Chodzi o osoby, które do końca 2006 r. sprawowały opiekę nad spadkodawcą na podstawie umowy zawartej z nim przed organem gminy, a spadkodawca zmarł po 1 stycznia 2007 r. (po zmianie przepisów). W rezultacie z początkiem 2007 r. część podatników utraciła prawo do ulgi.
Taką sytuację prawną zakwestionował Trybunał Konstytucyjny.
Do końca 2006 r. obowiązywał przepis, dzięki któremu spadkobiercy z trzeciej grupy podatkowej nie musieli płacić podatku od odziedziczonego mieszkania lub budynku mieszkalnego (do 110 m2), jeśli sprawowali przez co najmniej dwa lata opiekę nad spadkodawcą, na podstawie umowy zawartej z nim przed organem gminy. Jednak z początkiem 2007 r. prawo zmieniło się i z ulgi mieszkaniowej mogły skorzystać osoby z trzeciej grupy podatkowej, które sprawowały opiekę nad spadkodawcą - na podstawie pisemnej umowy, z podpisem notarialnie poświadczonym - przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza.
W efekcie, jeśli otwarcie spadku nastąpiło po 31 grudnia 2006 r., zastosowanie miały nowe przepisy. Prawo do ulgi utraciły osoby, które przed wejściem w życie nowych przepisów zawarły umowę o opiekę nad spadkodawcą przed organem gminy, a spadkodawca zmarł po wejściu nowych przepisów w życie. Regulacje te zakwestionował Trybunał Konstytucyjny w wyroku z lipca 2011 r.
Trybunał Konstytucyjny orzekł w wyroku z 5 lipca 2011 r., że art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych w związku z art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn w zakresie, w jakim nie uwzględnia ulgi podatkowej osoby zaliczanej do III grupy podatkowej, która do 31 grudnia 2006 r. sprawowała opiekę nad spadkodawcą na podstawie umowy zawartej przed organem gminy, a po tym dniu nabyła w drodze spadku prawa wskazane w art. 16 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy z 28 lipca 1983 r., jest niezgodny z zasadą ochrony interesów w toku wynikającą z art. 2 konstytucji.
Zdaniem Trybunału zmiana od 1 stycznia 2007 r. warunków nabycia ulgi mieszkaniowej polegająca na wprowadzeniu wymogu zawarcia umowy o opiekę w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi oraz wymogu upływu dwuletniego terminu liczonego od momentu notarialnego poświadczenia podpisów, naruszyła zatem interesy w toku niektórych podatników. Chodzi o tych podatników, którzy przed 1 stycznia 2007 r. działając w zaufaniu do obowiązujących wówczas regulacji prawnych rozpoczęli realizację rozłożonych w czasie czynności zmierzających do nabycia ulgi mieszkaniowej. Podatnicy ci (zdaniem TK) mieli prawo oczekiwać, że po upływie dwóch lat sprawowania opieki będą mogli skorzystać z ulgi mieszkaniowej.
Przyjęte przez rząd założenia nowych przepisów realizują orzeczenie Trybunału.
Zgodnie z założeniami przyjętymi przez rząd, nowe przepisy zagwarantują podatnikom odzyskanie prawa do ulgi mieszkaniowej, w tym zwrot pobranego podatku, jeśli złożą wnioski do końca 2013 r.
Ulga mieszkaniowa w podatku od spadków i darowizn dla współwłaściciela