PIT, czy podatek od spadków i darowizn?
Należy pamiętać, że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT) wskazuje na szeroki katalog przychodów ze stosunku pracy (art. 12 tej ustawy), zaliczając do takich de facto wszystkie przysporzenia otrzymywane przez pracownika od pracodawcy, które wiążą się z łączącym te strony stosunkiem pracy.
Przy takim ujęciu katalogu przychodów ze stosunku pracy, również nieodpłatne i bezzwrotne przysporzenia na rzecz pracownika od pracodawcy powinny być kwalifikowane jako przychody ze stosunku pracy.
Należy jednak mieć na uwadze treść przepisu art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, który wskazuje na relację między tą ustawą, a ustawą o podatku od spadków i darowizn (ustawa o PSD). Zgodnie z tą regulacją, przepisów ustawy o PIT nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.
Tym samym, ustalenie przepisów właściwych do opodatkowania kwot wypłacanych przez pracodawcę pracownikowi w zaistniałym stanie faktycznym może rodzić pewne wątpliwości. Dlatego też ważna jest prawidłowa forma zawarcia umowy darowizny, jeżeli chcemy uniknąć opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Podatek od spadków i darowizn, gdy jest umowa darowizny
Jeżeli między pracodawcą a pracownikiem zawarta zostanie skuteczna umowa darowizny w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, darowizna ta podlegać będzie opodatkowaniu PSD, zgodnie z przepisami ustawy o PSD, opodatkowanie otrzymanego przez pracownika przysporzenia podatkiem dochodowym od osób fizycznych nie nastąpi.
Zalecane jest więc, aby pracodawca wraz z pracownikiem zawarł pisemną umowę darowizny środków pieniężnych, co pozwoli na przeprowadzenie dowodu, że wolą stron umowy było udzielenie darowizny w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, a nie nieodpłatne świadczenie ze stosunku pracy.
Fakt ten pozwoli zmniejszyć ryzyko postawienia zarzutu, że w rzeczywistości pracownik Spółki uzyskuje nieodpłatne świadczenie będące przychodem ze stosunku pracy.
Darowizna jest zdefiniowana w art. 888 § 1 kodeksu cywilnego (KC), zgodnie z którym jest to umowa, przez którą darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o PSD, opodatkowaniu podatkiem podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP tytułem darowizny.
Podkreślmy jeszcze raz, iż opodatkowanie darowizny podatkiem od spadków i darowizn wyłącza jej opodatkowanie podatkiem dochodowym - zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, wg którego przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Płacimy podatek od spadków i darowizn
Obowiązek podatkowy z tytułu darowizny ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych (art. 5 ustawy o PSD) i powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia.
Jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o PSD). Taka specjalna forma wymagana jest między innymi przy nieruchomościach.
Podstawę opodatkowania stanowi wartość darowizny z wyłączeniem „ciężaru darowizny”.
Zgodnie bowiem z treścią art. 7 ust. 1 ustawy o PSD podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.
Natomiast, jeżeli obdarowany został obciążony obowiązkiem wykonania polecenia, wartość obciążenia z tego tytułu stanowi ciężar darowizny, o ile polecenie zostało wykonane (art. 7 ust. 2 ustawy o PSD).
Podatnicy tego podatku są obowiązani złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru (formularz SD-3), do którego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania.
Warto jednak pamiętać, że ustawa o PSD ustanawia tzw. „minimum podatkowe” będące kwotę wolną od podatku.
Na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy o PSD, opodatkowaniu podlega bowiem nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 4902 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej (tzw. nabywcy inni niż członkowie rodziny darczyńcy, wymienieni w art. 14 ust. 3 pkt 3 ustawy o PSD).
Podatek od spadków i darowizn - kwoty wolne od podatku
Zwolnienie z podatku darowizny pieniężnej - wpłata tylko na konto obdarowanego?
Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.
Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się (odlicza) podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych.
Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.
W efekcie, podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku wg skali wskazanej w ustawie o PSD.
W przypadku natomiast, gdy darowizna nie przekracza kwoty wolnej od podatku (jak w zaistniałym stanie faktycznym), na żadnej ze stron umowy nie ciąży obowiązek zapłaty podatku ani sporządzania stosownych deklaracji.
Zgodnie z art. 890 § 1 KC, oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Tym samym, gdy strony zawrą umowę darowizny w formie pisemnej (bez zachowania formy aktu notarialnego dla oświadczenia darczyńcy), darowizna ta jest ważna w przypadku gdy świadczenie darczyńcy zostanie spełnione. Wskazane jest zawarcie przez strony umowy w formie pisemnej.
Czy teść może darować zięciowi pieniądze bez podatku?
Jak zapłacić podatek od spadku - PORADNIK
Inne formy wsparcia pracownika
Pracodawca może również zdecydować się na wypłatę środków na rzecz pracownika zarówno ze środków obrotowych, jak i ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS), na zasadach wskazanych w ustawie o ZFŚS i regulaminie ZFŚS w formie zapomogi.
Zapomoga taka korzystać będzie ze zwolnienia z PSD a także z podatku dochodowego od osób fizycznych. W myśl bowiem art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego są zapomogi otrzymane w przypadku zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci – do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł, z zastrzeżeniem pkt 40 (świadczenia dla osób uczących się) i pkt 79 (świadczenia z pomocy społecznej).
Warto mieć na uwadze, że powyższy przepis nie ogranicza zakresu zwolnienia do zdarzeń losowych dotyczących określonego kręgu adresatów (np. pracowników), jak i do określonych źródeł finansowania zapomóg (np. tylko zapomogi wypłacane ze środków ZFŚS).
W efekcie należy uznać, że zwolnieniem takim będą objęte także zapomogi wypłacone pracownikom z uwagi na zdarzenia losowe, długotrwałą chorobę osób bliskich pracownika i to niezależnie, czy finansowanie następuje ze środków ZFŚS, czy ze środków obrotowych pracodawcy, jednakże do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł.
Tak więc zapomoga do kwoty 2280 zł w roku podatkowym objęta jest zwolnieniem z PIT i PSD, w pozostałej zaś wysokości podlega opodatkowaniu PIT jako przychód ze stosunku pracy.
Skutki podatkowe dla darczyńcy
W zakresie skutków podatkowych zawarcia umowy darowizny po stronie darczyńcy, należy mieć na uwadze, że kwota darowizny nie stanowi dla Spółki kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (PDOP).
Zgodnie z tym przepisem nie uważa się za koszty uzyskania przychodów darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju, z wyjątkiem dokonywanych między spółkami tworzącymi podatkową grupę kapitałową, a także wpłat na rzecz Polskiej Organizacji Turystycznej. Ale są kosztem uzyskania przychodów koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku od towarów i usług, przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.), z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.
Również udzielona przez pracodawcę zapomoga podlegać będzie wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie bowiem z przepisem art. 16 ust. 1 pkt 45 ustawy o CIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków pracodawcy na działalność socjalną, o której mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
Jednakże jeżeli środki zostaną wypłacone z ZFŚS wcześniej dokonane odpisy na ZFŚS będą stanowiły koszty uzyskania przychodu.
Podsumowując, darowizna dokonana przez pracodawcę na rzecz pracownika z poleceniem przekazania żonie lub bezpośrednio na rzecz żony pracownika, jeżeli mieści się w kwocie wolnej od PSD (4902 zł w przypadku gdy darczyńca i obdarowany nie są rodziną), nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem ani podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Zapomoga na rzecz pracownika podlega zwolnieniu z opodatkowania do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł. Po stronie pracodawcy kwota wypłacona tytułem darowizny lub zapomogi nie stanowi kosztów uzyskania przychodów.
Joanna Litwińska,
ECDDP Spółka Doradztwa Podatkowego