Czy Jednolity Plik Kontrolny pozwoli dokładniej skontrolować podatnika?

Ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw dodaje do Ordynacji podatkowej nowy art. 193a, który wprowadza bardzo istotną zmianę w zakresie sposobu przekazywania przez podatników ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych.

Jednolity Plik Kontrolny (JPK)

Mianowicie na podstawie nowo wprowadzonego uregulowania organ podatkowy, będzie mógł zobowiązać podatnika prowadzącego księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych, do przekazania całości lub części tych ksiąg oraz dowodów księgowych za pomocą środków komunikacji elektronicznej (plik wysyłany na Bramkę Ministerstwa Finansów) lub na informatycznych nośnikach danych (np. płyta DVD, pendrive) w postaci tzw. Jednolitego Pliku Kontrolnego (JPK). Jest to plik o uzgodnionej strukturze logicznej, który ma umożliwiać przekazywanie danych z zachowaniem jednolitego formatu.

Jak przygotować się na Jednolity Plik Kontrolny (JPK)

W Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów w dniu 23 grudnia 2015 r. została zaprezentowana testowa wersja struktury (JPK) składająca się z:

• Struktura 1 Księgi rachunkowe
• Struktura 2 Wyciągi bankowe
• Struktura 3 Magazyn
• Struktura 4 Ewidencje zakupu i sprzedaży VAT
• Struktura 5 Faktury VAT
• Struktura 6 Podatkowa księga przychodów i rozchodów
• Struktura 7 Ewidencja przychodów

Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)
Autorzy komentarzy: prof. dr hab Irena Olchowicz, dr Agnieszka Tłaczała, dr Wanda Wojas, Ewa Sobińska, Katarzyna Kędziora, Justyna Beata Zakrzewska, dr Gyöngyvér Takáts

Jednocześnie § 3 art. 193a o.p. nakłada na Ministra Finansów obowiązek określenia w drodze rozporządzenia:

• sposobu przesyłania danych w formie elektronicznej,
• wymagań technicznych dla informatycznych nośników danych,
• mechanizmów zapewnienia bezpieczeństwa, wiarygodności i niezaprzeczalności danych zawartych w księgach,
• metod ochrony danych przed nieuprawnionym dostępem.

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej (druk sejmowy nr 3462) „Chodzi o to, aby można było w sposób automatyczny, przy wykorzystaniu odpowiednich algorytmów informatycznych, wyodrębnić niezbędne dane merytoryczne. Intencją projektowanych rozwiązań jest wprowadzenie do systemów księgowych nowej funkcjonalności, tj. możliwości edycji ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych w oparciu o powszechnie stosowany w komunikacji elektronicznej standard XML.”

Przyglądając się nieco dokładniej zakresowi poszczególnych struktur (JPK) można dojść do wniosku, że zakres danych objętych nowymi wymogami jest stosunkowo szeroki. Tytułem przykładu można wskazać, że w ramach struktury: magazyn organ będzie mógł zażądać informacji obejmujących cenę jednostkową towaru, czy też numer faktury lub specyfikację dotyczącą przyjętego towaru, bądź materiału. Z kolei dla struktury: ewidencje zakupu i sprzedaży VAT organ zobowiąże podatnika do przekazania informacji odnośnie daty wpływu faktury, co może rodzić pewne niedogodności. Problem, który pojawia się na gruncie raportowania danych w nowo wprowadzonym formacie dotyczy również struktury: ksiąg rachunkowych, ponieważ organ podatkowy oczekuje, że dane będą prezentowane w sposób zbliżony do KSR (Krajowych Standardów Rachunkowości), a wypada zauważyć, że większe podmioty gospodarcze stosują w tym zakresie MSSR (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Rachunkowej).

Odsetki 2016 – rewolucyjne zmiany

Kto w pierwszej kolejności przekaże informacje fiskusowi

W pierwotnym założeniu omawiana zmiana miała wejść w życie już w stycznia 2016 r. Niemniej biorąc pod uwagę potrzebę wcale nie tak łatwego, jakby się mogło wydawać na pierwszy rzut oka, procesu adaptacji systemów księgowych dla urzeczywistnienia całego procesu zmian, odroczono termin, od którego zacznie obowiązywać nowo dodany art. 193a o.p. Jednocześnie moment, od którego podatnicy będą zobowiązani do przekazywania danych w formacie (JPK) został zdywersyfikowany w zależności od wielkości przedsiębiorcy (wg. kryteriów przewidzianych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej tj. średnioroczne zatrudnienie oraz osiągane roczne obroty netto) i tak zgodnie z zapisami uchwalonej ustawy nowelizującej:

• począwszy od 1 lipca 2016 roku obligatoryjny obowiązek dla dużych przedsiębiorców;
• począwszy od 1 lipca 2018 roku obligatoryjny obowiązek dla średnich oraz małych przedsiębiorców;
• natomiast okres od 1 lipca 2016 roku do 30 czerwca 2018 roku, będzie dla małych i średnich przedsiębiorców okresem przejściowym, co w rezultacie oznacza przekazywanie przez nich danych w wersji elektronicznej na zasadzie dobrowolności.

Należy pamiętać również o tym, że organ będzie mógł zażądać raportowania danych w formacie (JPK) na etapie każdej procedury podatkowej, a zatem w ramach czynności sprawdzających (również w kontrolach krzyżowych), w trakcie prowadzenia kontroli podatkowej, czy też postępowania podatkowego lub kontrolnego.

Monitor Księgowego

Podatnik może mieć uzasadnione obawy

Z uzasadnienia do projektu ustawy zmieniającej dowiadujemy się także, że „koszt wprowadzenia (JPK) zawrze się w kosztach aktualizacji oprogramowania finansowo-księgowego”. Wydaje się jednak, że to nie kryterium kosztów, a raczej kwestie techniczno-organizacyjne budzą największe obawy podatników. W końcu to na podatnikach będzie spoczywał obowiązek zweryfikowania tego, czy ich systemy księgowe spełniają wymogi do generowania danych w oczekiwanym przez organ formacie oraz zgodnie ze strukturą logiczną pliku (JPK). Na tym tlewątpliwości może rodzić chociażby kwestia tego, jak w ramach procesu adaptacji należy podejść do sytuacji, w której dany przedsiębiorca korzysta z wielu systemów informatycznych, czy obowiązek ten będzie miał zastosowanie również w przypadku danych za okresy przeszłe (transakcje sprzed 1 lipca 2016 r.), co z danymi, które są objęte zakresem raportowania w nowym formacie, lecz znajdują się poza systemem księgowym (np. zestawienie w Excelu), w jakim terminie podatnik będzie musiał przekazać żądane przez organ informacje oraz jakie kroki trzeba będzie podjąć w razie ewentualnej zmiany struktury (JPK).

Jak wiadomo niewywiązywanie się w sposób prawidłowy z nałożonego przez fiskusa obowiązku może mieć swoje dotkliwe konsekwencje. Jest to w szczególności istotne dla osób odpowiedzialnych za sprawy finansowe podatnika, gdyż brak przekazania danych w wymaganym formacie może je narażać na odpowiedzialność za przestępstwo (wykroczenie) skarbowe z tytułu utrudniania wykonywania czynności służbowych przez kontrolujących. W takim przypadku maksymalna kara grzywny za przestępstwo może wynieść ok. 17 mln zł (zob. art. 83 k.k.s.).