Zaaprobowanie prezentowanego w sprawie stanowiska organów podatkowych prowadziłoby do przyjęcia nieprzewidzianej w prawie subsydiarnej odpowiedzialności syndyka za niezastosowanie się innej osoby do skierowanego do niej wezwania . W ocenie sądu, przepis art. 144 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze nie daje podstawy do obciążenia syndyka subsydiarną
odpowiedzialnością za działania upadłego w zakresie niewykonania wezwań organów skarbowych.
Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w pisemnym uzasadnieniu wyroku z 28 lutego 2013 r., (sygn. I SA/Ol 21/13).
Kara porządkowa dla syndyka
Organy podatkowe nałożyły karę porządkową na syndyka masy likwidacyjnej spółki jawnej, z powodu braku – mimo wystosowanych wezwań - osobistego stawiennictwa w siedzibie urzędu skarbowego celem przeprowadzenia czynności kontrolnych w zakresie prawidłowości rozliczeń spółki w VAT.
Kara porządkowa 2013 – czyli jak co roku sto złotych więcej
Wymierzając karę porządkową, Dyrektor Izby Skarbowej powołując się na przepisy Ordynacji podatkowej wskazał, że warunkiem wymierzenia przez organ podatkowy pieniężnej kary porządkowej w związku z niedopełnieniem obowiązku stawienia się na wezwanie organu podatkowego i przedłożenia dokumentacji podatkowej upadłej spółki, jest prawidłowe wezwanie skierowane do strony, zawierające pouczenie osoby zobowiązanej do jego wykonania o skutkach niezastosowania się do niego.
Dokonując analizy w zakresie określenia strony postępowania, organ podatkowy stwierdził, że – biorąc pod uwagę przepisy prawa upadłościowego i naprawczego – przymiot ten posiada syndyk, który wchodzi w miejsce upadłego podmiotu.
Na tym tle powstał między syndykiem a organem spór w zakresie obiektywnej możliwości nałożenia kary porządkowej.
Dyrektor, powołując się na odpowiednie przepisy ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze wskazał, że upadły z mocy prawa traci zarząd oraz możliwość korzystania i rozporządzania majątkiem należącym do niego, jednakże ta okoliczność nie pozbawia upadłego statusu podatnika, do którego stosuje się prawa i obowiązki wynikające z przepisów obowiązujących ustaw podatkowych.
We wszystkich postępowaniach, stroną w znaczeniu materialno prawnym pozostaje upadły – to on jest podmiotem praw i obowiązków, natomiast syndykowi przysługuje legitymacja formalna do występowania w tych postępowaniach, więc jest on stroną w znaczeniu formalnym.
Kara pieniężna za bezczynność wobec wezwania organu podatkowego
W zakresie prawno-podatkowym działanie syndyka należy potraktować jako działanie przez pełnomocnika z wszystkimi prawnymi tego konsekwencjami. Oznacza to, że syndyk jest osobą odpowiedzialną w czasie trwania postępowania upadłościowego za realizację wszystkich obowiązków upadłego, tj. zarówno podatnika, jak i płatnika.
Organ podkreślił, że syndyk, pomimo kierowanych do niego wezwań, nie stawiał się na wezwanie organu i nie przedstawił żądanych dokumentów. Wezwania były doręczane prawidłowo, zaś syndyk niewątpliwie zapoznał się z ich treścią (tą okoliczność organ wywiódł z dowodów doręczeń). Mimo to nie uczynił zadość obowiązkom określonym w wezwaniu, co w opinii Dyrektora IS, uzasadniało nałożenie na niego kary porządkowej. Postawa syndyka, w opinii organu, przyczyniła się bowiem do przedłużenia postępowania podatkowego.
Po wyczerpaniu toku instancyjnego syndyk zaskarżył postanowienie do WSA.
Wezwania kierowane do upadłego a odpowiedzialność podatkowa syndyka
W uzasadnieniu skarżący wskazał, że w niniejszej sprawie organ błędnie przyjął, że syndyk jest stroną w postępowaniu kontrolnym dotyczącym dokumentów spółki jawnej, wskazując na dyspozycję przepisu art. 144 p.u. i n. Wskazywany przepis odnosi się wyłącznie do postępowań sądowych i administracyjnych dotyczących masy upadłości, a nie wszystkich postępowań prowadzonych w czasie upadłości.
Co podlega wyłączeniu z masy upadłości?
Sąd uchylił zaskarżone postanowienie, wskazując, że błędny jest pogląd zgodnie z którym syndyk, jako osoba, która objęła majątek upadłego oraz prawo do zarządzania i rozporządzania nim i która stała się stroną wszelkich postępowań dotyczących masy upadłości wskutek tzw. bezwzględnego ustawowego podstawienia w miejsce upadłego ponosi także odpowiedzialność porządkową przewidzianą w ordynacji podatkowej i to także w sytuacji, gdy wezwania kierowane były do upadłego.
Sąd wskazał na przesłanki nałożenia kary porządkowej określone w przepisach Ordynacji podatkowej:
1. bezzasadne lub bez podania uzasadnionej przyczyny niedopełnienie obowiązku wynikającego z wezwania;
2. prawidłowość wezwania osoby wzywanej do osobistego udziału w postępowaniu ;
3. pouczenie osoby wzywanej o skutkach prawnych niezastosowania się do wezwania.
W ocenie sądu, w niniejszej sprawie powyższe przesłanki niewątpliwie nie zostały spełnione w odniesieniu do ukaranego karą porządkową skarżącego. Z akt organu wynika bowiem, że wszystkie wezwania wskazywały jako wzywanego spółkę i jej wspólników, a nie syndyka.
Do tych osób kierowane było także sformułowane na końcu wezwań pouczenie o konsekwencjach niezastosowania się do wezwania. Syndyk wymieniony był pod wezwaniem (poniżej podpisu osoby wzywającej ) jako osoba , która otrzymuje to wezwanie, ale bez określenia w jakim celu jest ono syndykowi doręczane.
Zdaniem sądu, nie można zatem przyjąć, że osobą wzywaną był w tej sytuacji syndyk . Stanowiska organów nie uzasadnia nawet fakt , że wezwania kierowane do spółki przesyłano za pośrednictwem syndyka.
Zarząd ponosi odpowiedzialność za należytą rachunkowość spółki
Z treści wezwań wynika jednak niewątpliwie, że ich adresatem była spółka ( wspólnicy). Zauważenia wymaga przy tym, że ordynacja podatkowa nie przewiduje dopuszczalności nałożenia kary porządkowej za nieprzekazanie wezwania właściwemu adresatowi, nawet jeśliby obowiązek przekazania wynikał z innych przepisów.
Zaaprobowanie prezentowanego w sprawie stanowiska organów podatkowych prowadziłoby do przyjęcia nieprzewidzianej w prawie subsydiarnej odpowiedzialności syndyka za niezastosowanie się innej osoby do skierowanego do niej wezwania.
W ocenie sądu, przepis art. 144 ust. 1 u.p. i n. nie daje podstawy do obciążenia syndyka subsydiarną odpowiedzialnością za działania upadłego w zakresie niewykonania wezwań organów skarbowych.
Aleksandra Bembnista, konsultant w Zespole Zarządzania Wiedzą działu prawno-podatkowego PwC