Kwota wolna w podatku dochodowym od osób fizycznych

Artykuł ma na celu przedstawienie najważniejszych przepisów dotyczących kwoty wolnej od opodatkowania oraz porównanie ile można by uzyskać dzięki jej ewentualnemu podniesieniu w dzisiejszych warunkach.

Kwota wolna od podatku według ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Kwota wolna od podatku nie jest określona konkretnie w żadnym przepisie, ale wynika z progresywnej, dwustopniowej skali podatkowej, znajdującej się w ustawie z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, dalej: ustawa o PIT.

To znaczy, iż nie da się stwierdzić ile dokładnie wynosi kwota wolna od podatku bez jej konkretnych obliczeń. Jest to tzw. specyficzna, zerowa stawka podatkowa, przy której nie powstanie zobowiązanie podatkowe.

Odpowiedź jak obliczyć kwotę wolną od podatku, znajduje się w tabeli, która przedstawia skalę podatkową w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Podwyższenie kwoty wolnej od podatku do 6700 zł - projekt ustawy

Według skali podatkowej (obowiązującej od 2009 r.) - art. 27 ust. 1 ustawy o PIT:

Według art. 27 ustawy o PIT, do elementów skali podatkowej należą:

- stawka podatku: 18% i 32 %

- podstawa obliczenia podatku, czyli kwota do 85 528 zł i powyżej

- kwota zmniejszająca podatek, czyli 556,02 zł

Patrząc na tabelę z art. 27 ustawy o PIT na pierwszy rzut oka nigdzie nie widać kwoty 3.091 zł, czy 3.092 zł tak często wymienianej przez polityków, czy media.

Rozliczając PIT podatek obliczamy wg wzoru:

• 18% *dochód (czyli przychód – koszty uzyskania przychodu) - 556,02, gdy dochód nie przekracza  85 528 zł lub
• 32% nadwyżki ponad 85 528 zł +14 839 zł 02 gr (jest to kwota wynikająca z 18 % 85 528 )

Podstawiając pod powyższy wzór odpowiednie liczby wyliczymy, że aby nasz podatek wyniósł dokładnie 0 zł nasz dochód nie może być wyższy niż 3089 zł (w skali roku). Ponieważ mnożąc 3089 zł * 18 % otrzymamy dokładnie 556,02 zł, czyli  556,02 – (kwota zmniejszająca podatek 556,02 zł) = 0 zł.

W takim razie dlaczego kwota wolna od podatku wynosi jednak 3091 zł? Związane jest to z zasadą zaokrąglania podstawy opodatkowania i podatku do pełnych złotych, która jest opisana w art. 63 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 1997 r. Nr 137, poz. 926).

Jeżeli „końcówki” w podstawie opodatkowania, wynoszą 50 gr lub mniej – to podatek podlega zaokrągleniu w dół do pełnych złotych, a jeżeli przekracza 51 gr, to zaokrągla się go w górę.

Stąd od przychodu 3091 zł podatek do zapłaty wyniesie 0 zł (choć teoretycznie wynosi on 36 gr). 3091* 18%= 556,38, czyli 556,38 – 556,02 = 0,36 zł co zaokrąglamy w dół = 0zł.

Przy dochodzie równym 3092, mielibyśmy już 1 zł podatku do zapłaty.

Kwota wolna od podatku nie zwiększa się w diametralny sposób, a od 2009 nie zmienia się w ogóle. Np. w 2000 r. wnosiła 2.295,79 zł  w 2004 r.- 2789,89 zł  w 2008 r.- 3089 zł (podwyższenie o 2 zł),  a od 2009 r. do dnia dzisiejszego wynosi 3091 zł.

Kwota wolna od podatku

Skoro już wiadomo jak obliczyć kwotę wolną od podatku to należy poznać stanowisko osób chcących ją podnieść oraz takie, które twierdzi iż nie jest to konieczne.

Strona chcąca podnieść kwotę wolną od podatku:

Partie polityczne, głownie opozycyjne, różnego rodzaju środowiska związane z prawem podatkowym oraz Rzecznik Praw obywatelskich, który zaskarżył regulacje dotyczące kwoty wolnej od podatku do Trybunału Konstytucyjnego, wskazują zgodnie iż kwota wolna od podatku jest zbyt niska i dotyka przede wszystkich ludzi najuboższych, np. Zdaniem RPO kwota wolna od podatku powinna odpowiadać progowi ubóstwa - kryteriom dochodowym uprawniającym do pomocy socjalnej, który jest obliczany przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.

Projekt nowelizacji ustawy o PIT, który został odrzucony w dniu 06.02.2015 r. zakładał, iż:

Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych co roku będzie ogłaszał wysokość miesięcznego minimum egzystencji dla jednoosobowego gospodarstwa pracowniczego, które w latach 2013 – 2014  wynosiło 541,91 zł ( co jest sumą mniejsza o kwoty zmniejszającej podatek w PIT- 556,02 zł).

W skali roku daje to kwotę równą 6502,91 zł (541,91 x 12), co stanowiłaby nową „kwotę wolna od podatku dochodowego”.

Informacja o tej kwocie byłaby przesyłana do Ministerstwa Finansów, które 1 stycznia każdego roku, publikowałoby na swojej stronie internetowej informację o wysokości ww. kwoty.

Jeżeli chodzi o podatek PIT obliczony jako 18 proc. to od podstawy opodatkowania należałoby więc odjąć nie tak jak dzisiaj 556,02 zł, ale 1170, 52 zł (12 x 541,91 zł x 0,18).

Limity ulg i odliczeń w PIT 2014 / 2015

Stanowisko partii rządzącej:

Co do zasadności zaskarżenia przez RPO do Trybunału konstytucyjnego kwoty wolnej od podatku:

Biuro prasowe resortu finansów proszone przez PAP o komentarz do wniosku RPO do TK podkreśliło, że przyjęcie proponowanych przez RPO rozwiązań spowodowałoby ubytek dochodów z podatku rzędu 12,74 mld zł, w tym dochodów budżetu państwa o 6,45 mld zł, a dochodów jednostek samorządu terytorialnego o 6,29 mld zł.

"Utrzymanie stabilności finansów publicznych jest dla państwa sprawą niezwykłej wagi" - podkreśliło MF. Przypomniało, że również Trybunał Konstytucyjny kilkakrotnie podkreślał, że zachowanie równowagi budżetowej oraz właściwy stan finansów publicznych to wartości konstytucyjnie chronione.

W ocenie MF "systemu podatkowego nie należy utożsamiać z systemem pomocy społecznej będącego częścią polityki społecznej państwa". Nie należy też w konsekwencji szukać analogii pomiędzy ustalaniem kryterium dochodu będącego podstawą do ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej i wysokością dochodu niepowodującego obowiązku zapłaty podatku - uważa resort.

Ministerstwo przypomina, że Polska rygorystycznie realizuje podjęte lub ogłoszone działania mające na celu zmniejszenie nierównowagi fiskalnej, m.in. poprzez niezmienianie skali podatkowej PIT. Również Wieloletni Plan Finansowy Państwa na lata 2014-17 przewiduje utrzymanie na obecnym poziomie kwoty zmniejszającej podatek, progu podatkowego oraz pracowniczych kosztów uzyskania przychodu.

Sama kwota wolna od podatku, to nie wszystko - podkreśla resort. Z wyliczeń ministerstwa wynika, że średnia efektywna stawka podatku dochodowego w 2012 r. wyniosła w pierwszym przedziale 6,91 proc. (przy stawce nominalnej 18 proc.) i 16,17 proc. w drugim przedziale (przy stawce nominalnej 32 proc.) – argumentuje MF (żródło: PAP).

Co do samej propozycji zmiany mechanizmu obliczania kwoty wolnej od podatku:

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów Jarosław Neneman w swoim wystąpieniu w dniu 06.02.2015r. przed głosowaniem w sejmie w sprawie podwyższenia kwoty wolnej od podatku w PIT, apelował o całościowe spojrzenie na system podatkowy. Przyznał, że kwota wolna od podatku jest wyższa w wielu krajach UE, ale – jak podkreślił – podatki tam też są wyższe. Zaprzeczył opiniom, że podatki w Polsce rosną, bowiem udział VAT, akcyzy, PIT i CIT, czyli tych, które mają decydujący wpływ na dochody budżetu państwa, w odniesieniu do PKB w 2007 r. wynosił 20%, a w 2013 r. już tylko 16,7%. Za odrzuceniem w pierwszym czytaniu poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opowiedziało się 232 posłów, przeciw 200, a 3 wstrzymało się od głosu. Tym samym prace nad projektem nie będą kontynuowane.

Według opinii NBP, realizacja projektu zmniejszyłaby dochody budżetowe z tytułu PIT o kwotę 13,7 mld zł.

Źródło: Kronika Sejmowa nr 78 (803) / VII kadencja / dwutygodnik / 15 LUTEGO 2015 r. / str. 24

Mając już wiedzę na temat kwoty wolnej od podatku trzeba realnie spojrzeć jak jej zwiększenie wpłynęłoby na dochód przeciętnego Polaka.

Należy zacząć od comiesięcznej kwoty zmniejszającej podatek.

Przepis art. 32 § 1a. ustawy o PIT daje możliwość co miesięcznego zmniejszania podatku o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonym w pierwszym przedziale skali podatkowej, czyli 1/12 z 556,02 zł. co daje w przybliżeniu: 46 zł miesięcznie (po spełnieniu wszystkich określonych wymogów z art. 31 oraz art. 32 ustawy o PIT, m.in. złożenia odpowiedniej deklaracji PIT-2).

Wydawać by się mogło, iż przy zwiększeniu kwoty zmniejszającej podatek do 1170,52 zł to uzyskano by tylko 52 zł w skali miesięcznej.

Jednak rzeczywistość nie jest tak prosta jak się wydaje, gdyż często pomija się fakt, iż na ostateczną wysokość zaliczki na podatek PIT wpływają tez inne czynniki jak wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Przykład:

Dotyczy opodatkowania przychodów według skali podatkowej.

Wynagrodzenie miesięczne brutto 1700 zł (najniższe wynagrodzenie to 1680 zł brutto)

Przy dzisiejszej kwocie zmniejszającej podatek: 556, 02 zł

Zaliczka na podatek dochodowy:

Podstawa do obliczenia zaliczki na podatek dochodowy:

Przychód (kwota pomniejszona o ubezpieczenia społeczne)

1700 zł – (165,92 + 25,50 +41,65)= 1466,93 zł

–

111,25 zł

kosztów uzyskania przychodów z tytułu m.in. stosunku służbowego, pracy (art. 22 ust. 2 ustawy o PIT) / 136, 06 dla pracowników mieszkających w miejscowości gdzie nie znajduje się zakład pracy.

=

1354,75 zł * 18% (I skala podatkowa z art. 27 ustawy o PIT)=  243,85 zł

–

miesięczna kwota zmniejszająca podatek (46,33 zł)

=

198 zł, zaliczka na podatek dochodowy, ale przed odliczeniem składki zdrowotnej.

Według art. 27b, ust. 2 ustawy o PIT, od zaliczki na PIT można potrącić część podstawy wymiaru składki zdrowotnej (nie mylić z ubezpieczeniem zdrowotnym= 132,02 zł):

Podstawę obliczenia składki zdrowotnej stanowi wynagrodzenie brutto pomniejszone o składki na ubezpieczenia społ.:

1466 zł * 7,75 % (art. 27b ust.2 ustawy o PIT ) = 113,62 zł

Zaliczka na podatek dochodowy wynosić będzie: 198 zł – 113,62  zł= 85 zł zaliczki na podatek dochodowy w dzisiejszym stanie prawnym.

Mechanizm obliczenia będzie taki sam w pozostałych tabelach z uwzględnieniem nowej/ innej kwoty zmniejszającej podatek.

Przy kwocie zmniejszającej podatek: 1170, 52 zł (kwota wolna wynosiłaby 6502,91 zł)

Np. przy kwocie zmniejszającej podatek: 2700 zł (kwota wolna wynosiłaby 15.000 zł)

Przy kwocie wolnej od podatku w wysokości 15.000 zł, zaliczka na podatek dochodowy wynosiłaby: 18,85 zł (243,85 zł – 225 zł kwoty zmniejszającej podatek)

Jeszcze przed potrąceniem składki zdrowotnej, wynoszącej przecież w tym wypadku 113,62 zł!

Nie wolno  przed pomniejszeniem podatku o składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejszać podatku o inne ulgi, np. na dzieci.

Należy zauważyć, iż formularze rocznych zeznań podatkowych są skonstruowane w ten sposób, że wymuszają uwzględnienie w pierwszej kolejności uiszczonych przez podatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne, np. PIT-37.

Link: http://www.finanse.mf.gov.pl/systemy-informatyczne/e-deklaracje/formularze/pit

To oznacza, iż nie można  skorzystać z ulg podatkowych np. ulgi na dzieci określonej w art. 27f ustawy o PIT wprowadzonej i promowanej przez partię rządzącą, jeżeli nie osiągnie się określonego dochodu, a tym samymym wysokości zaliczki na podatek dochodowy.

Przy dochodzie wynoszącym 1700 zł brutto na miesiąc składka na ubezpieczenie zdrowotne pokrywa niemal w całości należny w danym roku podatku. Brak jest wówczas podatku, którym mogłyby zostać "skonsumowany" przez przysługujące odliczenia z tytułu ulg podatkowych.

Przepisy art. 27b zostały wprowadzone do ustawy z dniem 1 stycznia 1999 r. na skutek reformy systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Analogiczne zasady zostały utrzymane także po zmianie systemu ubezpieczeń zdrowotnych z dniem 1 kwietnia 2003 r., kiedy to weszła w życie ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz. 391 z zm.). Dotyczy to również obowiązującego od dnia 1 stycznia 2005 r. systemu finansowania publicznej opieki zdrowotnej, określonego w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z zm.).

Przykłady regulacji kwoty wolnej od podatku w innych państwach Unii Europejskiej:

Należy podkreślić, iż nie da się w sposób obiektywny porównać polskich przepisów dotyczących kwoty wolnej od podatku z podobnymi w innych państwach UE, gdyż każdy system podatkowy jest na swój sposób unikatowy.

Koniec rocznych rozliczeń podatkowych ... w Wielkiej Brytanii

Tabela przedstawia kraje, które również posiadają kwotę wolną od podatku, ale ich przykłady nie są tak częste przytaczane w mediach jak np. Niemcy, czy Wielka Brytania:

Zakończenie:

Podniesienie kwoty wolnej od opodatkowania od razu nie rozwiąże problemów najuboższych Polaków. Na to zagadnienie należy patrzeć kompleksowo, rozważając wprowadzenie zmian również w innych przepisach np. w sposobie obliczania wysokości składek zdrowotnych i jej odliczeń od podatku dochodowego, czy samych składek na ubezpieczenia społeczne, które niewspółmiernie wysoko obciążają wynagrodzenie brutto.

To nie jest tak, iż jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, podniesienie kwoty wolnej od podatku spowoduje, iż Polacy zaczną o wiele więcej zarabiać.

Należy zreformować system obliczania wynagrodzenia netto, a dopiero potem będzie można podwyższyć kwotę wolną od podatku, zmiany, które chciano wprowadzić 06.02.15r. były tylko zmianami kosmetycznymi (zmiana wyłącznie jednego przepisu: art. 27 ustawy o PIT), a nie większej części systemu podatkowego, który po prostu jest wadliwy i niesprawiedliwy wobec najuboższych Polaków, nie mówiąc już o zarabiających najwięcej.

Nasz system jest po prostu nieefektywny co przedstawia niniejsza tabela:

Liczba podatników według przedziałów skali podatkowej

Źródło: http://www.finanse.mf.gov.pl/PIT/statystyki/

Może lepszym rozwiązaniem niż podwyższenie kwoty wolnej od podatku byłoby zlikwidowanie drugiego progu podatkowego? Wystarczy usunąć tylko jeden  wiersz w tabeli, co jest o wiele łatwiejsze niż „grzebanie” w kwocie wolnej od podatku.