W takiej sytuacji ukaranie podatnika umożliwia art. 54 kodeksu karnego skarbowego (kks).
Aby ukarać podatnika trzeba wykazać, że :
- podatnik poprzez swoje działanie lub zaniechanie uchylał się od opodatkowania, czyli całkowicie lub częściowo zrezygnował z obliczenia należnego podatku lub unikał we wszczętym przez organ postępowaniu podatkowym zmierzającym do wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,
- nastąpiło nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub niezłożenie deklaracji podatkowej i w każdym z tych przypadków doszło do narażenia podatku na uszczuplenie.
Gdy podatnik nie składa deklaracji VAT-7, w której i tak nie wykazałby żadnych obrotów, bo np. miał czasowy zastój w działalności gospodarczej, wówczas w takim wypadku trudno mówić o narażeniu podatku na uszczuplenie.
Wówczas podatnikowi nie będzie można postawić zarzutu popełnienia czynu zabronionego z art. 54 kks.
Nie może również odpowiadać na zarzut z art. 56 § 4 kks, który za wykroczenie skarbowe uznaje zaniechanie złożenia przez podatnika deklaracji podatkowej w terminie wymaganym przez ustawę nawet wtedy, gdy w ogóle nie doszło do narażenia podatku na uszczuplenie.
Jeśli bowiem deklaracja w swojej treści w ogóle nie zawierałoby przedmiotu lub podstawy opodatkowania, to już sam fakt jej niezłożenia nie spełnia przesłanek z art. 56 § 4 kks, który mówi o zaniechaniu złożenia deklaracji, przy jednoczesnym ujawnieniu przedmiotu lub podstawy opodatkowania.
Czyn zabroniony z art. 54 kks można popełnić również wówczas, jeżeli złoży się wymaganą deklarację, lecz nie będzie ona zawierała pełnych danych co przedmiotu opodatkowania lub tez podstawy opodatkowania.
Dlatego warto zwrócić uwagę, że składając taką deklarację, podatnik naraża się również na zarzut z art. 56 § 1-3 kks, który przewiduje możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej podatnika za podanie nieprawdy w złożonej deklaracji podatkowej i przez narażającego podatek na uszczuplenie.
W takim przypadku dochodzi do tzw. zbiegu przepisów. Jak wynika z art. 7 kks, jeżeli ten sam czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach kks (złożenie deklaracji zawierającej nieprawdziwe dane „podpada” pod art. 54 i 56 § 1-3 kks), wtedy sprawcy przypisuje się jedno przestępstwo skarbowe lub tylko jedno wykroczenie skarbowe na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.
Przez to należy rozumieć, iż sprawca karany jest na podstawie tego z przepisów, który przewiduje karę surowszą, a jeżeli kary ze zbiegających się przepisów, są takie same sprawcy wymierzana jest kara wynikająca z tego przepisu, który najpełniej charakteryzuje jego czyn.
W praktyce przyjmuje się w tej sytuacji najczęściej art. 56 § 1-3 kks.
Przepis ten sankcjonuje również niewypełnienie obowiązku zawiadomienia właściwego organu o zmianie danych, które są objęte deklaracją lub oświadczeniem. Trzeba pamiętać, iż pod pojęciem deklaracji podatkowej zgodnie z treścią art. 3 pkt 5 ordynacji podatkowej rozumieć należy również wykazy, zeznania lub informacje, do składania których zobowiązani są zgodnie z przepisami prawa podatkowego podatnicy, płatnicy oraz inkasenci.
Aby doszło do popełnienia wykroczenia lub przestępstwa skarbowego, w każdym z wyżej opisanych przypadków (z wyjątkiem wykroczenia z art. 56 § 4 kks, polegającego na zaniechaniu przez podatnika złożenia deklaracji w terminie, mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania) konieczne jest narażenie podatku na uszczuplenie.
Zgodnie z definicją zawartą w art. 53 § 28 k.k.s., należy przez to rozumieć spowodowanie konkretnego niebezpieczeństwa takiego uszczuplenia, co znaczyłoby, że zaistnienie uszczerbku finansowego jest bardzo prawdopodobne, chociaż nie musi się tak zdarzyć.
Powyższe potwierdza stanowisko Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 11 lutego 2003 r., sygn. IV KKN 21/00, cyt. „Narażeniem na uszczuplenie podatku jest przede wszystkim niezadeklarowanie należnej kwoty podatku, od którego uiszczenia sprawca się w ten sposób uchylił, a nadto w szczególności niezgłoszenie właściwemu organowi podatkowemu przedmiotu opodatkowania, niezgłoszenie danych mogących mieć wpływ na ustalenie zobowiązania podatkowego lub jego wysokości albo podanie takich danych niezgodnie z rzeczywistością oraz nierzetelne prowadzenie ksiąg, a także każde inne działanie prowadzące do powstania różnicy między należną kwotą a wykazaną w zeznaniu podatkowym”.
W wyroku tym SN zwrócił, również uwagę, iż cyt. „(…) narażenie podatku na uszczuplenie nie obejmuje zachowania podatnika polegającego na złożeniu rzetelnej deklaracji podatkowej i braku wpłaty lub braku terminowej wpłaty kwoty należnego podatku”.
W takiej sytuacji podatnik może być pociągnięty do odpowiedzialności na podstawie art. 57 kks Warunkiem tego jest to, że niewpłacenie zadeklarowanego podatku ma charakter uporczywy dotyczy to tych zobowiązań podatkowych, które są wykazywane w więcej niż tylko jednej deklaracji.
Waldemar Żuchowski
Ekspert podatkowy