróci.
Czy ryczałtowo opłacane pakiety medyczne powodują powstanie przychodu w PIT
Treść uchwały Izby Finansowej NSA z 24 października 2011 r. - sygn. II FPS 7/10
Dziękuję za rozmowę.