Bony i kart prepaid, co do zasady, różnią się między sobą w zakresie możliwości ich spożytkowania. Bony – standardowo – są przeznaczone do wymiany na konkretny towar bądź usługę, natomiast kartę przedpłaconą można wykorzystać w dowolny sposób. Tym samym można w ogólności stwierdzić, iż obdarowanie pracownika bonem skutkuje, co do zasady, mniejszą swobodą zarządzania otrzymanymi środkami, podczas gdy karta prepaid nie zawsze wiąże się z podobnymi ograniczeniami. Przy czym, istnieje oczywiście możliwość zakreślenia określonej puli towarów czy usług, które przy jej pomocą można nabyć.
Wskazać jednak należy, iż pomimo faktycznych podobieństw lub różnić co do ich przeznaczenia, to co może być odrębne dla ww. form motywowania pracowników, to występujące po ich stronie (tj. obdarowanych) implikacje podatkowe.
I. Bony podarunkowe i karty prepaid finansowane ze środków obrotowych
Wystąpienie przychodu po stronie obdarowanego pracownika – w sytuacji, gdy bon lub karta prepaid została sfinansowana ze środków obrotowych – nie jest sytuacją w pełni oczywistą. Przytoczenia w tym miejscu wymaga wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 lipca 2014 r. o sygn. K 7/13, który rozstrzygnął kwestię rozumienia pojęcia ,,nieodpłatnych świadczeń” w kontekście świadczeń pracowniczych. Zgodnie z jego treścią, mimo bardzo szerokiego ujęcia przychodów ze stosunku pracy, nie każde świadczenie spełnione przez pracodawcę na rzecz pracownika, bez ustalonej za nie zapłaty, jest świadczeniem podlegającym podatkowi dochodowemu. Zgodnie z przedmiotowym wyrokiem spośród nieodpłatnych świadczeń za przychód mogą być uznane te, które łącznie spełniają trzy następujące kryteria:
- zostały spełnione za zgodą pracownika (tj. skorzystał z nich w pełni dobrowolnie);
- zostały spełnione w jego interesie i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść;
- korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich).
Mając powyższe na uwadze, przyjmuje się niekiedy, iż przekazanie pracownikowi karty podarunkowej nie generuje po jego stronie przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia – jako że wręczenie benefitów tego rodzaju może zwiększać efektywność i wydajność wykonywanych przez nich zadań, co natomiast przekłada się na zabezpieczenie przychodów pracodawcy. Oczywiście dostrzegalne są także głosy przeciwne, tj. profiskalne, w myśl których przekazanie wiąże się z powstaniem przychodu.
Jednocześnie można wskazać – co także ma w istocie swoje źródło w powyżej wskazanym wyroku Trybunału Konstytucyjnego – iż można spotkać się również z poglądem, że przekazywane pracownikom upominki (często w ujęciu szerszym niż tylko bony czy karty prepaid), mają charakter darowizny. Konsekwencją takiego poglądu jest wyjście spod reżimu ustawy o PIT, na rzecz ustawy o podatku od spadków i darowizn, co wiąże niestety równolegle z brakiem możliwości rozpoznania kosztu uzyskania przychodu przez pracodawcę (art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT/22 ust. 1 pkt 11 ustawy o PIT).
Podsumowując powyższe można w ogólności wskazać, iż implikacje podatkowe przekazania pracownikom bonów podarunkowych czy kart prepaid, które zostały uprzednio sfinansowane ze środków obrotowych pracodawcy, faktycznie mogą być różne – w zależności od zaistniałego stanu faktycznego. Niemniej jednak co istotne w tym zakresie, rozbieżności te nie są determinowane rodzajem przekazywanego benefitu, lecz okolicznościami temu towarzyszącymi, włączając w to motywację pracodawcy.
Podkreślenia wymaga także fakt, iż przedmiotowe wydatki, jako uznawane za tzw.,,koszty pracownicze”, co do zasady, mogą stanowić koszt uzyskania przychodu pracodawcy. Zgodnie z ogólną zasadą uznawania wydatku za koszt podatkowy, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT (odpowiednio art. 23 ust. 1 ustawy o PIT). Przyjmuje się przy tym, iż koszty pracownicze, co do zasady, spełniają te kryteria.
II. Bony podarunkowe i karty prepaid finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy o PIT, wolna od podatku dochodowego jest wartość otrzymanych przez pracownika w związku z finansowaniem działalności socjalnej, o której mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, rzeczowych świadczeń oraz otrzymanych przez niego w tym zakresie świadczeń pieniężnych, sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych, łącznie do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 1000 zł; rzeczowymi świadczeniami nie są bony, talony i inne znaki, uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi.
Mając na uwadze powyższe zauważyć należy, iż ustawodawca zdecydował się na bezpośrednie wyłączenie bonów, talonów i innych znaków, uprawniających do ich wymiany na towary lub usługi, spod zakresu ww. zwolnienia przedmiotowego. Powyższe nie budzi także wątpliwości organów podatkowych (co potwierdza przykładowo interpretacja indywidualna z dnia 24 stycznia 2020 r. o sygn. 0114-KDIP3-1.4011.556.2019.1.LS), jak również sądów administracyjnych (wyrok NSA z dnia 4 lutego 2016 r. o sygn. II FSK 1463/14).
Natomiast, równie istotne w kontekście poczynionych rozważań, zgodnie z przykładową interpretacją indywidualną z dnia 18 czerwca 2020 r. o sygn. 0112-KDIL2-1.4011.290.2020.2.AMN, karta przedpłacona to swoisty rodzaj karty płatniczej. Wydawana jest bez konieczności posiadania rachunku osobistego w banku, nie jest też przyznawany jej użytkownikowi kredyt. Rolą tych kart jest zapewnienie użytkownikowi karty (np. pracownikom) środków pieniężnych, bez konieczności wydawania (posiadających formę materialną) znaków pieniężnych (np. banknotów) lub znaków legitymacyjnych. Z technicznego punktu widzenia karta przedpłacona jest bardzo zbliżona do karty debetowej. Zatem kartę tę należy co do zasady uznać za świadczenie pieniężne z uwagi na jej zaklasyfikowanie jako instrumentu dostępu do określonych wartości pieniężnych, co finalnie umożliwia regulowanie zobowiązań pieniężnych.
W świetle powyższego – w odróżnieniu do bonów podarunkowych i kart prepaid sfinansowanych ze środków obrotowych – implikacje podatkowe przekazania ich w sytuacji, gdy zostały sfinansowane z ZFŚS, nie są tożsame. Przy czym, w tym przypadku, to one (tj. bony i karty prepaid), a nie ewentualne inne okoliczności, stanowią same w sobie kryterium różnicujące te konsekwencje. Mianowicie:
- otrzymanie bonów (talonów i innych znaków, uprawniających do ich wymiany na towary lub usługi) – nie stanowi podstawy do skorzystania ze zwolnienia, a co za tym idzie – generuje przychód po stronie pracownika,
- otrzymanie kart prepaid – uprawnia do skorzystania z dobrodziejstwa art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy o PIT, a co za tym idzie, płatnik nie ma obowiązku obliczania, pobierania i przekazywania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych od przychodów pracownika wynikających z otrzymania karty przedpłaconej (pod warunkiem spełnienia pozostałych przesłanek wskazanych przez ustawodawcę w tym przepisie).
Podkreślić także należy, iż zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 45 ustawy o CIT (analogicznie art. 23 ust. 1 pkt 42 ustawy o PIT), nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków pracodawcy na działalność socjalną, o której mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
Na marginesie można wskazać, iż zgodnie z art. 52l pkt 3 ustawy o PIT – wprowadzonego mocą ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw – limit analizowanego zwolnienia przedmiotowego (art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy o PIT), wynosi w 2020 i 2021 r. 2 000 zł. Zgodnie z interpretacją indywidulną z dnia 18 czerwca 2020 r. o 0112-KDWL.4011.7.2020.1.TW, (…) limitem objęto również świadczenia wypłacone w okresie od 1 stycznia do 30 marca 2020 r. Tak więc, jeżeli przed wejściem w życie powyższego przepisu dokonywane były wypłaty świadczeń z uwzględnieniem dotychczas obowiązującego limitu 1.000 zł, to płatnik nie koryguje zaliczek na podatek dochodowy pobranych od nadwyżki ponad 1.000 zł. Natomiast wykazując przychody pracownika w informacji PIT-11 za 2020 r. płatnik powinien uwzględnić już nowy limit 2.000 zł, zaś kwotę zaliczki od świadczeń przekraczających 1.000 zł, pobraną w okresie od 1 stycznia do 30 marca 2020 r., wykazać w sumie zaliczek pobranych przez płatnika od przychodów ze stosunku pracy. Podatnik nadpłacony podatek odzyska poprzez zeznanie roczne.
Paula Kołodziejska, aplikant radcowski, Weronika Niklewicz, asystent doradcy podatkowego BG TAX & LEGAL