Kontakty z organami skarbowymi są często demonizowane, choć zła sława urzędników skarbowych pewnie „nie powstała z niczego” (może u niektórych to wina poprzedniego ustroju). Oczywiście nie wszystkie osoby pracujące w organach skarbowych są to osoby nieuprzejme, patrzące „z góry” na podatników, widzące wszędzie przestępstwa. Pamiętajmy jednak, że każdy urzędnik musi działać w graniach prawa, a nasze sympatie czy antypatie do osób nas kontrolujących nie powinny mieć żadnego znaczenia! Temat jest bardzo obszerny, dlatego w tym artykule wyjaśniamy co oznacza pojęcie „czynność sprawdzająca” oraz jakie uprawnienia mają m.in. urzędnicy skarbowi podczas ich przeprowadzenia?
Czynności sprawdzające - podstawa prawna
W Ordynacji podatkowej dział V reguluje przeprowadzenie czynności sprawdzających (art. 272 - art. 280), gdzie można odnaleźć definicję czynności sprawdzających. Zgodnie z art. 272 Ordynacji postępowanie ma na celu sprawdzenie terminowości składania oraz formalnej poprawności deklaracji lub terminowości wpłacania zadeklarowanych podatków (także pobieranych przez płatników oraz inkasentów), a także ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami. Jeśli w deklaracji podatkowej pojawi się błąd, zostanie ona złożona po terminie lub też po terminie zostanie opłacony podatek, podatnik może zostać wezwany w celu wyjaśnienia zaistniałej sytuacji. W ramach tej czynności powinien on także skorygować ewentualne niedociągnięcia i uregulować opłaty.
Jak działają organy kontroli podatkowej
Cel czynności sprawdzających
Zgodnie z art. 274 par. 1 Ordynacji w razie stwierdzenia, że deklaracja zawiera błędy rachunkowe lub inne oczywiste omyłki bądź że wypełniono ją niezgodnie z ustalonymi wymaganiami, organ podatkowy w zależności od charakteru i zakresu uchybień:
1) koryguje deklarację, dokonując stosownych poprawek lub uzupełnień, jeżeli zmiana wysokości zobowiązania podatkowego, kwoty nadpłaty, kwoty zwrotu podatku lub wysokości straty w wyniku tej korekty nie przekracza kwoty 1.000 zł;
2) zwraca się do składającego deklarację o jej skorygowanie oraz złożenie niezbędnych wyjaśnień, wskazując przyczyny, z powodu których informacje zawarte w deklaracji podaje się w wątpliwość.
Zatem celem czynności sprawdzających jest wyłącznie przeprowadzenie formalnego skontrolowania poprawności. Natomiast jeśli zdarzy się, że w ramach postępowania sprawdzającego organ skarbowy nabierze wątpliwości co do tego, czy podatnik stosuje się odpowiednio do prawa podatkowego, po dokonaniu czynności sprawdzających może zostać przeprowadzone postępowanie podatkowe lub kontrola podatkowa.
Postępowanie podatkowe a postępowanie kontrolne - różnice
Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik
Organy uprawnione do przeprowadzenia czynności sprawdzających
Do przeprowadzenia czynności sprawdzających uprawnione są organy skarbowe pierwszej instancji, czyli:
- Właściwe Urzędy Skarbowe (Naczelnik Urzędu Skarbowego), Właściwe Urzędy Kontroli Skarbowej (Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej) w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych i od osób prawnych, podatku od towarów i usług, podatku od czynności cywilnoprawnych oraz podatku od spadków i darowizn;
- Właściwe Urzędy Celne (Naczelnik Urzędu Celnego), w przypadku podatku akcyzowego;
- Właściwy Urząd Miasta lub Gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta lub marszałek Województwa) w przypadku podatków od nieruchomości, środków transportowych, leśnego, rolnego albo opłat lokalnych;
- Właściwa Izba Skarbowa (Dyrektora Izby Skarbowej);
- Właściwa Izba Celna (Dyrektor Izby Celnej).
Sam przebieg czynności sprawdzających nie jest mocno sformalizowany, nie został też ściśle określony w przepisach Ordynacji podatkowej.
Kontrola podatkowa i skarbowa – prawa i obowiązki kontrolowanych oraz kontrolujących
W praktyce czynności sprawdzające rozpoczynają się od wezwania podatnika do złożenia wyjaśnień i ewentualnie dodatkowych dokumentów w kwestiach niejasnych, wezwanie może być zarówno telefoniczne, jak i listowe (wezwanie do osobistego stawiennictwa). Czyli faktury czy inne dokumenty, zezwalające podatnikowi na skorzystanie z ulg.
W ramach czynności sprawdzających podatnik może zostać wezwany do skorygowania błędnie podanych informacji bądź też takiej korekty może dokonać za niego urząd skarbowy.
Dokumentowanie, postępowanie w przypadku braku zgody podatnika na ustalenia organu
Przebieg postępowania zostaje zakończony podpisaniem protokołu czynności, który następnie zostaje zarchiwizowany w aktach urzędowych podatnika. Najczęściej organy nie praktykują przekazania takiego protokołu podatnikowi, z tego powodu, że jest to dokument wyłącznie informacyjny, niezawierający natomiast żadnej decyzji czy też oceny sytuacji, od której podatnik mógłby się odwołać. Kontrola deklaracji dokonywana w ramach czynności sprawdzających jest uproszczoną formą „kontroli” podatnika. Jeśli podatnik nie zgodzi się ze stanowiskiem organu podatkowego, może zostać wszczęte postępowanie podatkowe lub kontrola. Po jego zakończeniu zostanie wydana decyzja, od której będzie można się odwołać.
Autor: Magdalena Podgórska