W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na rozszerzenie uprawnień organu umożliwiające ponowne wszczęcie ponownego wszczęcia kontroli podatkowej w zakresie spraw już rozstrzygniętych decyzją ostateczną. Dotychczas obowiązujący katalog przypadków, w których organ może wznowić kontrolę, uregulowany w art. 282a § 2 Ordynacji podatkowej, został rozszerzony o kolejny wyjątek, dotyczący sprawy stwierdzenia nadpłaty. Uzasadnieniem dla tej zmiany jest to, iż wnioski o stwierdzenie nadpłaty wraz z korektą deklaracji mogą być składane wielokrotnie. Zatem, organ w każdym takim przypadku powinien mieć możliwość weryfikacji nadpłaty wskazanej w korekcie.
Kolejne modyfikacje w zakresie kontroli podatkowej dotyczą kwestii jej wszczęcia. Zmieniony art. 282b § 3 Ordynacji, wprowadza możliwość wszczęcia kontroli przed upływem 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia za zgodą lub na wniosek podatnika. Jest to rozwiązanie skorelowane z art. 79 ust. 5 ustawy o działalności gospodarczej, który także na wniosek przedsiębiorcy przewiduje możliwość wcześniejszego wszczęcia kontroli, czyli przed upływem 7 dni od doręczenia zawiadomienia. Dla celów dowodowych wprowadzono wymóg, aby wniosek lub zgoda złożone ustnie zostały potwierdzone adnotacją sporządzoną przez organ. Ponadto, wspomniana zmiana skutkuje odpowiednią zmianą wzoru zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli.
Rozszerzono także katalog przypadków, w których nie zawiadamia się kontrolowanego o zamiarze wszczęcia kontroli. Organ korzysta z takiego rozwiązania, gdy kontrola ma charakter doraźny dotyczący sprawdzenia warunków zawieszenia działalności gospodarczej [art. 282c § 1 pkt 1) lit. i) Ordynacji podatkowej]. Jest to działanie logiczne i racjonalne, gdyż zawiadomienie w takich przypadkach powodowałoby możliwość zacierania przez podatnika ewentualnych śladów wykonywania działalności gospodarczej i przekładało by się na brak efektywności dokonywanych kontroli. W związku z powyższym, w nowej rzeczywistości prawnej, organ celem weryfikacji zawieszenia działalności, może dokonać kontroli bez uprzedniego doręczenia zawiadomienia.
Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik
Polecamy: Jednolity Plik Kontrolny – praktyczny poradnik (książka)
Kolejne zmiany przepisów dotyczą reprezentacji podatnika. W tym aspekcie należy zacząć od obowiązku ustanowienia przez kontrolowanego pełnomocnika na wypadek swojej nieobecności w czasie kontroli, jeśli nie ustanowił on pełnomocnika ogólnego lub szczególnego (art. 284 § 1 Ordynacji). W przypadku, gdy kontrolowanym jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, upoważnienie doręcza się oraz okazuje legitymację służbową członkowi zarządu, wspólnikowi lub osobie upoważnionej do reprezentowania kontrolowanego lub prowadzenia jego spraw (reprezentant kontrolowanego) – art. 284 § 2 Ordynacji. Poza tym, dodano do art. 284 Ordynacji § 2a dotyczący kontroli zakładu pomiotu zagranicznego.
Rozwiązanie to ma na celu uproszczenie i odformalizowanie kontroli zakładając, że upoważnienie doręcza się oraz legitymacje służbową okazuje się osobie faktycznie kierującej, nadzorującej lub reprezentującej działalność prowadzoną na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Statystycznie, bowiem liczba podmiotów zagranicznych obecnie wynosi co do osób fizycznych – 4633 podmioty, a co do osób prawnych lub jednostek nie posiadających osobowości prawnej – 8694. W rezultacie mamy do czynienia ze sporą grupą j podatników, która może budzić zainteresowanie organów przeprowadzających kontrolę.
W związku z powyższymi zmianami, uporządkowano także procedurę wszczęcia kontroli (art. 284 § 3, 4, 5 i 5a Ordynacji podatkowej), czego konsekwencją jest między innymi możliwośćzawieszenia kontroli wobec wszystkich podatników (także przedsiębiorców) do czasu umożliwienia przeprowadzenia czynności, których nie można było przeprowadzić z powodu nieobecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub pełnomocnika, a szczególnie na skutek braku dostępu do dokumentów związanych z kontrolą.
Zmiana doprecyzowująca w postaci wprowadzenia do art. 281a § 2 Ordynacji) sformułowania „dni robocze”, zamiast „dni”, tak naprawdę wpływa na realne wydłużenie terminu, w którym organ ma doręczyć upoważnienie do przeprowadzenia kontroli przy tzw. kontroli na legitymację.
Warto przypomnieć, że w zakresie czynności kontrolnych, jak np. przesłuchanie świadka,organ nadal nie ma obowiązku wskazywania stronie danych personalnych osoby, która będzie przesłuchiwana (art. 289 Ordynacji). W takich sytuacjach niezbędna staje się pomoc profesjonalnego pełnomocnika, który analizując sprawę jest w stanie ocenić przydatność poszczególnych środków dowodowych.
Reasumując, znowelizowane przepisy – choć pozornie w większości mają charakter technicznych zmian – w praktyce dają organom większe uprawnienia, chociażby wydłużając czas na dokonanie pewnych czynności, czy upraszczając i skracając omawianą procedurę. Takie proceduralne niuanse są w większości spraw dobrym polem do stosowania przez organy nadużyć i wykorzystywania dobrej wiary podatnika. Wobec zwiększenia uprawnień organów, niezbędna okazuje się w praktyce pomoc profesjonalnego pełnomocnika, który będzie czuwał nad tym, aby organy przestrzegały granic wyznaczonych przepisami prawa oraz respektowały prawa kontrolowanego, w ramach przeprowadzanych czynności kontrolnych.