Zgodnie z wprowadzonym przez ustawę z 24 listopada 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych (dalej: Ustawa nowelizująca) art. 119zg pkt 6 Ordynacji podatkowej (dalej: OP), wszystkie transakcje bankowe określonych podatników (w ustawie nazwano ich zbiorczo podmiotami kwalifikowanymi) będą monitorowane za pomocą systemu teleinformatycznego izby rozliczeniowej (STIR). Do tej podmiotów kwalifikowanych zaliczają się:
- osoby fizyczne będące przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,
- osoby fizyczne prowadzące działalność zarobkową na własny rachunek, które nie są przedsiębiorcami,
- osoby prawne,
- jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną.
Izbą rozliczeniową odpowiedzialną za zbieranie informacji o transakcjach bankowych będzie Krajowa Izba Rozliczeniowa (art. 119zg pkt 3 OP). Informacje przez nią zebrane będą codziennie przekazywane organom podatkowym do Centralnego Rejestru Danych Podatkowych. Ustawa wprowadza także pojęcie wskaźnika ryzyka, przez który należy rozumieć wskaźnik wykorzystywania działalności banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi. Wskaźnik ryzyka będzie automatycznie ustalany w STIR przez izbę rozliczeniową, nie rzadziej niż raz dziennie. Ponadto wskaźnik ryzyka ustalany będzie w odniesieniu do każdego z podmiotów kwalifikowanych na podstawie opracowanego przez izbę rozliczeniową algorytmu, który ma uwzględniać najlepsze praktyki sektora bankowego i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakresie przeciwdziałania wykorzystywaniu ich działalności do przestępstw oraz przestępstw skarbowych, a także kryteria ekonomiczne, geograficzne, przedmiotowe, behawioralne, czy kryterium powiązań.
Informacje o wskaźniku ryzyka, izba będzie przekazywać do szefa KAS oraz do banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Algorytmy, które będą wykorzystywane przez izbę, zostaną udostępnione jedynie szefowi KAS. Zatem podatnicy nie dowiedzą się na jakiej podstawie są oceniani.
Na podstawie wprowadzonego art. 119zv OP, szef KAS zyska nowe uprawnienie. Będzie ono polegać na możliwości wydania postanowienia o blokadzie rachunku bankowego należącego do określonego podmiotu kwalifikowanego, na czas nie dłuższy niż 72 godziny. Blokada zostanie nałożona w szczególności na podstawie analizy ryzyka. Przepisy o nowym uprawnieniu szefa KAS wejdą w życie 29 kwietnia 2018 r. (art. 27 pkt 2 ustawy nowelizującej). Jakby tego było mało, w określonych okolicznościach szef KAS w drodze postanowienia może wydłużyć okres blokady na czas oznaczony (nie dłuższy niż 3 miesiące). Podatnicy mają się czego obawiać. Ustawodawca co prawda przyznał im uprawnienie do złożenia wniosku o możliwość wypłaty z zablokowanego rachunku środków pieniężnych m. in. na bieżące wynagrodzenia dla zatrudnianych pracowników łącznie z zaliczkami na podatek oraz składkami do ZUS, jednak nie pomyślał o zabezpieczeniu normalnej działalności operacyjnej. Czy ustawodawca wziął pod uwagę przyszłe wynagrodzenia tych samych pracowników, już po uchyleniu blokady, kiedy biznes podatnika poniesie nieodwracalne szkody?
Na postanowienia szefa KAS w tym zakresie przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jednak nie wstrzymuje to wykonania postanowienia. Jeśli wniosek nie zostanie pozytywnie rozpatrzony, podatnikowi pozostaje skarga do WSA (rozpatrywana w ciągu 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę).
Sytuacja nie wygląda lepiej jeżeli chodzi o znowelizowane przepisy ustawy o VAT. Zgodnie z art. 96 ust. 9 ustawy o VAT, naczelnik urzędu skarbowego z urzędu wykreśla podatnika z rejestru bez konieczności zawiadamiania go o tym. Do sytuacji kiedy organ podejmuje takie działania, Ustawa nowelizująca dodała okoliczności, w których posiadane informacje wskazują na prowadzenie przez podatnika działań z zamiarem wykorzystania działalności banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi w rozumieniu art. 119zg pkt 9 OP. Na szczęście ustawodawca pomyślał o pewności obrotu gospodarczego i zobowiązał naczelników do prowadzenia wykazów z listą podmiotów, które zostały wykreślone z rejestru podatników VAT. Wykaz będzie udostępniany w Biuletynie Informacji Publicznej. Wobec tego należy pamiętać, aby sprawdzić czy podmiot, z którym rozpoczyna się współpracę nie figuruje w tym wykazie.
Polecamy: VAT 2018. Komentarz
Ustawa nowelizująca przekazuje w ręce organów podatkowych potężne narzędzia do walki z nadużyciami podatkowymi. W jaki sposób zostaną one wykorzystane? Ciężko o jednoznaczną ocenę. Brzmienie przepisów nie napawa optymizmem. Są jednak rzeczy, których podatnicy mogą być pewni:
- nie można „przygotować się” na zmiany dotyczące blokady rachunku bankowego, gdyż informacje wykorzystywane przez organ do oceny podatników będą niejawne,
- podobna sytuacja wystąpi w przypadku możliwości wykreślenia podatnika z rejestru VAT (należy pamiętać, że podatnik nie będzie o tym informowany),
- podatnikom pozostaje regularne sprawdzanie wykazu udostępnianego w BIP w poszukiwaniu nazwy firmy kontrahenta, ewentualnie własnej.
Autor: Szymon Chyra – konsultant podatkowy w Kancelarii KSP Legal & Tac Advice w Katowicach
KSP Legal & Tax Advice – Blog o Podatkach