Zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach.
Zdarza się jednak tak, że obowiązek podatkowy może nie dotyczyć wszystkich np. gdy jeden ze współwłaścicieli nieruchomości korzysta ze zwolnienia podatkowego. Dnia 27.06.16 r. wpłynęła do Sejmu interpelacja w tej sprawie. W interpelacji wskazano na fakt rozbieżności w stanowiskach sądów administracyjnych oraz organów podatkowych oraz na brak jednoznacznego stanowiska w tej kwestii. Zdaniem sądów administracyjnych, jeżeli jeden ze współwłaścicieli korzysta ze zwolnienia, to wartość podatku od całej nieruchomosci należy pomniejszyć proporcjonalnie o przypadającą na tego właściciela kwotę podatku. Natomiast organy podatkowe uważają, że pomimo zwolnienia podatkowego jednego ze współwłaścicieli lub gdy obowiązek podatkowy go nie dotyczy, współwłaściciel niezwolniony jest solidarnie zobowiązany do zapłaty całości zobowiązania podatkowego. Czy istnieje możliwość ujednolicenia przepisów regulujących tę kwestię?
Polecamy: Nowe umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne od 1 stycznia 2017 r.
Odpowiedzi udzielił 21 lipca 2016 r. (w imieniu ministra finansów) wiceminister Wiesław Janczyk.
Zdaniem MF, zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 716), jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach. Solidarny obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości jednak nie występuje w przypadku współwłasności w częściach ułamkowych lokalu użytkowego – garażu wielostanowiskowego w budynku mieszkalnym wraz z gruntem stanowiących odrębny przedmiot własności (art. 3 ust. 4a ustawy o podatkach i opłatach lokalnych) oraz w razie wyodrębnienia własności lokali (art. 3 ust. 5 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych).
Z kolei w zakresie ogólnych zasad odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015, poz. 613, z późn. zm.) w art. 91 odsyła do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016r. poz. 380) dla zobowiązań cywilnoprawnych, co oznacza m.in., że każdy ze współwłaścicieli jest zobowiązany do uiszczenia całej kwoty należności podatkowej, a zapłata dokonana przez jednego bądź kilku ze współwłaścicieli zwalnia pozostałych z obowiązku zapłaty (na podstawie art. 366 § 1 K.c.) oraz że dłużnik, który spełnił świadczenie, może żądać zwrotu od współdłużników (na podstawie art. 376 § 1 K.c.).
Przyjęte reguły odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe współwłaścicieli wynikają z istoty współwłasności, która wyraża się w tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom (art. 195 K.c.), a każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli (art. 206 K.c.).
Na kanwie wyżej wskazanych przepisów podatkowych i zasad odpowiedzialności solidarnej ukształtowała się linia orzecznicza sądów administracyjnych, zgodnie z którą solidarna odpowiedzialność współwłaścicieli za zobowiązanie podatkowe nie wyklucza skorzystania z ustawowego prawa do zwolnienia z obowiązku podatkowego. Istnienie zwolnienia z podatku powinno zatem spowodować uwzględnienie tej okoliczności przy określaniu wysokości zobowiązania podatkowego. Nie może być bowiem tak, że solidarna odpowiedzialność współwłaścicieli za zobowiązanie z tytułu podatku od nieruchomości uniemożliwia skorzystanie z ustawowego prawa do zmniejszenia obowiązku podatkowego. Pogląd taki wyraził NSA w wyrokach z dnia 27 czerwca 2013 r., sygn. akt II FSK 2096/12; z dnia 5 marca 2014 r., sygn. akt II FSK 748/12 i z dnia 15 stycznia 2015 r., sygn. akt II FSK 3012/12. Takie samo stanowisko zajął WSA w Rzeszowie w wyroku z dnia 26 kwietnia 2014 r., sygn. akt I SA/Rz 322/14; WSA w Krakowie: z dnia 16 kwietnia 2015 r., sygn. akt I SA/Kr 210/15 oraz z dnia 3 lipca 2015 r., sygn. akt I SA/Kr 673/15.
Ministerstwo Finansów w pełni aprobuje powyższy pogląd.
Co do kwestii sposobu obliczania wymiaru należnego podatku w sytuacji, gdy jeden ze współwłaścicieli korzysta ze zwolnienia podatkowego lub obowiązek podatkowy go nie dotyczy, wskazać należy, że obowiązujące przepisy prawa nie pozwalają na opodatkowanie części nieruchomości, stanowiącej współwłasność, stosownie do udziałów w tej nieruchomości lub zgodnie z faktycznym jej wykorzystaniem przez poszczególnych właścicieli. Podatek musi być zatem obliczony dla całej nieruchomości.
Następnie, jeżeli jeden ze współwłaścicieli spełnia warunki do zwolnienia z podatku, to obliczając wymiar należnego podatku, należy od wysokości zobowiązania podatkowego naliczonego od całej nieruchomości odliczyć kwotę, która wynika z opodatkowania części zwolnionej. Dopiero w zakresie tak wyliczonego zobowiązania podatkowego wszyscy współwłaściciele będą ponosić odpowiedzialność solidarną. Zgodnie ze stanowiskiem NSA, zawartym m.in. w wyroku z dnia 3 kwietnia 2014 r., sygn. akt II FSK 968/12, w kontekście zwolnienia podmiotowego konieczne jest uwzględnienie - przy ustalaniu wysokości owego zwolnienia - procentowego udziału we współwłasności nieruchomości tego współwłaściciela, który korzysta z podmiotowego zwolnienia. Z kolei w odniesieniu do zwolnienia przedmiotowego istotne będzie ustalenie, jaka część nieruchomości wykorzystywana jest faktycznie na działalność objętą zwolnieniem.
Zatem w przypadku, gdy jeden ze współwłaścicieli nieruchomości, którym przysługują określone udziały w prawie własności, korzysta z podmiotowego zwolnienia z podatku, należy pomniejszyć podatek obliczony od całej nieruchomości o kwotę wynikającą z opodatkowania części korzystającej ze zwolnienia z podatku, obliczoną stosownie do wielkości udziału we współwłasności podatnika korzystającego ze zwolnienia. W przypadku zwolnienia przedmiotowego należy pomniejszyć podatek obliczony od całej nieruchomości o kwotę wynikającą z opodatkowania części korzystającej ze zwolnienia z podatku, obliczoną stosownie do wielkości części korzystającej ze zwolnienia.
Należy jednocześnie wskazać, że w dniu 8 czerwca 2016 r. sejmowa Komisja do Spraw Petycji rozpatrzyła petycję w sprawie zmiany ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2014 r., poz. 849 ze zm.) oraz ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U. z 2013 r. poz. 1381 ze zm.) w zakresie, w jakim umożliwiają obciążenie współwłaściciela nieruchomości zapłatą podatku w części dotyczącej udziału przypadającego na drugiego współwłaściciela, zwolnionego z obowiązku jego zapłaty (BKSP-145-53/16). Komisja postanowiła wnieść projekt ustawy w tym zakresie. Ostateczny kształt projektu nie jest jeszcze znany.
Opracowała Iga Kucharska