Nowo utworzone organy KAS przejmują zadania dotychczasowych organów, tj. naczelników urzędów skarbowych, dyrektorów izb skarbowych, dyrektorów urzędów kontroli skarbowej oraz generalnych inspektorów kontroli skarbowej.
Bez ustawy o swobodzie działalności gospodarczej
Istotną nowością jest praktycznie całkowite wyeliminowanie zastosowania przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: u.s.d.g.) w stosunku do regulacji wchodzących w życie wraz z nową ustawą. Jedyną sytuacją, gdzie nowo uchwalona ustawa o KAS sięga po regulacje u.s.d.g., jest odesłanie do przepisów ustawy w zakresie usługodawcy świadczącego usługi drogą elektroniczną będącego jednocześnie mikro lub małym przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Natomiast art. 93 ustawy o KAS w sposób bezpośredni stanowi, że nie stosuje się przepisów u.s.d.g. dotyczących kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy. Tym samym nie znajdują tutaj zastosowania tak kluczowe regulacje u.s.d.g. związane z prowadzeniem kontroli, jak chociażby:
• ustanawiające obowiązek zawiadamiania przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli;
• określające elementy, jakie powinno zawierać upoważnienie do przeprowadzenia kontroli;
• dotyczące obecności osoby kontrolowanej lub podmiotu przez niego upoważnionego;
• związane z miejscem, czasem oraz przebiegiem prowadzenia kontroli;
• dotyczące obowiązku posiadania, prowadzenia i okazywania książki kontroli;
• ustanawiające zakaz prowadzenia kontroli równoczesnych;
• określające ustawowe limity łącznego czasu trwania kontroli w ciągu jednego roku kalendarzowego;
• dotyczące dopuszczalności dokonywania przerwy w kontroli;
• związane z możliwością wniesienia sprzeciwu przez kontrolowanego na działania organu podejmującego i wykonującego czynności kontrolne.
Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM
W zakresie kontroli
Sama ustawa o KAS nie reguluje materii w sposób kompletny. W tym celu konieczne staje się sięganie do ordynacji podatkowej (dalej: o.p.). Jej przepisy znajdują zastosowanie choćby w zakresie:
• kontroli spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej komandytowej lub komandytowo-akcyjnej i ich rozwiązania w trakcie kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego;
• kwestii związanych z uzupełnieniem protokołu sporządzanego po zakończeniu czynności w ramach kontroli celno-skarbowej oraz prawie złożenia korekty deklaracji.
W zakresie nieuregulowanym przepisami ustawy o KAS, w ramach samej tylko kontroli celno-skarbowej zastosowanie znajdują następujące regulacje z o.p. dotyczące:
• możliwości zwrócenia się przez organ podatkowy do podatnika, płatnika lub inkasenta o wyrażenie zgody na doręczanie pism w formie dokumentu elektronicznego w sprawach podatkowych załatwianych przez organy KAS;
• sposobu obliczania terminów;
• wstępowania następców prawnych w miejsce strony zmarłej w toku postępowania w sprawach dotyczących jej praw i obowiązków;
• oceny zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych w sprawach podatkowych, które z kolei odsyłają podatników do przepisów prawa cywilnego;
• obowiązku zwrócenia się przez organ KAS do sądu z wnioskiem o wyznaczenie kuratora dla osoby niezdolnej do czynności prawnych lub osoby nieobecnej;
• niewliczania okresów zawieszenia postępowania i okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo przyczyn niezależnych od organu, potrzebnych do dokonania określonych prawem podatkowym czynności;
• obowiązku zawiadomienia strony w przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie;
• możliwości ponaglenia do organu podatkowego wyższego stopnia lub ponaglenia do ministra finansów w przypadku niezałatwienia przez ten organ sprawy w ustalonym terminie.
Korekta po kontroli
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości zakończona kontrola przekształca się w postępowanie podatkowe. Ma to miejsce w sytuacji, gdy kontrolowany nie złożył w terminie 14 dni od dnia doręczenia wyniku kontroli skorygowanej deklaracji podatkowej lub organ nie uwzględnił złożonej korekty deklaracji podatkowej. W takim przypadku znajdują zastosowanie przepisy o.p. dotyczące:
• zawieszenia uprawnień do skorygowania deklaracji na czas trwania postępowania podatkowego, w zakresie objętym tym postępowaniem, oraz
• ponownego umożliwienia korekty deklaracji w zakresie nieobjętym decyzją określającą wysokość zobowiązania podatkowego.
Urzędowe sprawdzenie
Ustawa o KAS wprowadza zupełnie nową instytucję – urzędowe sprawdzenie. Chodzi o czynności zmierzające do ustalenia, czy w miejscu prowadzenia działalności podlegającej kontroli celno-skarbowej zapewnione są warunki do jej sprawnego przeprowadzenia. W zakresie urzędowego sprawdzenia zastosowanie znajduje wiele regulacji z o.p. dotyczących:
• sposobu obliczania terminów;
• kontynuacji prowadzenia czynności przez organy podatkowe właściwe w dniu wszczęcia urzędowego sprawdzenia;
• prowadzenia postępowania podatkowego z wyjątkiem regulacji w sprawie zachowania terminów do wszczęcia postępowania w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji podatkowej, zakresu przedmiotowego stosowania kar porządkowych oraz właściwości organów podatkowych w postępowaniu podatkowym;
• tajemnicy skarbowej.
Tajemnica skarbowa
Stosunkowo szerokie zastosowanie będą mieć przepisy o.p. dotyczące ochrony tajemnicy skarbowej. Jest to niezbędne do ochrony indywidualnych danych wrażliwych zawartych w deklaracjach i innych dokumentach składanych przez podatników, płatników i inkasentów w przedmiocie udzielania pomocy lub informacji. Na ich podstawie pracownicy organów KAS zobowiązani są do przestrzegania tajemnicy skarbowej. Polega ona na udostępnianiu akt wyłącznie podmiotom uprawnionym do tego na podstawie ustawy, w formie i zakresie określonym w o.p.
Regulacjami o.p. w obszarze tajemnicy skarbowej objęto także przepisy o szczególnych uprawnieniach organów Krajowej Administracji Skarbowej oraz funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej. Ma to związek z ich uprawnieniami do uzyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i wykorzystywania danych wrażliwych, takich jak: informacje zawierające dane osobowe, informacje o dochodach, obrotach, rzeczach i prawach majątkowych czy informacje uzyskiwane w ramach czynności operacyjno-wykonawczych w celu zapobiegania przestępstwom lub przestępstwom skarbowym.
Zabezpieczenia zobowiązań
Naczelnik urzędu celno-skarbowego może dokonywać na mocy decyzji zabezpieczenia zobowiązania podatkowego i należności celnych na majątku podmiotu kontrolowanego. Znajdują tutaj zastosowanie przepisy o.p., które w sposób bezpośredni regulują ogólne kwestie związane z:
• zabezpieczeniem wykonania zobowiązania podatkowego;
• wygaśnięciem zabezpieczenia wykonania zobowiązania podatkowego;
• formami i wyborem form zabezpieczenia wykonania zobowiązania podatkowego;
• określeniem podmiotów mogących być gwarantami lub poręczycielami;
• brakiem wymogu wyznaczenia stronie siedmiodniowego terminu na wypowiedzenie się w sprawie zebranego materiału dowodowego w sprawach zabezpieczenia i zastawu skarbowego.
Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata
W pozostałym zakresie
Ponadto ustawodawca stosuje bardzo szerokie odesłanie do przepisów o.p. zawartych w dziale IV – Postępowanie podatkowe, dziale VI – Kontrola podatkowa, oraz dziale VII – Tajemnica skarbowa. Niemal w całości wskazuje na konieczność odpowiedniego zastosowania przepisów dotyczących:
– zasad ogólnych;
– wyłączenia pracownika organu podatkowego oraz organu podatkowego;
– pełnomocników;
– doręczeń;
– wezwań;
– udostępniania akt;
– dowodów;
– postanowień;
– zażaleń;
– kar porządkowych;
– kosztów postępowania.
Bez zastosowania
Nie będą miały zastosowania do ustawy o KAS przepisy o.p. w zakresie:
• wyłączenia naliczania odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych (art. 54 o.p.);
• uchylania tajemnicy bankowej na żądanie organu podatkowego;
• obowiązku zawiadomienia strony o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin, przynajmniej na 7 dni przed terminem;
• nieuznania ksiąg podatkowych za dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów w sytuacji, gdy prowadzone są one w sposób nierzetelny lub wadliwy;
• możliwości przeprowadzenia przez organ KAS oględzin;
• wyznaczenia przez organ 7-dniowego terminu dla strony w celu wypowiedzenia się przez nią w sprawie zebranego materiału dowodowego;
• zawiadomienia kontrolowanego o zamiarze wszczęcia kontroli celno-skarbowej, terminów, w których dopuszczalne jest wszczęcie kontroli celno-skarbowej, oraz elementach obligatoryjnych, które zawiadomienie powinno posiadać;
• konieczności posiadania imiennego upoważnienia do przeprowadzania kontroli celno-skarbowej;
• możliwości wszczęcia kontroli celno-skarbowej natychmiast po okazaniu legitymacji służbowej kontrolowanemu w sytuacji, gdy czynności kontrolne są wymagane do zapobieżenia popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego albo do zabezpieczenia dowodów jego popełnienia;
• terminu zakończenia kontroli celno-skarbowej i obowiązku zawiadomienia kontrolowanego na piśmie o każdym przypadku niezakończenia kontroli w terminie;
• miejsca i czasu kontroli celno-skarbowej;
• uprawnień kontrolującego w toku kontroli celno-skarbowej;
• obowiązków kontrolowanego do umożliwienia organom KAS wykonywania czynności związanych z utrwalaniem za pomocą obrazu i dźwięku czynności w zakresie kontroli celno-skarbowej oraz przedstawiania na żądanie organu tłumaczeń na język polski dokumentów sporządzonych w języku obcym, udzielania wszelkich wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli, dostarczania kontrolującemu żądanych dokumentów i zapewnianiu mu warunków do pracy;
• obowiązku sporządzania protokołu dokumentującego przebieg kontroli celno-skarbowej.
Wiele z tych zagadnień zostało bezpośrednio uregulowanych w ustawie o KAS. Ustawa ta nie przewiduje natomiast żadnych rozwiązań, które bezpośrednio dotyczyłyby wyłączenia naliczania odsetek za zwłokę w przypadku niezakończenia w terminie kontroli celno-skarbowej lub późniejszego postępowania podatkowego. ⒸⓅ
Tomasz Rolewicz, starszy menedżer w Zespole Postępowań Podatkowych i Sądowych w Dziale Doradztwa Podatkowego EY
Arkadiusz Czach, asystent w Zespole Postępowań Podatkowych i Sądowych w Dziale Doradztwa Podatkowego EY