RADA
Z ulgi można skorzystać, gdy wierzytelność nie została uregulowana w ciągu 180 dni od upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.
UZASADNIENIE
Od 1 grudnia 2008 r. podatnik będzie mógł skorygować podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona, przy czym nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną w przypadku, gdy wierzytelność nie została uregulowana w ciągu 180 dni od upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze. Aby skorzystać z ulgi wystarczy, żeby dłużnik nie uregulował płatności przez 180 dni.
Dotychczas nieściągalne wierzytelności musiały stanowić koszt uzyskania przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym i dotyczyły ściśle wskazanych w ustawie przypadków, a mianowicie udokumentowanych:
• postanowieniem o nieściągalności uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
• postanowieniem sądu o:
- oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub
- umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub
- ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo
• protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.
Katalog wierzytelności odpisanych jako nieściągalne jest katalogiem zamkniętym i ogranicza się tylko do wyżej wymienionych przypadków. W rezultacie podatnik nie mógł zastosować ulgi na złe długi do innych wierzytelności nieściągalnych, które nie zostały udokumentowane w sposób określony w ustawie o podatku dochodowym.
W wyniku nowelizacji przepisów definicja nieściągalności nie jest już związana z podatkiem dochodowym. Zmiana ta spowoduje, że z ulgi będzie mógł skorzystać każdy podatnik VAT, któremu dłużnik nie uregulował płatności w ciągu 180 dni od upływu terminu płatności.
Przykład
Pani Janina Kowalska jako osoba fizyczna wykonuje samodzielnie działalność gospodarczą. Prowadzi hurtownię tkanin. Klient zakupił w jej firmie towar, za który niestety nie zapłacił. Transakcja udokumentowana została fakturą VAT. Pani Kowalska trzykrotnie wzywała dłużnika do zapłaty należności, wysyłając w tym celu wezwanie do zapłaty. Przeprowadziła również wywiad gospodarczy wskazujący na niesolidność kontrahenta.
Na podstawie przepisów obowiązujących przed zmianą ustawy, jej firma nie mogłaby skorzystać z ulgi na złe długi ze względu na brak podstaw do uznania wierzytelności za nieściągalną w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym. Natomiast według zmienionych przepisów sam fakt braku zapłaty przez okres 180 dni od upływu terminu płatności określonego na fakturze lub w umowie umożliwi podatniczce (wierzycielce) skorygowanie podatku należnego od dokonanej transakcji.
Brak zapłaty wierzytelności przez dłużnika w ciągu 180 dni od upływu terminu płatności nie jest niestety wystarczającym warunkiem, który należy spełnić, aby dokonać korekty podatku należnego od nieuregulowanej należności. Z ulgi na złe długi podatnik (wierzyciel) może skorzystać po łącznym spełnieniu następujących warunków:
W wyniku zmiany przepisów skróceniu uległ okres, w ciągu którego dłużnik - po otrzymaniu od wierzyciela zawiadomienia o skorygowaniu podatku należnego od transakcji - ma czas na uregulowanie zobowiązania. Termin ten został skrócony z 28 dni do 14 dni, co niewątpliwie pozytywnie wpływa na usprawnienie całej procedury.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Nie sposób jednak nie zwrócić uwagi, że skróceniu - z 5 lat do 2 lat - uległ także okres objęty prawem korekty. Według nowych przepisów obowiązujących od 1 grudnia 2008 r. korektą podatku należnego będzie można objąć tylko dwuletnią wierzytelność wynikającą z faktury VAT. Wydaje się, że zmiana przepisu w tym zakresie dostosowana jest do terminu przedawnienia wierzytelności, który wynika z przepisów Kodeksu cywilnego. Termin przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata - art. 118 k.c., natomiast roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy przedawniają się z upływem 2 lat - art. 554 k.c. Po upływie okresu przedawnienia wierzytelności nie można już skutecznie dochodzić od dłużnika jej zapłaty. W efekcie, według nowych przepisów, prawo korekty podatku należnego będzie dotyczyło faktury, dla której od daty wystawienia nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona. Tym samym, co do zasady, ulga na złe długi dotyczy wierzytelności nieprzedawnionych.
Przykład
Firma BETA Sp. z o.o. we wrześniu 2008 r. wystawiła fakturę VAT, która nie została zapłacona przez dłużnika. Według zmienionych przepisów dokonanie korekty podatku należnego możliwe będzie najpóźniej do końca 2010 r. Według dotychczasowych przepisów termin ten upłynąłby dopiero z końcem 2012 r.
Warto zwrócić uwagę, że zmianom przepisu, w zakresie dotyczącym okresu, w jakim wierzytelność wynikająca z faktury podlega korekcie podatku należnego, nie towarzyszy przepis przejściowy, który precyzowałby, jakich wierzytelności dotyczy zmieniona regulacja, tj. powstałych po wejściu w życie nowelizacji (od 1 grudnia 2008 r.) czy także tych wcześniejszych. Brak przepisów przejściowych oznacza zatem, że w momencie korzystania z ulgi podatnik ma przyzwolenie na stosowanie nowych regulacji do starych stanów faktycznych, co oznacza, że prawem korekty w ciągu 2 lat od daty wystawienia faktury objęte byłyby również wierzytelności powstałe przed 1 grudnia 2008 r. (jak w podanym przykładzie).
Z prawa do ulgi na złe długi, pomimo spełnienia wymienionych wyżej warunków, w dalszym ciągu nie będą mogły skorzystać te podmioty, pomiędzy którymi występują powiązania o charakterze kapitałowym lub rodzinnym, wymienione w art. 32 ust. 2-4 ustawy. Ulga nie ma też zastosowania do sytuacji, w której dłużnikiem jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej (niebędąca podatnikiem VAT).
• art 118 i art. 554 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny - Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 163, poz. 1012
• art. 23 ust. 1 pkt 20 w zw. z art. 23 ust. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 143, poz. 894
• art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a) w zw. z art. 16 ust. 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 141, poz. 888
• art. 89a i 89b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. - na dzień oddania materiałów do druku ustawa zmieniająca nie została jeszcze opublikowana
Aneta Szwęch
konsultant podatkowy