Definicja rachunku zbiorczego zawarta jest w art. 8a ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 z późn. zm.).
Na tej podstawie uprawnione podmioty mogą prowadzić w ramach depozytu papierów wartościowych lub systemu rejestracji papierów wartościowych prowadzonego przez Narodowy Bank Polski rachunki, na których mogą być rejestrowane zdematerializowane papiery wartościowe nienależące do osób, dla których rachunki te są prowadzone, ale należące do innej osoby lub osób. Są to właśnie rachunki zbiorcze.
Zdematerializowane papiery wartościowe zapisane na rachunku zbiorczym nie są zapisywane na rachunkach papierów wartościowych.
Rachunki zbiorcze mogą być prowadzone dla:
1) osób prawnych lub innych jednostek organizacyjnych z siedzibą poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które wykonują zadania w zakresie centralnej rejestracji papierów wartościowych i podlegają nadzorowi właściwego organu sprawującego nadzór nad instytucjami finansowymi w państwie członkowskim albo w państwie równoważnym;
2) zagranicznych firm inwestycyjnych nieprowadzących działalności maklerskiej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, uprawnionych do prowadzenia działalności w zakresie rejestrowania instrumentów finansowych w państwie ich siedziby;
3) zagranicznych firm inwestycyjnych prowadzących działalność maklerską na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez otwierania oddziału, uprawnionych do prowadzenia działalności w zakresie rejestrowania instrumentów finansowych w państwie ich siedziby;
4) zagranicznych osób prawnych z siedzibą w państwie równoważnym, uprawnionych do prowadzenia działalności maklerskiej w zakresie rejestrowania instrumentów finansowych w państwie ich siedziby, nieprowadzących działalności maklerskiej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
5) banków zagranicznych z siedzibą w państwie równoważnym, uprawnionych do prowadzenia działalności w zakresie rejestrowania instrumentów finansowych w państwie ich siedziby.
Zobacz także: Kiedy można wystawić zbiorczą fakturę VAT?
Świadczenia wynikające ze zdematerializowanych papierów wartościowych zapisanych na rachunku zbiorczym, otrzymane bezpośrednio lub pośrednio od emitentów, podmiot prowadzący rachunek zbiorczy przekazuje lub stawia do dyspozycji wyłącznie posiadaczowi tego rachunku.
Osobom uprawnionym z papierów wartościowych zapisanych na rachunku zbiorczym nie przysługuje wobec podmiotu prowadzącego ten rachunek zbiorczy roszczenie o wydanie tych świadczeń.
Do przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowym dostosowano przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Po nowelizacji art. 30a ust. 2a ustawy o PIT stanowi, że od dochodów (przychodów) z tytułu należności, o których mowa w art. 30a ust. 1 pkt 2, 4 lub 5 ustawy o PIT, przekazanych na rzecz podatników uprawnionych z papierów wartościowych zapisanych na rachunkach zbiorczych, których tożsamość nie została płatnikowi ujawniona podatek, o którym mowa w art. 30a ust. 1 ustawy o PIT, płatnik pobiera według stawki określonej w art. 30a ust. 1 tej ustawy od łącznej wartości dochodów (przychodów) przekazanych przez niego na rzecz wszystkich takich podatników za pośrednictwem posiadacza rachunku zbiorczego.
Przepis ten jest więc podstawą do pobierania podatku dochodowego od osób fizycznych w wysokości 19% - chyba, że inna stawka wynika z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania - z tytułu:
- z odsetek i dyskonta od papierów wartościowych;
- z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych;
- od dochodu z tytułu udziału w funduszach kapitałowych.