Właściwe organy kontroli skarbowej
Organami kontroli skarbowej są:
- Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej, który działa poprzez inspektorów kontroli skarbowej oraz pracowników UKS
- Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej („GIKS”)
- Minister, właściwy do spraw finansów publicznych jako naczelny organ kontroli skarbowej
Postępowanie kontrolne może być prowadzone wyłącznie przez organy kontroli skarbowej, wszystkie czynności dokonywane przez inne podmioty nie są kontrolą skarbową.
Właściwość miejscową dyrektorów UKS określa się według miejsca zamieszkania albo adresu siedziby kontrolowanego, niezależnie od tego, czy przepisy poszczególnych ustaw podatkowych przewidują inne kryteria wyznaczania właściwości miejscowej.
Właściwość GIKS obejmuje całe terytorium Polski, przy czym GIKS może również upoważnić do prowadzenia postępowania kontrolnego inspektora kontroli skarbowej poza „zwykłą” właściwością.
Jak przygotować się do kontroli podatkowych i postępowań kontrolnych? – webinarium 10 marca o godzinie 10:00
Pozostałe reguły ustalania właściwości miejscowej organów kontroli skarbowej
GIKS posiada uprawnienia do wyznaczenia dyrektora urzędu kontroli skarbowej, jako właściwego do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania, kontroli podatkowej lub określonej czynności z zakresu kontroli skarbowej.
Organ kontroli skarbowej właściwy miejscowo w dniu wszczęcia postępowania kontrolnego pozostaje właściwy aż do dnia jego zakończenia, chociażby w toku postępowania zmieniły się podstawy właściwości.
Jeżeli kontrola dotyczy okresu, w którym właściwym miejscowo był inny organ kontroli skarbowej niż w dniu wszczęcia postępowania kontrolnego, właściwym do prowadzenia postępowania za cały okres objęty kontrolą jest dyrektor urzędu kontroli skarbowej właściwy miejscowo w dniu wszczęcia tego postępowania.
Cel i zakres kontroli skarbowej
- Ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa oraz zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności
- Badanie zgodności z prawem gospodarowania mieniem innych państwowych osób prawnych
- Zapobieganie i ujawnianie przestępstw określonych w art. 228-231 Kodeksu karnego popełnianych przez osoby zatrudnione lub pełniące służbę w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych.
Zakres kontroli skarbowej jest szerszy niż kontroli podatkowej. Organ kontroli skarbowej kontroluje zobowiązania wynikające z prawa podatkowego, a obok nich może badać inne należności budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych.
Dlatego zakres kontroli skarbowej może przede wszystkim obejmować należności związane z:
- Podatkami;
- Cłem;
- Funduszem Ubezpieczeń Społecznych;
- Funduszem Pracy;
- Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;
- Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
- Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Przewodnik po zmianach przepisów 2015/2016 dla firm
Organ kontroli skarbowej może w ramach prowadzonego postępowania kontrolnego przeprowadzić kontrolę podatkową. Kontrola podatkowa jest prowadzona na podstawie imiennego upoważnienia udzielonego przez organ kontroli skarbowej.
Wszczęcie postępowania kontrolnego (kontroli skarbowej)
Postępowanie kontrolne wszczynane jest z urzędu. Wszczęcie kontroli następuje poprzez doręczenie kontrolowanemu postanowienia o wszczęciu postępowania kontrolnego. Kontrola rozpoczyna się w dniu doręczenia tego postanowienia
Do prowadzenia czynności kontrolnych wymagane jest:
- Doręczenie kontrolowanemu postanowienia o wszczęciu kontroli oraz ewentualnego upoważnienia
- Okazanie przez kontrolujących legitymacji służbowych i znaków identyfikacyjnych
- Upoważnienie, wydane przez dyrektora urzędu kontroli skarbowej lub generalnego inspektora kontroli skarbowej
Odsetki 2016 – rewolucyjne zmiany
Postanowienie o wszczęciu kontroli
Na postanowienie o wszczęciu postępowania nie przysługuje zażalenie.
Bez tego postanowienia nie mogą być prowadzone czynności kontrolne, a zebrane dokumenty nie mogą być dowodami w postępowaniu, nawet jeśli doręczenie postanowienia nastąpi później.
Zgodnie z art. 13 ust. 1a w związku z ust. 5 ustawy o kontroli skarbowej organ kontroli skarbowej powinien zawiadomić kontrolowanego o zamiarze wszczęcia postępowania kontrolnego, stosując odpowiednio art. 282b i art. 282c Ordynacji podatkowej.
Wyjątki od obowiązku zawiadomienia
Od zasady zawiadamiania o zamiarze wszczęcia kontroli obowiązują wyjątki określone w art. 282c § 1 Ordynacji podatkowej, np. kontrole doraźne ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy rejestrującej, użytkowania kasy rejestrującej lub sporządzenia spisu z natury czy zasadność zwrotu podatku.
Organ podatkowy nie będzie również musiał informować o zamiarze przeprowadzenia kontroli, jeżeli będzie posiadał informacje, że kontrolowany:
- Został prawomocnie skazany za popełnienie przestępstwa skarbowego, przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, przestępstwa z ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości; w przypadku osoby prawnej ten warunek odnosi się do każdego członka zarządu lub osoby zarządzającej;
- Jest zobowiązanym w postępowaniu egzekucyjnym w administracji;
- Nie ma miejsca zamieszkania lub adresu siedziby albo doręczanie pism na podane adresy okaże się bezskuteczne lub utrudnione.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje przypadki, w których przedsiębiorcy nie zostaną uprzedzeni o kontroli. Będzie to miało miejsce m.in., gdy:
- Kontrola ma zostać przeprowadzona na podstawie bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej;
- Przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia;
- Kontrola jest przeprowadzana na postawie przepisów ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw;
- Kontrola jest prowadzona w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 16lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów;
- Przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego;
- Przedsiębiorca nie ma adresu zamieszkania lub adresu siedziby lub doręczanie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione.
Jeżeli w ramach postępowania kontrolnego wszczynana jest kontrola podatkowa, to nie ma dodatkowego zawiadomienia.
Termin zakończenia i miejsce przeprowadzania czynności
Kontrola powinna się zakończyć bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania – jest to jednak termin jedynie instrukcyjny.
W przypadku niezakończenia postępowania w terminie, UKS powinien zawiadomić o tym kontrolowanego na piśmie, podając przyczyny niedotrzymania terminu i wskazując nowy termin.
Postępowanie kontrolne jest przeprowadzane w:
- Siedzibie - czyli w lokalu, w którym mieści się główny ośrodek działalności kontrolowanego; Postępowanie w siedzibie podmiotu kontrolowanego prowadzone jest w godzinach pracy tego podmiotu, natomiast w przypadku skrócenia w toku postępowania czasu prowadzenia działalności - czynności kontrolne mogą być prowadzone przez 8 godzin dziennie.
- Miejscu przechowywania dokumentacji (jeśli jest inne niż siedziba),
- Miejscach związanych z prowadzoną przez kontrolowanego działalnością,
- Niektóre czynności kontrolne (przykładowo - przesłuchanie świadka lub biegłego) mogą być dokonywane w siedzibie organu.
Zakończenie postępowania kontrolnego (kontroli skarbowej)
Organ kontroli skarbowej, w zależności od ustaleń kontroli, kończy postępowanie kontrolne:
- Decyzją,
- Wynikiem kontroli.
Przed wydaniem decyzji lub wyniku kontroli organ kontroli skarbowej zobowiązany jest do wyznaczenia kontrolowanemu podmiotowi 7-dniowego terminu do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego.
Podatnik ma wtedy także możliwość złożenia korygującej deklaracji obejmującej w całości stwierdzone nieprawidłowości. Na możliwość skorygowania deklaracji organ kontroli skarbowej wskazuje, wyznaczając stronie termin w ramach terminu do wypowiedzenia się w sprawie materiału dowodowego.
Decyzja wydawana jest w przypadkach, gdy ustalenia kontroli dotyczą podatków, opłat i niepodatkowych należności budżetu państwa, których określanie lub ustalanie należy do właściwości naczelników urzędów skarbowych (m. in. VAT oraz podatki dochodowe) oraz podatku akcyzowego.
Wynik kontroli wydawany jest w przypadkach:
- Gdy nieprawidłowości nie stwierdzono;
- Ustalenia nieprawidłowości w zakresie rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania zobowiązań podatkowych;
- Ustalenia nieprawidłowości w zakresie korzystania ze środków publicznych lub oświadczeń o stanie majątkowym.
Postępowanie kontrolne kończy się wynikiem kontroli, również gdy kontrolowany złożył zgodnie z art. 14c ust. 2 ustawy o kontroli skarbowej korygującą deklarację obejmującą w całości stwierdzone nieprawidłowości.
Źródło: broszura „Pod lupą fiskusa - kontrole podatkowe i skarbowe - praktyczny przewodnik dla przedsiębiorców”, przygotowana przez zespół do spraw postępowań spornych i doradztwa regulacyjnego PwC.
Autorzy:
Jan Tokarski
tel.: +48 502 184 651
jan.tokarski@pl.pwc.com
Andrzej Zubik
tel.: +48 502 184 689
andrzej.zubik@pl.pwc.com
Mariusz Marecki
tel.: +48 519 504 787
mariusz.marecki@pl.pwc.com