Przepis art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn (upsd) wydaje się być dość jasny i jednocześnie rygorystyczny dla podatników.
Otóż aby darowizna pieniężna dla małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy była zwolniona z podatku muszą oni:
1. zgłosić darowiznę właściwemu organowi podatkowemu w terminie 6 miesięcy od dnia dokonania tej darowizny (tylko w przypadku darowizny dokonanej aktem notarialnym termin 6 miesięcy liczy się od daty tego aktu) oraz
2. udokumentować otrzymanie pieniędzy dowodem ich przekazania „na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo - kredytowej lub przekazem pocztowym”.
Wydawałoby się więc, że nie ma tu żadnego manewru i jeżeli pieniądze z darowizny wpłyną nie na rachunek obdarowanego, a np. na konto jego wierzyciela, to zwolnienia z podatku nie ma.
Tak też traktują podobne sytuacje organy podatkowe.
Na szczęście NSA i inne sądy administracyjne są bardziej liberalne.
Przepisy podatkowe, a zwłaszcza te regulujące zwolnienia z opodatkowania interpretuje się zwykle bardzo ściśle z ich brzmieniem. Nie zwalnia to jednak interpretatorów od określenia zasadniczego celu wprowadzenia stosowanych przepisów.
28 kwietnia 2011 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wydał wyrok (sprawa o sygn. I SA/Łd 302/11), w którym uznał, że
„Nie budzi wątpliwości, iż w przypadku zwolnienia przewidzianego w art. 4a ust. 1 pkt 2) upsd nie wystarczy zawrzeć umowę darowizny, należy również zgłosić ten fakt organowi podatkowemu we właściwym terminie i udokumentować przekazanie darowizny na rachunek bankowy obdarowanego. Trudno jednak wywieść z analizowanego przepisu, że skorzystanie przez podatnika z przewidzianego tam zwolnienia może nastąpić tylko w sytuacji, gdy jest on posiadaczem rachunku bankowego (w rozumieniu art. 725 Kodeksu cywilnego) i darowane środki pieniężne zostaną przekazane przez darczyńcę na ten właśnie rachunek bankowy. W ocenie Sądu, zwolnienie to przysługuje także wówczas, gdy kwota darowizny zostanie przekazana na konto bankowe, które wskaże nabywca pieniędzy, a ten rachunek bankowy nie musi należeć do nabywcy (obdarowanego). Wymogi dokumentacyjne w tym względzie służyć mają jedynie wykazaniu faktycznego otrzymania przedmiotu darowizny (środków pieniężnych), potwierdzać dokonanie przepływu środków pieniężnych stanowiących własność darczyńcy na rzecz obdarowanego.”
W rozpatrywanej sprawie matka darowała córce pewną kwotę pieniężną z przeznaczeniem na zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Strony umowy darowizny postanowiły, że "wydanie przedmiotu darowizny nastąpi 19.11.2009 r. w formie przelewu bankowego z konta darczyńcy na konto sprzedającego" i tak też się stało. Obdarowana dopełniła też obowiązku właściwego poinformowania urzędu skarbowego o otrzymaniu darowizny i była pewna, że darowizna ta jest zwolniona z podatku na mocy art. 4a upsd.
Organy podatkowe (najpierw naczelnik US, a potem dyrektor izby skarbowej) uznały inaczej. Ich zdaniem będące przedmiotem darowizny środki pieniężne zostały przekazane na rachunek bankowy osoby trzeciej, a więc obdarowana nie może udokumentować ich otrzymania w sposób określony w art.4a ust.1 pkt 2 upsd.
WSA w Łodzi przypomniał też podobne orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, w których sąd ten stwierdził, że ustawodawca, wprowadzając przy zwolnieniu od podatku darowizny środków pieniężnych wymóg udokumentowania jej w określony sposób, dążył do uszczelnienia systemu podatkowego. Zdaniem NSA jest to wymóg jedynie techniczny, związany z dokumentowaniem dokonanej darowizny i w żaden sposób nie wiąże się on z istotą zwolnienia. Wprowadzając ten wymóg ustawodawcy nie chodziło przecież o przysporzenie korzyści bankom, spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowym czy poczcie lecz o faktyczne dokonywanie darowizn. Dlatego też konieczność potwierdzenia otrzymania darowizny dowodem przekazania "na rachunek bankowy nabywcy" należy uznać jedynie za niezręcznie sformułowanie wymogu technicznego, ponieważ z samej istoty zwolnienia można powyższe zamiary ustawodawcy wyinterpretować (wyrok NSA z 7 kwietnia 2010 r. - sygn. akt II FSK 2028/08).
W innym wyroku NSA stwierdził, że podlega zwolnieniu od podatku nabycie tytułem darowizny środków pieniężnych, jeżeli nabycie to zostało zgłoszone organowi podatkowemu we właściwym czasie i udokumentowane dowodem przekazania na rachunek bankowy prowadzony dla innego, niż obdarowany, podmiotu, ale na rzecz obdarowanego. Sformułowanie użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn "na rachunek bankowy nabywcy" nie oznacza, że musi to być konto, jakie bank prowadzi dla obdarowanego (wyrok NSA z dnia 7 kwietnia 2010 r. - sygn. akt II FSK 1952/08).
Polecamy: Czy fiskus musi respektować tezy orzeczeń sądów administracyjnych?
Polecamy: serwis Podatki osobiste
Tak więc darując bliskim osobom pieniądze np. nie powinniśmy się chyba już obawiać przelewać pieniądze na konta ich wierzycieli. Wydaje się bowiem, że korzystna dla podatników linia orzecznicza sądów administracyjnych jest już wystarczająco ugruntowana. Warto, by dostrzegły to organy podatkowe.