Wydanie przedmiotu umowy użyczenia, np. samochodu, nie powoduje przysporzenia kosztem majątku użyczającego, ponieważ sam przedmiot umowy wciąż jest jego własnością i pozostaje składnikiem majątku użyczającego. Jednak użyczający, zarejestrowany jako podatnik VAT, powinien zastanowić się, czy użyczenie nie będzie wiązało się z powstaniem obowiązku podatkowego po jego stronie.
Świadczenie nieodpłatne
Opodatkowaniu VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez świadczenie usług należy rozumieć każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. W konsekwencji, w myśl przytoczonych regulacji, wszelkiego rodzaju świadczenia, które nie są uznane za dostawę towarów, traktować należy jako świadczenie usług. Wyjątkiem są tylko przypadki wyraźnie wskazane w ustawie o podatku od towarów i usług.
Tymczasem zgodnie z przepisem art. 8 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, jak odpłatne świadczenie usług traktuje się także nieodpłatne świadczenie usług, niebędące dostawą towarów, na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeśli nie jest ono związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części. Brzmienie tego przepisu wskazuje, że w określonych przypadkach opodatkowaniu VAT będzie też podlegać umowa użyczenia, której istota sprowadza się do oddania rzeczy do bezpłatnego używania. Potwierdził to również dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie w decyzji z 21 lutego 2005 r., nr IS.II/2-443/262/04, który stwierdził, że oddanie towaru do używania na podstawie umowy użyczenia może być zakwalifikowane jako nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą, zrównane z odpłatnym świadczeniem usług, jeżeli nie jest związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy nabyciu tego towaru, w całości lub części.
Umowa użyczenia w niektórych przypadkach będzie więc podlegać opodatkowaniu VAT, jednak tylko pod warunkiem że łącznie zostaną spełnione określone przesłanki. Po pierwsze, świadczenie powinno być wykonane na rzecz osób, o których mowa w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT. Ponadto wykonane świadczenie nie może być związane z prowadzoną przez użyczającego działalnością gospodarczą, a podatnikowi musi przysługiwać prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tym świadczeniem w całości lub w części.
Obowiązek podatkowy
Należy pamiętać, że użyczenie nie może być powiązane ze świadczeniem ekwiwalentnym, a zatem umowa użyczenia nie może nakładać na biorącego rzecz w używanie zobowiązania do świadczenia na rzecz użyczającego. Przede wszystkim należy pamiętać, że tylko wtedy powstanie obowiązek podatkowy z tytułu umowy użyczenia, jeśli podmiot użyczający będzie występował jako podatnik VAT. Opodatkowanie VAT nie będzie dotyczyło więc tych podatników, którzy podlegają przedmiotowemu zwolnieniu od VAT. W takich sytuacjach tego rodzaju podatnikom nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego, a przedmiot użyczenia nie służy czynnościom opodatkowanym. Dla powstania obowiązku podatkowego z tytułu umowy użyczenia użyczający powinien mieć prawo do pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony z tytułu nabycia towarów lub usług związanych z nieodpłatnym świadczeniem. Jednak nie ma znaczenia, czy podatnik faktycznie pomniejszy podatek należny o naliczony. Liczy się samo posiadanie prawa do takiego pomniejszenia - w całości lub w części.
Podstawa opodatkowania
W przypadku nieodpłatnego świadczenia usług podstawę opodatkowania VAT określa art. 29 ust. 12 ustawy o VAT. W takim przypadku podstawą opodatkowania będzie koszt świadczenia usługi ponoszony przez użyczającego. Jednak w rzeczywistości podstawa opodatkowania będzie różniła się od podstawy, jaka zostałaby określona, gdyby doszło do odpłatnego świadczenia.
Przypomnijmy, że w przypadku umowy użyczenia podatnik ma obowiązek udokumentować taką transakcję fakturą wewnętrzną. W razie zawarcia umowy użyczenia obowiązek podatkowy powinien powstać po jej rozwiązaniu i ewentualnym zwrocie rzeczy użyczającemu. W tym bowiem momencie dochodzi do spełnienia świadczenia, z wyjątkiem sytuacji gdy podatnik wcześniej wystawi fakturę wewnętrzną dokumentującą nieodpłatne świadczenie. Najlepiej jednak, jeśli podatnicy określą w umowie okresy rozliczeniowe i w ten sposób będą wykazywać obowiązek podatkowy z tytułu nieodpłatnego świadczenia przy umowie użyczenia.
Aspekt dochodowy
Generalnie, jeżeli biorący do używania prowadzi działalność gospodarczą i korzysta w jej prowadzeniu ze składników majątku użyczonych mu przez inne podmioty, mogą u niego wystąpić przychody z tytułu otrzymanych świadczeń w naturze lub innych nieodpłatnych świadczeń. Zobowiązany jest on wtedy wykazać wartość czynszową, którą stanowi wartość rynkowa czynszu, jaką by zapłacił z tytułu odpłatnego odstąpienia przedmiotu użyczenia, jako przychód z działalności gospodarczej w kolumnie „pozostałe przychody”. Jednakże ustawodawca wprowadził wyjątek w regule, według którego przychodem nie jest nieodpłatne świadczenie, które podatnicy prowadzący działalność otrzymali od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Prowadzący działalność jako biorący do używania nie ma jednak prawa do amortyzowania składników majątku będących środkami trwałymi, a użyczonych od osób trzecich. Może jednak w całości odnieść w ciężar kosztów uzyskania przychodów wszelkie wydatki związane z eksploatacją rzeczy używanych. Wynika to z istoty umowy użyczenia, ponieważ biorący do używania zobowiązany jest ponosić zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Istotne jest jedynie, aby ponoszone wydatki miały związek z uzyskiwanymi przychodami.
KIEDY UŻYCZENIE STANOWI ODPŁATNE ŚWIADCZENIE USŁUG
Obowiązek podatkowy w VAT powstanie wtedy, gdy łącznie zostaną spełnione następujące warunki:
-świadczenie będzie wykonane na rzecz pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
- świadczenie nie jest związane z prowadzoną przez użyczającego działalnością gospodarczą,
- podatnik miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tym świadczeniem w całości lub w części.
CZYM JEST UŻYCZENIE
Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu - przez czas oznaczony lub nieoznaczony - na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.
EDYTA WERESZCZYŃSKA
edyta.wereszczynska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 5 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).
- Art. 710-719 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).