Spory dotyczące świadczeń kompleksowych na gruncie podatku VAT toczą się między podatnikami, fiskusem i sądami od wielu lat. Świadczenia tego rodzaju, składające się z kilku lub kilkunastu usług lub dostaw towarów, mają znaczenie dla konkretnego podatnika podatku VAT jako całość, tworząc tym samym jeden byt prawny, objęty tymi samymi zasadami opodatkowania. Wskazówki co do pojęcia usługi kompleksowej zawarte są także w stosunkowo bogatym orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Warto podkreślić, że z gospodarczego i ekonomicznego punktu widzenia świadczenia złożone są obecnie bardzo popularne i powszechne. Dlatego tak ważne jest prawidłowe rozliczenie tego rodzaju usług.
Świadczenie główne a pomocnicze
Co do zasady każde świadczenie i każda usługa powinny być uznawane, jako niezależne dla potrzeb stosowania przepisów systemu podatku VAT. Istnieją jednak sytuacje, gdy usługi są ze sobą ściśle związane, tak, że ich rozdzielenie byłoby sztuczne i nieuzasadnione gospodarczo. W takiej sytuacji takie świadczenie powinno być traktowane jako kompleksowe na potrzeby ustawy o VAT i w konsekwencji jednolicie opodatkowane. W takich sytuacjach wyróżnia się świadczenia główne oraz świadczenia pomocnicze do nich, tworzące razem świadczenia złożone (kompleksowe), które dzielą swój byt prawny. W konsekwencji, jeżeli jedno ze świadczeń korzysta ze zwolnienia, towarzysząca mu usługa lub dostawa również będzie zwolniona z opodatkowania. Analogicznie, jeżeli usługa traktowana jako główna korzysta z preferencyjnej stawki podatku VAT, również usługi o charakterze pomocniczym, tworzącym jedność, będą podlegały opodatkowaniu tym podatkiem.
Bardzo istotne jest, aby dwa lub więcej elementów albo dwie lub więcej czynności dokonane przez podatnika były ze sobą tak ściśle związane, że tworzą obiektywnie tylko jedno niepodzielne świadczenie ekonomiczne, którego rozdzielenie miałoby charakter sztuczny. W szczególności świadczenie należy uznać za pomocnicze w stosunku do świadczenia głównego, jeżeli nie stanowi samo w sobie celu, lecz służy skorzystaniu w jak najlepszy sposób ze świadczenia głównego usługodawcy. Przy czym w celu ustalenia, czy świadczenia stanowią kilka niezależnych świadczeń, czy jedno świadczenie należy poszukać elementów charakterystycznych dla danej transakcji.
Ujęcie usługi kompleksowej na fakturze
Biorąc powyższe pod uwagę, w przypadku usług kompleksowych organy podatkowe wypracowały stanowisko, które zostało przyjęte przez praktykę gospodarczą, że faktura dokumentująca usługi kompleksowe powinna zawierać jedną pozycję. Wówczas w ocenie organów niemożliwe jest wyodrębnienie poszczególnych świadczeń i odrębne ich opodatkowanie. Przykładowo w interpretacji podatkowej z 27 stycznia 2017 r. (nr 1462-IPPP3.4512.801.2016.2.IG) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazał, że oddzielne fakturowanie, jak również odrębna taryfikacja świadczeń oraz zakupy od kilku kontrahentów przemawiają za istnieniem zakupu wielu niezależnych świadczeń, które złożą się na organizowaną imprezę integracyjną. Oznacza to przykładowo, że w przypadku, gdy świadczenie nie przedstawia jednej ceny, ale oddzielną wycenę np. wynajmu sal konferencyjnych, usług konferencyjnych i gastronomicznych, jest mało prawdopodobne, że organy uznają to za dostawę złożoną organizacji konferencji.
Świadczenie kompleksowe a faktura VAT
Powyższe stanowisko organów podatkowych prowadzi do odrębnego traktowania świadczenia w przypadku ujęcia na fakturze jednej pozycji („usługa kompleksowa”) od specyfikacji poszczególnych świadczeń na fakturze. Pomimo iż w art. 106e ust. 1 pkt 7) i 8) ustawy o VAT wskazane jest, że faktura powinna zawierać nazwę (rodzaj) towaru lub usługi oraz miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług, organy podatkowe twierdzą, że w przypadku specyfikacji świadczeń na fakturze nie mamy do czynienia ze świadczeniem kompleksowym.
Takie rozumowanie organów podatkowych zostało zakwestionowane przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie – rozstrzygnięcie z 5 czerwca 2019 r. (sygn. akt I FSK 661/17). Sprawa dotyczyła podatnika z branży metalowej, który świadczył dostawy wyrobów hutniczych objęte odwrotnym obciążeniem wraz z usługami dodatkowymi, które w ocenie podatnika nie stanowiły samoistnych świadczeń, lecz świadczone były w ramach jednego zamówienia dostawy towarów.
Polecamy: Najnowsze zmiany w VAT. Sprawdź!
Polecamy: Praktyczny przewodnik po zmianach w VAT. Sprawdź!
Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił uwagę, iż ustawa o VAT wymaga od podatnika, aby wystawiana przez niego faktura odzwierciedlała rzeczywisty przebieg transakcji, a więc dokumentowała sprzedaż oraz te elementy, które w ramach tej sprzedaży miały rzeczywiście miejsce. Analizując przepisy ustawy o VAT, można dojść do wniosku, iż podatnik zobowiązany jest do wykazania tego, co w rzeczywistości miało miejsce, a sposobem dokumentacji takiego zdarzenia jest faktura. NSA zakwestionował więc powyższe podejście organów podatkowych, wskazując wręcz, że podatnik powinien wykazać na fakturze to, co w rzeczywistości miało miejsce.
Podsumowanie
Powyższe orzeczenie NSA jest bardzo korzystne dla podatników, zwłaszcza nabywających kompleksowe świadczenia. W szczególności korekty rozliczeń z tytułu VAT mogą dokonać podatnicy, którzy na skutek podejścia fiskusa ponieśli straty związane z niekorzystnym rozliczeniem usługi kompleksowej. Należy jednak pamiętać, że orzeczenie NSA nie jest wiążące dla organów podatkowych, które z pewnością nie będą chciały przyznać się do pomyłki w ocenie świadczeń kompleksowych.
radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec