Przestępstwo skarbowe można popełnić mimo braku osobistego, faktycznego wykonania czynności stanowiących zabroniony czyn. Przestępstwem (obok samodzielnego dokonania czynu) będzie:
1) współsprawstwo
2) sprawstwo kierownicze
3) sprawstwo polecające
Współsprawstwo
Różnica pomiędzy współsprawstwem a sprawstwem pojedynczym tkwi w dwóch elementach - zamiarze dokonania przestępstwa, który podejmuje kilka osób oraz jego realizacji, która zostaje rozłożona na więcej niż jedną osobę- zgodnie z ustalonym podziałem ról.
Aby można było zarzucić komuś współsprawstwo muszą wystąpić dwa warunki. Przestępstwo musi być dokonane wspólnie i w porozumieniu. Drugi element ma podstawowe znaczenie.
Porozumienie dwóch lub większej ilości osób może nastąpić nie tylko przed dokonaniem przestępstwa. Nie jest wykluczone, żeby zostało zawarte w trakcie realizacji czynu. Ponadto jego zawarcie nie wymaga żadnej szczególnej formy, co oznacza, że każde zachowanie, które w dostatecznie jasny sposób wyraża wolę i zamiar danych osób, będzie mogło stanowić porozumienie.
Dwie (lub więcej) osób popełniają to samo przestępstwo w tym samym miejscu i czasie, ale działają bez porozumienia- jednej nocy kradną samochody należące do jednego właściciela sprzed jego posesji. Ich zachowanie nie będzie współsprawstwem.
Drugi warunek dotyczy dokonania przestępstwa wspólnie. Czynność wykonawcza zostaje spełniona wspólnie przez co najmniej dwie osoby. Zachowanie jednego sprawcy uzupełnia swoim działaniem drugi sprawca.
Nie oznacza to jednak, że każda z osób wykonuje część ustalonych zadań. Może tak się stać, ale nie musi. Podział ról zależy od wcześniejszego porozumienia, a ono może przewidywać, że np. jedna z osób nie wykona żadnej czynności fizycznej ale w inny sposób przyczyni się do popełnienia przestępstwa.
Niewykonanie żadnej czynności, pomimo istnienia obowiązku jej wykonania - tzw. zaniechanie, może być formą wspólnego działania np. jedna z osób zaniecha kontroli celnej na przejściu granicznym.
Współsprawstwo zazwyczaj ma miejsce, gdy żadna z osób działających nie wykonuje w całości czynu zakazanego i bez współsprawstwa żadna z nich nie byłaby sprawcą.
Sprawstwo kierownicze
Osoba kierująca działaniami, które stanowią przestępstwo, a sama ich nie wykonująca także może ponosić odpowiedzialność. Nie ma tutaj znaczenia fakt, że może ona nie być pomysłodawcą ani inicjatorem czy organizatorem akcji przestępczej.
Kierownictwo polega na wydawaniu decyzji związanych przede wszystkim z rozpoczęciem, prowadzeniem, zmianą, zakończeniem realizacji przestępstwa. Adresatem tych decyzji jest ten, kto bezpośrednio wykonuje określone czynności.
Sprawstwo polecające
Kolejnym przykładem tego, kiedy można być pociągniętym do odpowiedzialności karnej samemu, nie wykonując działań będących przestępstwem, jest sytuacja sprawstwa polecającego. Opiera się ono na wydaniu polecenia popełnienia przestępstwa osobie, która faktycznie dokonuje czynności zabronionej przez prawo.
Jednak pomiędzy nią a tym, kto wydaje to polecenie, musi istnieć stosunek zależności. Jest on rozumiany szeroko, co oznacza, że zależność ta nie musi wiązać się z jakimś stosunkiem, podległością formalną. Wystarczy aby faktycznie dana osoba była podległa temu, kto poleca wykonanie przestępstwa.
Co więcej, samo polecenie może być wydane w dowolnej formie zrozumiałej dla odbiorcy.
Osoba, która wydaje polecenie, poniesie odpowiedzialność dopiero z momentem dokonania zabronionego czynu. W sytuacji, kiedy będzie miało miejsce samo usiłowanie, polecający odpowie jak za usiłowania. Natomiast jeżeli do usiłowania nie dojdzie lub usiłowanie nie jest karalne, polecający uniknie negatywnych konsekwencji prawnych.
W prawie karnym wyróżnia się także inne formy uczestnictwa w popełnieniu przestępstwa. Są nimi podżeganie, pomocnictwo oraz prowokacja. W prawie karnym skarbowym formy te są karalne, ale tylko w odniesieniu do przestępstw. Zatem jeżeli ktoś np. pomaga w popełnieniu wykroczenia nie będzie ponosił odpowiedzialności karnej.
Odpowiedzialność współsprawców
Każdy ze współsprawców, biorących udział w przestępstwie odpowiada indywidualnie za swoje własne działania. Oznacza to, że jeżeli zajdą warunki o charakterze osobistym, na podstawie których będzie można zaostrzyć, złagodzić lub w ogóle wyłączyć odpowiedzialność karną współsprawcy, to nie będzie można odnieść i zastosować ich wobec pozostałych uczestników przestępstwa.
Polecamy: Jak rozliczać koszty w czasie
Polecamy: Czy obiad z kontrahentem w restauracji to reprezentacja, czy koszt uzyskania przychodu
Do takich okoliczności zalicza się m.in. nieletniość sprawcy, jego stan psychiczny wyłączający świadome działanie, uprzednia karalność. Okoliczność ta nie możne jednak stanowić tzw. znamienia czynu zabronionego, czyli jednej z cech zachowania opisanej w ustawie karnej charakteryzującej dane przestępstwo (np. wysoka szkodliwość społeczna czynu, jego bezprawność).
Każda z osób biorących udział w przestępstwie odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności. Granice umyślności wskazują zakres czynności, które sprawca sam chciał wykonać lub – mogąc je przewidzieć - godził się na ewentualne ich wykonanie. W granicach swojej nieumyślności odpowiada za to, co przewidywał lub mógł przewidzieć, ale do czego dopuścił na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.
Współsprawca, który dobrowolnie zapobiegnie zakazanym działaniom, może uchronić się przed odpowiedzialnością karną.
Innym przypadkiem, kiedy dana osoba może być narażona na negatywne konsekwencje karnoskarbowe i odpowiadać jak sprawca jest sytuacja, gdy zajmuje się ona sprawami gospodarczymi osoby fizycznej, osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej.
Może ona wykonywać swoje obowiązki na podstawie umowy (np. zlecenie o pracę), decyzji organu, przepisu prawa lub po prostu faktycznie realizować swoje zadania.
Sprawy gospodarcze obejmują różnego rodzaju czynności prawne i faktyczne, które są wykonywane w związku z działalnością gospodarczą danego podmiotu i dotyczą jego sfery gospodarczej. W zakres spraw gospodarczych wchodzą także sprawy finansowe. Ich prowadzenie musi wiązać się z samodzielnością w podejmowaniu decyzji. Osoba, która wykonuje jedynie zadania techniczne lub pomocnicze nie będzie odpowiadała jak sprawca.
Przykładem osoby prowadzącej sprawy gospodarcze a odpowiadającej jak sprawca w przypadku przestępstwa, może być doradca podatkowy, dyrektor przedsiębiorstwa państwowego, prezes zarządu, członek rady nadzorczej spółki, członek zarządu fundacji, członek zarządu spółdzielni itp.