Prawa majątkowe
W świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychód po stronie podatnika uważa się odpłatne zbycie ruchomości, nieruchomości, ich części, bądź też związanych z nimi praw majątkowych. Są to, idąc za literalnym brzmieniem przepisu: spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, prawa wieczystego użytkowania gruntów oraz inne.
Poprzez nieruchomości rozumieć należy części powierzchni ziemskiej, stanowiące przedmiot własności, to jest grunty, budynki na stałe związane z gruntem bądź też ich części, o ile stanowią na mocy odrębnych przepisów oddzielny przedmiot własności – jak samodzielne lokale mieszkalne.
Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego bądź użytkowego definiowane jest jako uprawnienie, które zostało przydzielone członkom spółdzielni, polegające na możliwości używania lokali mieszkalnych o powierzchni, która odpowiadała wysokości wkładu mieszkaniowego bądź budowlanego oraz innym kryteriom określonym w statucie. Obecnie nie ustanawia się już spółdzielczych własnościowych praw do lokalu mieszkalnego. Zostały one wyparte poprzez prawo własności lokalu.
Stanowią one ograniczone prawa rzeczowe, zbywalne, podlegające egzekucji, które mogą stanowić przedmiot dziedziczenia. Warto także odróżnić spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego od spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, gdyż to drugie stanowi prawo niezbywalne, nie może więc być przedmiotem obrotu.
Prawo użytkowania wieczystego wiąże się z nieruchomościami gruntowymi. Dotyczy tych terenów, które znajdują się we własności państwa, lub które stanowią własność komunalną. Użytkownik wieczysty na mocy zawartej umowy może korzystać z owych gruntów z wyłączeniem innych osób, oraz owym prawem rozporządzać. Obrót prawem użytkowania wieczystego odbywa się z zastosowaniem tych samych regulacji, co przy obrocie prawem własności.
Przychód z odpłatnego zbycia
Źródłem przychodu jest zbycie opisanych wyżej praw majątkowych w sposób odpłatny. Jako odpłatne zbycie rozumieć należy przeniesienie prawa własności rzeczy, lub innych praw na inny podmiot w zamian za wynagrodzenie. Najczęstsze formy odpłatnego zbycia to sprzedaż lub zamiana, lecz obowiązująca w polskim prawie zasada swobody umów daje możliwość przeniesienia praw rzeczowych w innej formie.
Moment uzyskania przychodu następuje z chwilą zawarcia umowy. Znajduje to potwierdzenie w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 maja 1997 r., sygn. I SA/Ka 86/96: „Z art. 19 w związku z art. 28 ust. 2 powyższej ustawy wynika, że uzyskanie przychodu następuje w dacie zawarcia umowy sprzedaży. Bez znaczenia przy tym źródle przychodu jest moment faktycznego uzyskania pieniędzy oznaczonych w umowie”.
Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM
Przychód, którego źródłem jest zbycie praw majątkowych, jest wartością określoną w umowie, pomniejszoną o koszty odpłatnego bycia – jak koszty notarialne, podatek od czynności cywilnoprawnych, transport przedmiotu sprzedaży, koszty związane wraz z ogłoszeniami w mediach o ofercie sprzedaży. Poniesione koszty powinny być zasadne oraz udokumentowane.
Wyłączenia powstania przychodu
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych określa sytuacje, w których przychód ze zbycia rzeczy lub praw nie powstaje. Dzieje się tak, gdy odpłatne zbycie następuje w ramach wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej. Drugim przykładem jest sytuacja, gdy upłynęły już okresy od czasu nabycia określone przepisami, to jest przy odpłatnym zbyciu nieruchomości lub jej części, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz prawa wieczystego użytkowania gruntów po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a przy innych rzeczach po upływie pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie.
Ponadto przepisy dotyczących powstawania źródła przychodów nie znajdują zastosowania do odpłatnego zbycia:
- na podstawie umowy przewłaszczenia w celu zabezpieczenia wierzytelności, w tym pożyczki lub kredytu - do czasu ostatecznego przeniesienia własności przedmiotu umowy;
- w formie wniesienia wkładu niepieniężnego do spółki lub spółdzielni środków obrotowych, środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych;
- składników majątku, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nawet jeżeli przed zbyciem zostały wycofane z działalności gospodarczej, a między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składniki majątku zostały wycofane z działalności, a dniem ich odpłatnego zbycia nie upłynęło 6 lat.