W dniu 6 października 2017 r. Minister Finansów wydał interpretację ogólną (nr PT3.8101.11.2017), w której odniósł się do opodatkowania VAT czynności wykonywanych przez członków zarządów spółek działających na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych w związku z regulacjami ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami.
Minister Finansów uzależnił brak opodatkowania VAT zarządzającego spółką od spełnienia trzech warunków:
- wykonywania czynności z wykorzystaniem mienia spółki,
- stałego wynagrodzenia,
- odpowiedzialności zlecającego wobec osób trzecich
Oznacza to, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej zawartej miedzy zarządzającym a spółką wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, to nie można uznać zarządzającego za podatnika VAT.
Polecamy: Komplet podatki 2019
Polecamy: Biuletyn VAT
Według Ministra Finansów pierwszy warunek należy uznać za spełniony gdy zarządzający wykorzystuje infrastrukturę i organizację wewnętrzną spółki (osoba taka zarządza tą infrastrukturą, personelem, całą organizacją i jednocześnie korzysta z niej w tym celu). Zarządzający nie ponosi również ryzyka ekonomicznego z korzystaniem z mienia zarządzanej spółki.
Ustalenie, że warunek drugi jest spełniony sprowadza się praktyce do weryfikacji czy umowa cywilnoprawna przewiduje dla zarządzającego stałe wynagrodzenie. Jeśli takie wynagrodzenie jest przewidziane dla zarządzającego nie może być mowy o ponoszeniu przez niego ryzyka ekonomicznego. Warunek ten będzie spełniony także wtedy, gdy wynagrodzenie oprócz stałego elementu będzie zawierać element zmienny jednakże element stały powinien stanowić istotną wielkość i/lub część całkowitego wynagrodzenia. Podobnie przykładowo ustalenie w umowie dla zarządzającego stałego wynagrodzenia miesięcznego w wielkości adekwatnej do pozycji spółki, zakresu zadań itd. oraz rocznej premii stanowiącej określony procent wypracowanego w danym roku zysku spełni dany warunek. Dla spełnienia tego warunku nie ma znaczenia np. to, że okoliczność, że w umowie przewiduje się przykładowo (proporcjonalne) zmniejszenie wynagrodzenia z racji czasowego braku wykonywania czynności przez zarządzającego (wskutek własnej decyzji, choroby, zawieszenia w wykonywaniu funkcji, itp.).
Podobnie nie ma znaczenia ewentualna okoliczność, że na podstawie umowy należne zarządzającemu wynagrodzenie obejmuje również wynagrodzenie za przeniesienie praw własności egzemplarza lub nośnika utworu i projektu wynalazczego oraz autorskich praw majątkowych do utworu itp. - jeżeli w wyniku wykonywania umowy zarządzający stworzy utwór w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Trzeci warunek dotyczy odpowiedzialności zlecającego wobec osób trzecich. Zdaniem Ministra Finansów warunek ten będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie Zlecającego (spółki), a nie po stronie faktycznego wykonawcy (zarządzającego), co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności. Bez znaczenia pozostaje w tym kontekście odpowiedzialność zarządzającego wynikająca z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa, w tym w szczególności odpowiedzialność członków zarządu wynikająca z przepisów Kodeksu spółek handlowych.
Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 22 lutego 2017 r., sygn. akt I FSK 1014/15: "ponoszenie ryzyka ekonomicznego nie może być utożsamiane z odpowiedzialnością menadżera za szkody wobec Spółki. Są to odrębne kwestie. Porównywanie nieograniczonej odpowiedzialności menadżera wobec Spółki ze stosunkiem pracowniczym nie wpływa na ocenę stanowiska Sądu, gdyż Sąd nie postawił tezy, że strony łączyła umowa o pracę. Stosunek ten Sąd oceniał pod kątem art. 15 ust. 1 i ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, to znaczy czy była to samodzielnie wykonywana działalność gospodarcza. Odpowiedzialność menadżera za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością ma być rozpoznawana wobec osób trzecich, nie wobec Spółki i, co tu już zostało podniesione, jej źródłem ma być stosunek zobowiązaniowy łączący menadżera ze Spółką, a nie stosunek organizacyjno-prawny członka zarządu Spółki. W tym zakresie słusznie podkreślił Sąd pierwszej instancji, że nie została ona uregulowana w kontrakcie, a zatem nie można jej domniemywać. ".
W praktyce warunek ten sprawia najwięcej trudności interpretacyjnych. Przykładem tego może być sprawa analizowana przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 21 czerwca 2018 r. (sygn. akt I SA/Kr 436/18). W zaskarżonej interpretacji Dyrektor Krajowej Administracji Skarbowej uznał, że członek zarządu spółki będzie podatnikiem VAT z uwagi na zapis umowy przewidujący odpowiedzialność zarządzającego wobec osób trzecich zgłaszających jakiekolwiek roszczenia związane z naruszeniem ich praw autorskich i dotyczące praw autorskich nabytych lub przeniesionych przez członka zarządu w związku z wykonaniem umowy o zarządzanie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uznał, że czynności wykonywane przez skarżącą nie podlegają VAT, a „przywołane przez organ zapisy umowy o odpowiedzialności zarządzającego wobec osób trzecich zgłaszających jakiekolwiek roszczenia związane z naruszeniem ich praw autorskich i dotyczące praw autorskich nabytych lub przeniesionych przez członka zarządu w związku z wykonaniem umowy o zarządzanie są nieprzydatne dla oceny stanowiska przedstawionego we wniosku. Kwestia ta ma charakter całkowicie autonomiczny w relacji od zagadnienia istoty odpowiedzialności za świadczone usługi zarządzania, regulowana jest przy tym odrębnymi przepisami o charakterze kogencyjnym, inkorporowanymi, co do zasad odpowiedzialności, wprost do treści umowy.”
Należy zatem uznać, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy zarządzającym a spółką wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki to nie można uznać zarządzającego za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zarządzający występuje w charakterze podatnika VAT.
Konrad Bartuzel, radca prawny, konsultant podatkowy w ECDP Sp. z o.o.
www.ecdpgroup.pl