Strona główna » Księgowość » Podatki » Urząd Skarbowy » Kontrola podatkowa » Kontrola podatkowa i skarbowa – prawa i obowiązki kontrolowanych oraz kontrolujących

Kontrola podatkowa i skarbowa – prawa i obowiązki kontrolowanych oraz kontrolujących

Subskrybuj nas na Youtube

04 marca 2016, 07:37

Kontrola podatkowa i skarbowa – prawa i obowiązki podatników oraz kontrolujących

REKLAMA

Prawa i obowiązki kontrolowanych podatników i kontrolujących urzędników są co do zasady takie same zarówno podczas kontroli podatkowej prowadzonej przez urzędy skarbowe, jak też w postępowaniu kontrolnym przeprowadzanym przez urzędy kontroli skarbowej.

Uprawnienia kontrolującego

W zakresie wynikającym z upoważnienia kontrolujący upoważniony jest w szczególności do: Autopromocja
Wszczęcia z urzędu ustawowo nazwanej kontroli podatkowej, co do zasady przez doręczenie kontrolowanemu upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej	282 i 284 OP
Wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego Autopromocja Webinar: VAT 2025 Sprawdź	286 § 1 pkt 1 OP
Wstępu do lokali mieszkalnych, w przypadku gdy jest tam powadzona działalność gospodarcza	286 § 1 pkt 2 OP Autopromocja Webinar: VAT 2025 Sprawdź
Żądania okazania majątku podlegającego kontroli oraz do dokonania jego oględzin	286 § 1 pkt 3 OP Autopromocja Kasowy PIT 2025 – webinar. Nowe przepisy Sprawdź
Żądania udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w formie elektronicznej	286 § 1 pkt 4 OP
Zbierania innych niezbędnych materiałów w zakresie objętym kontrolą	286 § 1 pkt 5 OP
Zabezpieczania zebranych dowodów	286 § 1 pkt 6 OP
Legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli	286 § 1 pkt 7 OP
Żądania przeprowadzenia spisu z natury	286 § 1 pkt 8 OP
Przesłuchiwania świadków, kontrolowanego oraz osób upoważnionych do jego reprezentowania czy prowadzenia jego spraw, a także pracowników i współdziałających z kontrolowanym	286 § 1 pkt 9 OP
Zasięgania opinii biegłych	286 § 1 pkt 10 OP
Zażądania wydania na czas trwania kontroli innych przedmiotów i dokumentów niezbędnych dla kontroli; dotyczy to zwłaszcza próbek towarów oraz akt, ksiąg i dokumentów, związanych z przedmiotem kontroli	286 § 2 OP
Przeglądania akt postępowania przygotowawczego i sądowego, akt spraw sądowych, a także dokumentów zawierających tajemnicę państwową, służbową lub zawodową; może również sporządzać z nich odpisy i notatki, z zachowaniem odpowiednich przepisów dotyczących tajemnicy państwowej oraz urzędowania sądów	286 § 3 OP
Wezwania w razie uzasadnionej potrzeby, na pomoc organu policji, straży granicznej lub straży miejskiej (gminnej), jeżeli trafi na opór uniemożliwiający lub utrudniający przeprowadzenie czynności kontrolnych, albo zwrócenia się o ich asystę, gdy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że na taki opór natrafi.	286a § 1 OP

Jak przygotować się do kontroli podatkowych i postępowań kontrolnych? – webinarium 10 marca o godzinie 10:00

REKLAMA

Obowiązki kontrolującego

Do podstawowych obowiązków kontrolującego, którym odpowiadają stosowne uprawnienia kontrolowanego należą w szczególności
Okazanie kontrolowanemu upoważnienia do kontroli oraz legitymacji służbowej (tylko wyjątkowo kontrola może być wszczęta bez upoważnienia)	284 § 1 OP
Dokonywanie czynności kontrolnych w obecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub pełnomocnika	285 § 1 OP
Sporządzenie odpowiedniego protokołu kontroli	290 OP
Doręczenie protokołu kontrolowanemu	290 § 6 OP
Informowanie kontrolowanego o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin	289 § 1 OP
Rozpatrzenie wyjaśnień i zastrzeżeń kontrolowanego w terminie 14 dni od dnia ich doręczenia	291 OP
Pouczenie kontrolowanego o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach	283 § 2 OP
Dokonywanie odpowiednich wpisów w książce kontroli, prowadzonej przez przedsiębiorcę (art. 81 ust. 2 oraz art. 83 ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) – w przypadku kontroli podatkowej.

Monitor Księgowego – prenumerata

Uprawnienia kontrolowanego

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Najważniejszym uprawnieniem kontrolowanego jest jego prawo do czynnego udziału w przeprowadzanej kontroli. Ma on w szczególności
Prawo żądania od kontrolującego okazania upoważnienia do przeprowadzenia kontroli i legitymacji służbowej	284 § 1 OP
Prawo udziału w czynności przesłuchania świadka, dokonywania oględzin i dowodu z biegłego	289 § 1 OP
Prawo do składania wyjaśnień z własnej inicjatywy i wnoszenia dowodów	188 OP
Prawo do przeglądania akt, sporządzania ich odpisów, kopii i notatek	178 OP
Prawo do żądania wyłączenia pracownika organu kontroli z postępowania kontrolnego (warunki określa art. 130 OP)	130 OP
Prawo do złożenia wyjaśnień i zastrzeżeń do protokołu kontroli	291 OP

Odsetki 2016 – rewolucyjne zmiany

Obowiązki kontrolowanego

Kontrolowany (lub odpowiednia osoba upoważniona) obowiązany jest umożliwić dokonanie czynności kontrolnych. Przede wszystkim obowiązany jest do:
Udzielania wszelkich wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli	287 § 3 OP
Dostarczania żądanych dokumentów	287 § 3 OP
Zawiadomienia o każdej zmianie adresu, w tym adresu elektronicznego	146 OP
Umożliwienia (nieodpłatnie) utrwalania informacji (czyli filmowania, fotografowania oraz utrwalania na innych nośnikach), jeżeli takie utrwalenie może stanowić dowód lub przyczynić się do utrwalenia dowodu	287 § 1 OP
Przedstawienia (nieodpłatnie i na żądanie kontrolującego) tłumaczenia na język polski sporządzonej w języku obcym dokumentacji dotyczącej spraw będących przedmiotem kontroli	287 § 1 OP
Przekazania, za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznym nośniku danych wyciągu z ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych, jeżeli kontrolowany prowadzi księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych	287 § 1 OP
Zapewnienia kontrolującemu warunków do pracy, w tym w miarę możliwości samodzielnego pomieszczenia i miejsca do przechowywania dokumentów	287 § 3 OP
Wydania (na żądanie kontrolującego) akt, ksiąg i dokumentów na czas trwania kontroli, w przypadku gdy kontrolowany nie może wywiązać się z obowiązku, o którym mowa w punkcie powyżej	286 § 2 pkt 2 OP
Złożenia oświadczenia o stanie majątkowym na określony dzień (art. 285a, jeżeli kontrolowany jest osobą fizyczną)	285a OP
Wskazania pełnomocnika na wypadek jego nieobecności w trakcie kontroli	284 § 1 OP
Prowadzenia i przechowywania w swojej siedzibie książki kontroli (art. 81 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) – w przypadku kontroli podatkowej	81 usdg
Dokonywania wpisów do książki kontroli informujących o wykonaniu (bądź uchyleniu) zaleceń pokontrolnych (art. 81 ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) – w przypadku kontroli podatkowej	81 ust. 3 usdg

Pełnomocnik/ reprezentant kontrolowanego

Zasadą jest wykonywanie czynności kontrolnych w obecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub jego pełnomocnika.

Gdy kontrolowanym jest osoba fizyczna:

- zgodnie z art. 284 § 1 Ordynacji podatkowej kontrolowany obowiązany jest ustanowić pełnomocnika na wypadek swojej nieobecności w czasie kontroli, jeżeli nie ustanowił pełnomocnika ogólnego lub szczególnego.

Gdy kontrolowanym jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej:

- W trakcie kontroli reprezentować go mogą członkowi zarządu, wspólnicy albo inne osoby upoważnione do reprezentowania lub prowadzenia jego spraw (reprezentant kontrolowanego).

- Spółka może wyznaczyć także pełnomocnika ogólnego lub szczególnego.

W razie nieobecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub pełnomocnika, kontrolujący wzywa do stawienia się w siedzibie organu podatkowego następnego dnia po upływie 7 dni od dnia doręczenia wezwania.

W przypadku niestawienia się w terminie, kontrolę uznaje się za wszczętą w dniu upływu tego terminu a upoważnienie doręcza się niezwłocznie, gdy ta osoba stawi się w miejscu prowadzenia kontroli.

Podmiot kontrolowany może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jego osobistego działania.

Pełnomocnictwo może być ogólne, szczególne albo do doręczeń.

Pełnomocnictwa muszą być składane na formularzach określonych w Rozporządzeniu MF z 28.12.2015 w sprawie wzorów pełnomocnictwa szczególnego i pełnomocnictwa do doręczeń oraz wzorów zawiadomienia o zmianie, odwołaniu lub wypowiedzeniu tych pełnomocnictw.

Pełnomocnictwa podatkowe 2016 - ogólne, szczególne i do doręczeń

Pełnomocnikiem może być (zgodnie z art. 138b Ordynacji podatkowej) osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Natomiast do zawodowego wykonywania czynności przed organami uprawnieni są doradcy podatkowi, radcowie prawni, adwokaci oraz biegli rewidenci.

Rodzaje czynności kontrolnych:

- Zeznania świadków

- Opinie biegłych

- Oględziny

Kontrolujący mają prawo do przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych oraz oględzin. Mogą więc przesłuchiwać, np. pracowników kontrolowanego podmiotu.

Organy kontroli muszą jednak poinformować kontrolowanego (lub osobę go reprezentującą) o miejscu i terminie przeprowadzenia tych czynności z odpowiednim wyprzedzeniem (art. 289 OP).

W przypadku dowodu z zeznań świadków i biegłych –kontrolowany musi być zawiadomiony przynajmniej na 3 dni przed terminem przeprowadzenia tych czynności.

W razie dowodu z oględzin - nie później niż bezpośrednio przed podjęciem tych czynności.

W przypadku jednak, gdy nieobecny jest kontrolowany lub osoba go reprezentująca, a okoliczności faktyczne uzasadniają natychmiastowe przeprowadzenie dowodu przez kontrolującego –czynności takie mogą być podjęte od razu, pod nieobecność kontrolowanego(lub osoby go reprezentującej), bez obowiązku powiadamiania o tym fakcie.

IFK Platforma Księgowych i Kadrowych

Badanie dokumentów

Zgodnie z artykułem 286 §1 pkt 4 Ordynacji podatkowej, kontrolujący mogą żądać udostępnienia akt, ksiąg i innej dokumentacji tylko odnośnie dokumentów związanych z przedmiotem kontroli. Kontrolujący mogą żądać dokumentacji spoza zakresu kontroli tylko wtedy, jeśli wskażą związek żądanej dokumentacji z przedmiotem kontroli.

W konsekwencji, kontrolujący nie mogą przeglądać wszystkich dokumentów kontrolowanego.

Kontrolujący (zgodnie z art. 189 OP) mogą wyznaczyć kontrolowanemu termin do dostarczenia dowodu, który jest w jego posiadaniu. Termin taki powinien być ustalony przy uwzględnieniu charakteru dowodu i stanu postępowania. Nie powinien być jednak krótszy niż 3 dni. Gdy termin ten zostanie niedotrzymany, kontrolowany powinien od razu zawiadomić o tym pisemnie organ kontrolujący, podając przyczyny i wskazując nowy termin. Takie zachowanie zmniejsza ryzyko zarzucenia kontrolowanemu utrudniania kontroli.

Kontrolujący może zażądać wydania dokumentacji kontrolowanego, w celu zbadania jej poza siedzibą kontrolowanego podmiotu. Może to nastąpić:

- W razie powzięcia uzasadnionego podejrzenia, iż księgi kontrolowanego są nierzetelne;

- Gdy kontrolowany nie zapewnia kontrolującym warunków umożliwiających wykonywanie czynności kontrolnych (np. nie udostępnia im samodzielnego pomieszczenia lub miejsca do przechowywania dokumentów).

Wydawanie ksiąg i innych dokumentów prowadzącym kontrolę wymaga pokwitowania ich odbioru.

Polecamy: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)
Autorzy: prof. dr hab. Irena Olchowicz, dr Agnieszka Tłaczała, dr Wanda Wojas, Ewa Sobińska, Katarzyna Kędziora, Justyna Beata Zakrzewska, dr Gyöngyvér Takáts

„Kontrola krzyżowa”

Kontrola krzyżowa polega na badaniu dokumentów kontrahentów kontrolowanego - organom kontroli w określonych przypadkach przysługuje prawo zażądania przedstawienia niektórych dokumentów przez kontrahentów kontrolowanego.

Obecnie przepisy dotyczące kontroli usunięto z działu OP „Kontrola podatkowa” i umieszczano je w dziale „Czynności sprawdzające”. Ponadto, regulacje dotyczące kontroli krzyżowej zawarto także w ustawie o KS. Polega to na wezwaniu podatnika (kontrahenta kontrolowanego) do przedstawienia dokumentów lub złożenia wyjaśnień, a więc czynności, w toku których uprawnienia organu w stosunku do kontrahenta są mniejsze niż w przypadku kontroli.

W myśl regulującego tę kwestię art. 274c OP, sprawdzenie dokumentów u kontrahenta podatnika może być dokonane jedynie odnośnie dokumentów w zakresie objętym kontrolą u podatnika, a z czynności tych sporządza się protokół.

Na podstawie art. 13b ustawy o KS inspektor w związku z prowadzoną u kontrolowanego kontrola może zażądać od jego kontrahentów przedstawienia odpowiednich dokumentów, w celu sprawdzenia ich prawdziwości i rzetelności.

Dodatkowo, jeżeli miejsce zamieszkania, siedziba lub miejsce wykonywania działalności kontrahenta kontrolowanego znajdują się poza obszarem działania organu kontroli skarbowej, czynności na zlecenie tego organu może przeprowadzić także inspektor lub pracownik upoważniony przez organ kontroli skarbowej właściwy ze względu na miejsce zamieszkania, siedzibę lub miejsce wykonywania działalności kontrahenta. Uwalnia to UKS od konieczności wszczynania odrębnych postępowań kontrolnych z uwagi na wykonywanie poszczególnych czynności przez różne urzędy na terenie całej Polski.

Sprawdzane u kontrahentów dokumenty muszą się mieścić w zakresie objętym postępowaniem kontrolnym lub kontrolą podatkową, a celem działań kontrolerów ma być sprawdzenie ich prawidłowości i rzetelności.

Informacje z instytucji finansowych

Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej oraz Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej	Naczelnik Urzędu Skarbowego oraz Naczelnik Urzędu Celnego
Odnośnie posiadanych rachunków pieniężnych lub rachunków papierów wartościowych, a także nabytych akcji i obligacji Skarbu Państwa – możliwość wystąpienia z żądaniem sporządzenia i przekazania informacji do innych niż banki podmiotów prowadzących biura maklerskie.
Możliwość wystąpienia do towarzystwa funduszy powierniczych z żądaniem sporządzenia informacji o umorzonych jednostkach uczestnictwa.
Ze wszystkimi wskazanymi powyżej żądaniami możliwość wystąpienia również w związku z toczącym się postępowaniem kontrolnym i po uprzednim wezwaniu podatnika do udzielenia informacji w tym zakresie lub do upoważnienia instytucji finansowych do udzielenia informacji, w sytuacji, gdy: Podatnik nie udzielił zgody na udzielenie tych informacji, Nie upoważnił inspektora do wystąpienia o ich uzyskanie albo W terminie wyznaczonym przez inspektora tych informacji nie udzielił lub też nie udzielił upoważnienia do ich przekazania.	Możliwość wystąpienia powyższymi żądaniami wyłącznie w związku z toczącym się postępowaniem podatkowym, jeżeli ze zgromadzonych dowodów wynika, iż zachodzi potrzeba ich uzupełnienia lub porównania z informacjami pochodzącymi z banku. Możliwość wystąpienia powyższymi żądaniami do banku po uprzednim wezwaniu podatnika do udzielenia informacji w tym zakresie lub do upoważnienia naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego do wystąpienia o przekazanie informacji, w sytuacji, gdy: Podatnik nie udzielił informacji lub Nie upoważnił naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego do wystąpienia o ich uzyskanie.