Na spółce ciążył obowiązek wystawienia faktury wewnętrznej. Wynikał on z art. 106 ust. 7 ustawy o VAT, zgodnie z którym w przypadku czynności wymienionych w art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca, oraz importu usług wystawiane są faktury wewnętrzne; za dany okres rozliczeniowy podatnik może wystawić jedną fakturę dokumentującą te czynności dokonane w tym okresie.
Rozliczenie podatku należnego
Oznacza to, że spółka dokumentując wewnątrzwspólnotowe nabycie samochodu, powinna była wystawić tylko jedną fakturę wewnętrzną. Na skutek błędu wystawiła taką fakturę dwukrotnie, co było podstawą do wydania przez urząd decyzji, w której nakazano zapłacić VAT wynikający z obu faktur. Decyzję urzędu, chociaż niekorzystną dla Państwa spółki, należy uznać za prawidłową. Jak bowiem wynika z art. 108 ust. 1 ustawy o VAT w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty.
Ponieważ w zacytowanym przepisie jest mowa o osobie fizycznej lub osobie prawnej, należy uznać, że ma on zastosowanie zarówno do podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej, jak i do podatników VAT. Oznacza, to że niezależnie od tego, kto wystawi fakturę oraz czy ciążył na nim taki obowiązek, musi rozliczyć wynikający z niej VAT. Nie ma również znaczenia, że w przepisie jest mowa o fakturze, w której wykazano kwotę podatku. Mimo że ustawodawca posłużył się pojęciem faktury, to przepis ten znajdzie zastosowanie również do faktur wewnętrznych. Po pierwsze wynika to z faktu, że faktury wewnętrzne zostały uregulowane w dziale XI ustawy o VAT, w rozdziale 1, poświęconym fakturom. Po drugie z rozporządzenia Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie wystawiania faktur wynika, że przepisy dotyczące zasad wystawiania faktur stosuje się odpowiednio do faktur wewnętrznych (§ 25 ust. 1 ww. rozporządzenia).
W kwestii stosowania art. 108 ust. 1 ustawy o VAT do faktur wewnętrznych wypowiadały się również sądy administracyjne. I tak, w orzeczeniu z 5 marca 2008 r., sygn. akt I SA/Bk 19/08, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku stwierdził, że podatek z faktury wewnętrznej wystawionej nienależnie, to jest gdy faktycznie nie wystąpił na terenie kraju import usług ani wewnątrzwspólnotowe nabycie towaru, podlega rozliczeniu jako podatek należny na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy o VAT.
Orzeczenie to znajdzie zastosowanie w Państwa przypadku. Mimo że w praktyce doszło tylko do jednego wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodu, faktura wewnętrzna została wystawiona dwukrotnie. Oznacza to, że druga z tych faktur dokumentowała zdarzenie, do którego nie doszło. Z całą pewnością organ podatkowy nakazując Państwu rozliczenie VAT wykazanego w obu fakturach wewnętrznych, kierował się brzmieniem art. 108 ust. 1 ustawy o VAT oraz stanowiskiem sądów administracyjnych. Być może z czasem Naczelny Sąd Administracyjny zajmie w tej kwestii korzystne dla podatników stanowisko.
Niestety w opisanej sytuacji nie mogą się Państwo również powoływać na praktykowaną w obrocie krajowym możliwość anulowania faktury VAT, jeżeli dokumentowała ona czynność, do której nie doszło. Warunkiem anulowania takiej faktury jest niewprowadzenie jej do obrotu. W opisanej sytuacji błędnie wystawiona faktura została wprowadzona do obrotu (wprawdzie nie została przekazana kontrahentowi, gdyż tego się nie robi, ale został wysłana do urzędu), a do jej ujawnienia doszło w trakcie kontroli.
W sprawie możliwości anulowania faktur wewnętrznych wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 28 lutego 2008 r., sygn. akt III SA/Wa 1940/07. Stwierdził w nim, że faktury wewnętrzne, które zostały ujęte w rejestrze sprzedaży oraz w rejestrze zakupów, jak również te, na których podstawie została wystawiona deklaracja VAT-7, należy uznać za wprowadzone do obrotu. W związku z tym nie można ich anulować.
Odliczenie VAT
W przypadku dwukrotnego wystawienia faktury wewnętrznej dokumentującej tę samą czynność powstaje problem z prawem do odliczenia VAT. W takiej sytuacji należy rozróżnić dwie sytuacje. Pierwsza dotyczy odliczenia podatku z prawidłowo wystawionej faktury wewnętrznej, druga - odliczenia z faktury wystawionej ponownie.
Jeżeli chodzi o odliczenie VAT z faktury wewnętrznej, która została prawidłowo wystawiona, to Państwa spółce takie prawo przysługuje. Mimo że transakcja ta została udokumentowana więcej niż jedną fakturą, to nie znajdzie w tej sytuacji zastosowania art. 88 ust. 3a pkt 3 ustawy o VAT. Zgodnie z jego treścią nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne, w przypadku gdy wystawiono więcej niż jedną fakturę dokumentującą tę samą sprzedaż.
Schemat rozliczenia VAT z faktury, którą udokumentowano czynność (dostawę towarów lub świadczenie usług), do której wykonania nie doszło
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W przypadku faktur wewnętrznych dokumentujących wewnątrzwspólnotowe nabycie nie można mówić o sprzedaży w rozumieniu ustawy o VAT. Sprzedażą są bowiem odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Nie jest nią wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów.
W przypadku faktury wewnętrznej drugi raz dokumentującej dokonane przez Państwa wewnątrzwspólnotowe nabycie samochodu, należy stwierdzić, że ponieważ faktura ta dokumentuje czynność, do której nie doszło (bo w rzeczywistości nie dokonali Państwo dwóch wewnątrzwspólnpotowych nabyć), to nie daje ona prawa do odliczenia wykazanego w niej VAT. Ponieważ faktury wewnętrzne traktuje się na równi ze zwykłymi fakturami VAT, to znajdzie w tym przypadku zastosowanie art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne, w przypadku gdy wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane - w części dotyczącej tych czynności.
Zakaz odliczania VAT z faktur wewnętrznych dokumentujących czynności, które nie zostały dokonane, potwierdzają również sądy administracyjne.
W przywołanym wcześniej wyroku z 28 lutego 2008 r., sygn. akt III SA/Wa 1940/07, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził, że podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia VAT z faktury wewnętrznej dokumentującej błędnie rozpoznane wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów. Zdaniem sądu faktury te potwierdzają czynności, które nie zostały dokonane.
Podsumowując, należy stwierdzić, że jeżeli podatnik dwukrotnie udokumentuje fakturą wewnętrzną czynność wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, to powinien odprowadzić VAT wykazany na obu fakturach wewnętrznych, ale odliczenia może dokonać tylko z jednej z nich.
Katarzyna Wojciechowska
Podstawa prawna:
art. 88 ust. 3a pkt 3 i 4 lit. a oraz art. 106 ust. 7 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.).