Jeżeli akcje zostały nieodpłatnie przekazane pracownikom na podstawie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy i są to akcje nowej emisji - wtedy w momencie objęcia tych akcji przez pracowników nie ustala się i nie opodatkowuje dochodu. Dopiero w momencie zbycia tych akcji pracownik uzyska dochód, który należy opodatkować i wykazać w PIT-38.
Tak samo należy postąpić, gdy spółka-emitent objęła pierwotnie akcje nowej emisji wyłącznie w celu przekazania ich pracownikom uprawnionym do tego na podstawie uchwały walnego zgromadzenia tej spółki. Jeżeli tak było w Pana przypadku, to Spółka słusznie nie pobrała zaliczki na podatek dochodowy.
Natomiast jeśli powyższe warunki nie zostały spełnione - np. spółka nabyła na rynku akcje starej emisji w celu zaoferowania ich pracownikom - świadczenie polegające na nieodpłatnym lub częściowo odpłatnym zbyciu tych akcji na rzecz pracowników jest opodatkowane jak każde inne świadczenie pracownicze już w momencie przeniesienia własności tych akcji. Wtedy taki dochód jak każdy inny dochód ze stosunku pracy podlega rozliczeniu w PIT-37 albo ew. w PIT-36.
Niektórzy pracodawcy premiują swoich pracowników, uprawniając ich do nabycia swoich udziałów lub akcji nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie. Akcje te lub udziały spółka/pracodawca emituje albo nabywa właśnie z zamiarem zbycia pracownikom. Powstaje pytanie, czy takie nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenie na rzecz pracownika nie powinno być opodatkowane jak każde inne świadczenie pracownicze w momencie jego dokonania, czyli w chwili zbycia tych akcji pracownikom.
Na podstawie art. 24 ust. 11 ustawy o PIT nadwyżka pomiędzy wartością rynkową akcji objętych przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia a wydatkami poniesionymi na ich objęcie nie podlega opodatkowaniu w momencie objęcia tych akcji. Tak samo należy postąpić w odniesieniu do dochodu stanowiącego nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji a wydatkami poniesionymi na ich nabycie od spółki posiadającej osobowość prawną, która objęła te akcje wyłącznie w celu przeniesienia tytułu ich własności na osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia spółki będącej emitentem akcji.
Zatem w przypadku gdy nabycie akcji przez pracowników spełnia warunki określone w art. 24 ust. 11 ustawy o PIT, nie ustala się dochodu przy objęciu akcji przez pracowników. Opodatkowaniu podlega natomiast dochód uzyskany ze zbycia takich akcji.
Nadwyżka w postaci różnicy pomiędzy wartością rynkową a wydatkami na objęcie akcji nabywanych przez pracowników na warunkach określonych w art. 24 ust. 11 ustawy o PIT nie podlega opodatkowaniu w momencie objęcia akcji, lecz dopiero w momencie ich zbycia.
Zasada ta nie obowiązuje jednak w przypadku przekazania pracownikom, nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, przez spółkę swoich udziałów albo akcji, jeżeli program motywacyjno-premiowy nie powstał na podstawie uchwały walnego zgromadzenia wspólników, a oferowane pracownikom akcje nie są akcjami nowej emisji. W takim przypadku różnica między wartością przekazanych udziałów a odpłatnością ponoszoną przez pracownika jest dla niego przychodem ze stosunku pracy.
Polecamy: serwis Urząd skarbowy
Na takim stanowisku stoi również Ministerstwo Finansów (patrz odpowiedź Ministerstwa Finansów z 9 października 2007 r. nr MB8-0553-86/07/850/ na pytania Redakcji Interpretacji Podatkowych).
Spółka nabyła na rynku pewną liczbę akcji własnych po cenie 15 zł za sztukę. Następnie akcje te zaoferowano uprawnionym pracownikom po cenie nominalnej 5 zł za sztukę. Różnica, jaka powstała pomiędzy ceną nabycia a ceną sprzedaży, została pokryta przez Spółkę C. z kapitału rezerwowego, który został utworzony na ten cel uchwałą zgromadzenia akcjonariuszy.
W tym przypadku nie mamy do czynienia z akcjami nowej emisji, więc częściowo odpłatne świadczenie stanowi przychód pracowników ze stosunku pracy. Wartość tego przychodu należy określić według zasad określonych w art. 11 ust. 2b ustawy o PIT, czyli jako różnicę pomiędzy wartością tych świadczeń, ustaloną według zasad określonych w art. 11 ust. 2 ustawy o PIT (wartość rynkowa), a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.
W naszym przykładzie będzie to 15 - 5 = 10 zł/akcję - o ile cena 15 zł za akcję nadal będzie ceną rynkową w momencie zbywania akcji pracownikom.
Jednak trzeba zaznaczyć, że jeżeli pracownik następnie zbędzie akcje nabyte po 5 zł, to swój dochód ze zbycia tych akcji będzie mógł pomniejszyć o koszt w wysokości 15 zł.
Zgodnie bowiem z art. 22 ust. 1d ustawy o PIT w przypadku odpłatnego zbycia nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie nabytych rzeczy lub praw, a także innych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie nabytych świadczeń, w związku z którymi (stosownie do art. 11 ust. 2-2b ustawy o PIT) określony został przychód - kosztem uzyskania przychodu z ich odpłatnego zbycia będzie wartość przychodu określonego w art. 11 ust. 2 i 2a albo wartość przychodu określonego w art. 11 ust. 2b ustawy o PIT powiększona o wydatki na nabycie częściowo odpłatnych rzeczy lub praw albo innych świadczeń.
Warto jednak zauważyć, że w tej kwestii można się spotkać z różnymi argumentacjami organów podatkowych. Przykładowo Naczelnik Urzędu Skarbowego Warszawa-Ursynów w piśmie z 16 marca 2007 r. (nr 1438/DF-1/415-239a/389/06/07/AG) stwierdził, iż:
Moment uzyskania dochodu z akcji nie jest tożsamy z momentem ich otrzymania. Cechą papierów wartościowych, jakimi są akcje, jest to, iż generują dochód w przyszłości; w postaci dywidendy czy też - w przypadku ich odpłatnego zbycia - w postaci różnicy pomiędzy ceną nabycia a ceną rynkową. Zatem otrzymanie bezpłatnie dodatkowych akcji zagranicznej spółki, w wyniku realizacji praw wynikających z uczestnictwa w programie motywacyjnym dla pracowników międzynarodowej grupy kapitałowej, nie spowoduje uzyskania przez podatnika przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, w momencie ich nabycia, zgodnie z art. 11 ust. 1 ww. ustawy.
(...) przychód z tytułu udzielonej przy nabyciu akcji bonifikaty (bezpłatne objecie) powstanie dopiero w momencie sprzedaży tych akcji. W przypadku odpłatnego zbycia akcji nabytych przez pracowników spółki zależnej dochód podlegający opodatkowaniu - w porównaniu do akcjonariuszy, którzy dokonali zakupu akcji - ulegnie zwiększeniu o wartość świadczenia spółki zagranicznej, co w konsekwencji skutkować będzie zwiększeniem obciążeń podatkowych z tytułu odpłatnego zbycia akcji. Powyższe stanowisko potwierdza zapis art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który stanowi, iż nie uważa się za koszty uzyskania przychodu wydatków na objęcie lub nabycie m.in. udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną oraz innych papierów wartościowych. Wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji). Przychód z tego tytułu należy zakwalifikować jako przychód z kapitałów pieniężnych (opodatkowany na zasadach określonych w art. 30b ww. ustawy). Stosownie bowiem do treści art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) ww. ustawy za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, przychody z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz papierów wartościowych. Użyte w tym przepisie pojęcie 'należny' oznacza, iż przychód powstanie niezależnie od momentu otrzymania środków pieniężnych przez podatnika. Natomiast kosztem uzyskania przychodu w momencie sprzedaży akcji, nieodpłatnie przyznanych przez zagraniczną spółkę, zgodnie z cytowanym art. 23 ust. 1 pkt 38 ww. ustawy, będą faktycznie poniesione przez podatniczkę wydatki na nabycie (objęcie) zbywanych akcji.
Jak więc widać, powyższa interpretacja, mimo iż wydaje się co do zasady zbieżna ze stanowiskiem MF, nie zawiera powołania się na art. 24 ust. 11 ustawy o PIT, jak uczyniło to Ministerstwo. Należy to uznać za błąd, podobnie jak nieprawidłowe jest niedokonanie oceny, czy w tym przypadku chodzi o akcje nowej emisji i czy program pracowniczy znajduje swoje umocowanie prawne w uchwale zgromadzenia akcjonariuszy - co przecież mogłoby zmienić konkluzję interpretacji.
Trzeba też zauważyć, że Minister Finansów i podległe mu organy podatkowe uważają, że art. 24 ust. 11 ustawy o PIT dotyczy tylko akcji spółek polskich. Jest to interpretacja nieprawidłowa. Jak stwierdził bowiem WSA w Warszawie z 15 września 2009 r. (sygn. III SA/Wa 570/09):
Nie można podzielić stanowiska Ministra Finansów, iż wskazywany przez Spółkę art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. odnosi się jedynie do "spółek polskich", a więc jak należy przyjąć spółek z siedzibą na terytorium Polski, do których zastosowanie znajdują przepisy ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.), powoływanej dalej jako " K.s.h." Przepis ten w jego zdaniu pierwszym stanowi, iż dochód stanowiący nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji objętych przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia, a wydatkami poniesionymi na ich objęcie, nie podlega opodatkowaniu w momencie objęcia tych akcji.
Wbrew twierdzeniu Ministra Finansów, za uznaniem trafności prezentowanego przez niego w tym zakresie stanowiska, nie przemawia literalne brzmienie tego przepisu. Sam fakt, iż przy jego redagowaniu posłużono się występującym na gruncie uregulowań K.s.h. sformułowaniem "uchwała walnego zgromadzenia", nie jest w żadnym razie wystarczającym argumentem pozwalającym przyjąć, iż w przepisie tym chodzi wyłącznie o spółki prawa polskiego, a zatem, iż emitentem obejmowanych akcji musi być taka właśnie spółka. "Uchwała walnego zgromadzenia" nie jest na tyle oryginalnym, specyficznym i charakterystycznym tylko dla polskiego porządku prawnego pojęciem z zakresu prawa spółek handlowych, aby mogło ono stanowić jakiekolwiek miarodajne kryterium służące rozgraniczeniu zakresu stosowania powyższego przepisu. Przyjmując taki sposób rozumowania, równie dobrze można by wskazywać jako analogiczny argument, posłużenie się w powyższym przepisie, także występującym w przepisach K.s.h. pojęciem "akcja".
Gdyby intencją ustawodawcy miało być zróżnicowanie zakresu zastosowania powyższego przepisu w zależności od tego, czy akcje emitowane są przez "spółki polskie", czy też "spółki zagraniczne", to pomijając już dopuszczalność takiego rozwiązania w kontekście prawa wspólnotowego w okresie po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, do czego nawiązują podnoszone w tym zakresie w skardze zarzuty naruszenia wymienionych tam przepisów Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, niewątpliwie kryterium ustanawiające takie rozgraniczenie powinno być sformułowane w sposób wyraźny i jednoznaczny.
W tym stanie rzeczy, skoro Spółka w opisie stanu faktycznego podała, iż przydział akcji następuje na podstawie planów zaakceptowanych w drodze uchwały przez akcjonariuszy A. (GB), to nie ma podstaw, aby odmówić możliwości zastosowania tego przepisu w przypadku obejmowania przez pracowników Spółki akcji emitowanych przez A. (GB). Oznacza to w konsekwencji, zgodnie z treścią powyższego przepisu, iż samo objęcie na preferencyjnych warunkach (poniżej wartości rynkowej) emitowanych akcji nie powoduje powstania obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.
Warto też dodać, że aktualnie (sierpień 2010) toczą się w Sejmie prace nad projektem nowelizacji ustawy o PIT, który m.in. zrównuje w omawianej kwestii sytuację prawną akcji pracowniczych starych emisji z obejmowanymi akcjami nowych emisji. Wszystkie akcje przekazywane pracownikom w ramach programów motywacyjnych nie będą w myśl projektowanych przepisów rodzić obowiązku podatkowego w PIT w momencie ich nieodpłatnego lub częściowo odpłatnego nabycia przez pracownika. Dopiero w momencie ich sprzedaży przez pracownika - o ile osiągnie on z tej sprzedaży dochód - powstanie obowiązek zapłaty podatku i wykazania dochodu w PIT-38. Do art. 24 ust. 11 dodano słowo "nabytych", co oznacza, że nie tylko akcje objęte (a więc nie tylko akcje nowej emisji) będą rozliczane podatkowo dopiero po ich sprzedaży.
• art. 11 ust. 2b, art. 22 ust. 1d, art. 23 ust. 1 pkt 38, art. 24 ust. 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych