W przypadku zakupów wykorzystywanych zarówno do wykonywania czynności opodatkowanych, jak i czynności innych niż opodatkowane (w tym niepodlegających opodatkowaniu) prawo do odliczenia, co do zasady, przysługuje częściowo. Dotychczas w takich przypadkach najczęściej znajdowała zastosowanie metoda polegająca na częściowym odliczaniu podatku naliczonego w oparciu o proporcję obowiązującą danego podatnika. Metodę tę określają przepisy art. 90 ust. 2–10 ustawy o VAT.
Zmiany właściwości urzędu dla celów VAT w 2016 roku
Należy jednak zauważyć, że Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 24 października 2011 r. (sygn. akt I FPS 9/10) orzekł, iż:
(...) w świetle przepisów art. 86 ust. 1 oraz art. 90 ust. 1 i 2 ustawy o VAT czynności niepodlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie mogą wpłynąć na zakres prawa do odliczenia podatku naliczonego przy zastosowaniu art. 90 ust. 3 powołanej wyżej ustawy.
W konsekwencji – jak czytamy w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 czerwca 2012 r. (sygn. akt I FSK 1270/11):
(...) w przypadku podatku naliczonego wynikającego z wydatków związanych tylko z czynnościami opodatkowanymi oraz z czynnościami niepodlegającymi podatkowi (których nie da się jednoznacznie przypisać do jednej z tych kategorii czynności), podatnik nie stosuje odliczenia częściowego wedle proporcji określonej na podstawie art. 90 ust. 3 ustawy o VAT, lecz odliczenie pełne. Wartość czynności niepodlegających w ogóle opodatkowaniu nie wchodzi bowiem do sumy wartości obrotów ustalanych dla potrzeb liczenia proporcji sprzedaży.
Polecamy: Zmiany w odliczaniu VAT od 1 stycznia 2016 r. - jak przygotować się do stosowania preproporcji (PDF)
Była to sytuacja bardzo niekorzystna dla fiskusa. Powodowała bowiem, że nawet niewielkie wykorzystywanie zakupów do wykonywania czynności opodatkowanych uprawniało podatników do odliczania VAT w całości. Dlatego z dniem 1 stycznia 2016 r. zostały dodane przepisy określające zasady dokonywania odliczeń częściowych w przypadkach, gdy podatnicy kupują towary i usługi wykorzystywane zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza.
Są to przede wszystkim przepisy art. 86 ust. 2a–2h i 22 ustawy o VAT oraz rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników. Na ich podstawie kwota podatku naliczonego będzie niekiedy obliczana przez podatników w oparciu o nowego rodzaju proporcję, nazywaną preproporcją lub prewspółczynnikiem.
Przygotowania do stosowania preproporcji oraz odliczanie kwot VAT z uwzględnieniem preproporcji można przedstawić w 5 krokach. Są to:
- Ustalenie, czy mamy obowiązek stosowania preproporcji.
- Ustalenie, jaką metodę określania preproporcji możemy wybrać.
- Zgromadzenie danych niezbędnych do określenia preproporcji.
- Ustalenie współczynnika preproporcji.
- Poznanie zasad odliczania w ciągu roku podatku naliczonego z uwzględnieniem preproporcji.
Czytaj więcej na IFK Platformie Księgowych i Kadrowych w artykule: "Zmiany w odliczaniu VAT od 1 stycznia 2016 r. – jak stosować preproporcję" >>