Od lat osią sporu między podatnikami a fiskusem jest prawidłowa kwalifikacja przychodów do określonego źródła na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Obowiązujący w ustawie rozłączny charakter źródeł przychodu pozwala na zaliczenie uzyskiwanych przychodów tylko do jednej kategorii. Jednak w praktyce określone rodzaje aktywności ludzkiej można zakwalifikować do różnych źródeł przychodów i wówczas pojawia się problem, które z nich jest właściwe.
Jako przykład można wskazać działalność wykonywaną przez sportowców. Z jednej strony uzyskiwane przez nich przychody wprost zaliczane są do kategorii przychodów z działalności wykonywanej osobiście. Z drugiej, przy założeniu zawodowego charakteru wykonywanych czynności, powstaje pytanie o możliwość zakwalifikowania przychodów do działalności gospodarczej.
Monitor Księgowego – prenumerata
IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
Rozbieżne stanowiska
W zakresie zaliczania do różnych kategorii przychodów w dotychczasowym orzecznictwie wykształciły się dwa rozbieżne stanowiska.
Według pierwszego (i dominującego) poglądu, jeżeli określony rodzaj przychodu został wprost wymieniony w którejkolwiek kategorii pozostałych przychodów, np. jako przychód z działalności wykonywanej osobiście, to podatnik nie ma możliwości zakwalifikowania go do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Zgodnie z tym poglądem pozostałe źródła przychodów mają pierwszeństwo przed przychodami z działalności gospodarczej. Takie jednoznaczne stwierdzenie opierano na art. 5a pkt 6 ustawy o PIT, zgodnie z którym działalność gospodarcza oznacza działalność zarobkową: wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową, polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż, polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych – prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–9. W konsekwencji nawet jeżeli podejmowana przez podatnika aktywność wykonywana była w celach zarobkowych, w sposób zorganizowany i ciągły, we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, to z powodu ustawowego zaliczenia do innej kategorii przychodów, np. działalności wykonywanej osobiście, przychodów tych nie można uznać za przychody z działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 13 pkt 2 ustawy o PIT za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się m.in. przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych, co zgodnie z tym poglądem uniemożliwiało zaliczenie tych przychodów do działalności gospodarczej.
Z kolei według przeciwstawnego poglądu, w przypadku gdy istnieje możliwość zakwalifikowania danego działania podatnika do różnych źródeł przychodów, pierwszorzędne i przesądzające dla tej kwalifikacji znaczenie będzie miało występowanie cech działalności gospodarczej, a wszędzie tam, gdzie działania podatnika będą wykazywały takie cechy, uzyskiwane przychody zaliczyć należy do źródła pozarolnicza działalność gospodarcza.
50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online
Uchwała NSA
Do powyższych wątpliwości odniósł się Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 22 czerwca 2015 r. (sygn. akt II FPS 1/15), zgodnie z którą „przychody sportowców mogą być zaliczone do źródła przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.), jeżeli działalność sportowca spełnia kryteria określone w art. 5a pkt 6 tej ustawy i nie spełnia kryteriów z art. 5b ust. 1 tej ustawy”.
W uchwale NSA doszedł do przekonania, że wprawdzie nie ma podstaw do przyjęcia przy wykładni przepisów dotyczących źródeł przychodów założenia, że ustawodawca pozostawił podatnikowi swobodny wybór co do zaliczenia danego przychodu do konkretnego źródła w zależności od możliwych korzyści podatkowych, to jednak przepisy ustaw podatkowych muszą być wystarczająco jasne, pozwalające na jednoznacznie rozróżnienie źródeł przychodów. Tym samym, jeżeli dany rodzaj aktywności może być realizowany w różnych formach prawnych, przepisy podatkowe powinny wskazywać na konieczność zaliczenia ich do źródła, które nie odpowiada wybranej przez podatnika formie działalności.
Odnosząc się do działalności wykonywanej przez sportowców, NSA uznał, że dozwolona prawem różnorodność form prawnych działania zawodników (sportowców), wobec braku jednoznacznej odmiennej regulacji podatkowej, wywiera wpływ na przypisanie uzyskanych przez nich przychodów do różnych źródeł przychodów. Skoro sportowiec może uzyskiwać przychody zarówno ze stosunku pracy łączącego go z klubem, z tytułu umowy cywilnoprawnej zawartej poza i w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a także otrzymywać przychody wynikające wyłącznie z faktu uprawiania sportu (bez istnienia stosunku prawnego między nim a klubem sportowym, przewidującego wypłatę wynagrodzenia za wzajemne świadczenie sportowca), to przychody te mogą być przypisane do różnych źródeł przychodów.
Jeżeli więc sportowiec świadczy na rzecz klubu usługi sportowe w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, to przychody z tego tytułu nie stanowią przychodów z uprawiania sportu i powinny być zaliczone do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. [przykład]
Równocześnie należy pamiętać, że za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
1) odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;
2) są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności;
3) wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Podatek od spadków i darowizn 2015 - PDF
Spadki - testament, zachowek, dziedziczenie. Zmiany w prawie spadkowym 2015 – PDF
Pomoc w sporze
Przedmiotowa uchwała ma ogromne praktycznie znaczenie. Płynące z niej konkluzje należy postrzegać nie tylko w kontekście kwalifikowania przychodów z uprawiania sportu, lecz także w szerszym kontekście problematyki związanej z zakwalifikowaniem określonej kategorii przychodów do określonego źródła. Będą więc one pomocne przy rozstrzyganiu sporów z zakresu kwalifikowania przychodów do działalności wykonywanej osobiście, przychodów z najmu i dzierżawy czy przychodów z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych.
Także podatek liniowy - PRZYKŁAD
Sportowiec zawarł z klubem sportowym kontrakt na profesjonalne uprawianie sportu. Wysokość rocznego wynagrodzenia z tytułu wykonywanych usług wynosi 1 000 000 zł. Sportowiec poniósł koszty uzyskania przychodu w wysokości 500 000 zł.
1) Zgodnie ze stanowiskiem organów podatkowych sportowiec powinien zaliczyć przychód do przychodów z działalności wykonywanej osobiście – w konsekwencji zobowiązany będzie obliczyć podatek według skali podatkowej i co do zasady będzie miał prawo uwzględnić jedynie zryczałtowane koszty uzyskania przychodu w wysokości 20 proc. Jednak zgodnie z art. 22 ust. 10 ustawy o PIT jeżeli podatnik udowodni, że koszty uzyskania przychodów były wyższe niż wynikające z zastosowania normy procentowej określonej w ust. 9 pkt 1–4 i pkt 6, to koszty uzyskania przyjmuje się w wysokości kosztów faktycznie poniesionych.
Odnosząc powyższe do omawianego przykładu:
Przychód: 1 000 000 zł
Koszty uzyskania przychodu: 500 000 zł (przy założeniu, że podatnik udowodnił poniesienie większych kosztów niż 20 proc.)
Dochód: 500 000 zł
Stawka podatku: 32 proc.
Podatek należny: 147 470 zł
2) Zgodnie ze stanowiskiem NSA sportowiec ma prawo zaliczyć przychód do przychodów z działalności gospodarczej – w konsekwencji może wybrać opodatkowanie 19-proc. podatkiem liniowym i uwzględnić koszty uzyskania przychodu w wysokości faktycznie poniesionej na zasadzie reguły ogólnej, a nie wyjątku.
Odnosząc powyższe do omawianego przykładu:
Przychód: 1 000 000 zł
Koszty uzyskania przychodu: 500 000 zł
Dochód: 500 000 zł
Stawka podatku: 19 proc.
Podatek należny: 95 000 zł
Różnica w opodatkowaniu wynosi więc 52 470 zł.
Tomasz Strzałkowski, doradca podatkowy, Kancelaria Chałas i Wspólnicy
Podstawa prawna
Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).