Przepisy ustawy o VAT a Rozporządzenie 282/2011
Dla rozliczenia podatku VAT z tytułu prac budowlanych ustalenie, czy są one usługami związanymi z nieruchomością, z uwagi na specyfikę usług budowlanych, jest kwestią niezwykle istotną, ale i budzącą wątpliwości. Przepis art. 28e ustawy o VAT odnosi się do miejsca położenia nieruchomości jako miejsca świadczenia usług z nią związanych. Przy realizacji kontraktu budowlanego za granicą jest to absolutnie kluczowe – uznanie, że usługa jest związana z nieruchomością przesądza o konieczności naliczenia VAT według zasad kraju, w którym prowadzone są prace. W praktyce może to oznaczać konieczność rejestracji na VAT w tym kraju. Ustawa o VAT zawiera otwarty katalog usług, które należy uznać za związanie z nieruchomością. Zalicza się do nich m.in. usługi:
- świadczone przez rzeczoznawców, pośredników w obrocie nieruchomościami,
- zakwaterowania w hotelach lub obiektach o podobnej funkcji,
- użytkowania i używania nieruchomości
- przygotowywania i koordynowania prac budowlanych, w tym usługi architektów i nadzoru budowlanego.
W praktyce powyższy katalog nie jest na tyle precyzyjny, aby wyeliminować wątpliwości, które pojawiają się w związku ustaleniem miejsca świadczenia usług budowlanych. Na szczęście mamy do dyspozycji przepisy Rozporządzenia 282/2011, którymi możemy i powinniśmy się posiłkować w celu ustalenia, czy świadczona usługa jest związana z nieruchomością.
Dla ustalenia związku usługi z nieruchomością kluczowy jest przepis art. 31a ust. 1 Rozporządzenia 282/2011, który charakteryzuje go w sposób ogólny. Stanowi on, że związek ten jest wystarczająco bezpośredni, jeżeli:
- usługi wywodzą się z nieruchomości, a dana nieruchomość stanowi element składowy usług i jest elementem centralnym oraz niezbędnym z punktu widzenia świadczonych usług,
- jak również, gdy usługi są świadczone w odniesieniu do nieruchomości lub dla niej przeznaczone i mają na celu zmianę prawnego lub fizycznego stanu danej nieruchomości.
Próbując zatem podsumować treść powyższych przepisów, pierwszym krokiem do ustalenia związku usługi z nieruchomością jest odpowiedź na pytanie, czy dotyczy ona indywidualnie określonej nieruchomości oraz czy jej specyfika uniemożliwia jej realizację w stosunku do innej nieruchomości bez istotnej zmiany sposobu wykonania usługi.
Pomocny katalog usług związanych z nieruchomością
Dla ustalenia związku usługi z nieruchomością istotna jest także lista usług, które prawodawca unijny wymienił w treści Rozporządzenia 282/2011. Do katalogu usług bezpośrednio związanych z nieruchomością, zgodnie z rozporządzeniem, należy zaliczyć m.in.:
- wznoszenie budynku na terenie oraz prace budowlane i rozbiórkowe dotyczące budynku lub jego części,
- budowę stałych struktur na terenie,
- prace budowlane i rozbiórkowe dotyczące stałych struktur, takich jak systemy rurociągów gazowych, wodnych, kanalizacyjnych i podobnych,
- utrzymanie, remont i naprawę budynku lub jego części, łącznie z takimi pracami jak sprzątanie, układanie płytek, tapetowanie i układanie parkietu.
Ponadto przepis rozporządzenia UE zawiera także katalog usług, co do których nie wystąpi bezpośredni związek z nieruchomością. Do tego katalogu można zaliczyć m.in. usługę :
- instalacji lub montażu maszyn lub sprzętu,
- utrzymania i naprawy oraz kontroli maszyn lub sprzętu,
- nadzoru nad maszynami lub sprzętem, które nie są lub nie stają się częścią nieruchomości.
Jak widać, przepisy Rozporządzenia 282/2011 nie tylko zawierają relatywnie szczegółowy katalog usług związanych z nieruchomością, ale także wymieniają usługi, które nie kreują miejsca świadczenia tożsamego dla położenia nieruchomości, co jest znaczącym ułatwieniem w ustaleniu bezpośredniego związku usługi z nieruchomością.
Wynajem sprzętu budowlanego
Zagadnieniem, które rodzi pewne wątpliwości w zakresie ustalenia związku z nieruchomością, z którym często spotykamy się w naszej praktyce jest ustalenie, czy taki związek zachodzi w przypadku wynajmu sprzętu użytkowanego w związku z pracami wykonywanymi na nieruchomości. Usługi wynajmu sprzętu są często świadczone przez podwykonawców – ich również dotyczy problem ustalenia właściwego sposobu rozliczenia VAT.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia, jeżeli sprzęt jest pozostawiony do dyspozycji usługobiorcy w celu przeprowadzenia prac dotyczących nieruchomości, transakcja ta jest świadczeniem usług związanych z nieruchomościami jedynie wtedy, gdy usługodawca ponosi odpowiedzialność za wykonane prace.
Wydaje się zatem, że przepis przesądza, iż usługodawca, który dostarcza usługobiorcy sprzęt wraz z odpowiednim personelem, w celu przeprowadzenia prac, bierze odpowiedzialność za ich wykonanie. Jednakże nie zawsze wynajem sprzętu wraz z personelem jest okolicznością przesądzająca o powiązaniu usługi z nieruchomością. Dokonując analizy w zakresie miejsca świadczenia usługi należy mieć na uwadze przedmiot usługi oraz zakres odpowiedzialności usługodawcy, który powinien jednoznacznie obejmować prace wykonywane za pomocą sprzętu.
Barbara Białas, adwokat w Enodo Advisors, specjalizuje się w podatku od towarów i usług oraz w postępowaniach podatkowych.
***
Jeśli te tematy są dla Państwa interesujące, serdecznie zapraszam na nasz najbliższy webinar poświęcony między innymi ww. kwestiom:
„Podatki a realizacja prac budowlanych w UE”.
Bezpłatne szkolenie online odbędzie się 23 czerwca 2022 r. o godz. 10:00.