SLIM VAT 2. Zmiany w przepisach o korzystaniu z ulgi na złe długi
2.1. Likwidacja części warunków korzystania z ulgi na złe długi
Z dniem 1 października 2021 r. zlikwidowana została większość spośród warunków korzystania z ulgi na złe długi, które w świetle wyroku TSUE są niezgodne z przepisami unijnymi. W konsekwencji z obecnie obowiązujących przepisów nie wynika już, że warunkiem korzystania z ulgi na złe długi jest, aby:
- dostawa towaru lub świadczenie usług były dokonane na rzecz podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji,
- na dzień poprzedzający dzień skorzystania z ulgi na złe długi dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
- na dzień poprzedzający dzień korzystania z ulgi na złe długi dłużnik nie znajdował się w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.
Przykład
Podatnik X posiada wierzytelność wobec dłużnika Y znajdującego się w trakcie postępowania upadłościowego. Nie jest to przeszkoda w skorzystaniu z ulgi na złe długi przez podatnika X.
W ustawie o VAT pozostawiony natomiast został warunek, aby na dzień poprzedzający dzień skorzystania z ulgi na złe długi wierzyciel był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, mimo że warunek ten został uznany przez TSUE za niezgodny z przepisami unijnymi. W ocenie autora należy przyjąć, że warunek ten - jako niezgodny z przepisami unijnymi - nie obowiązuje.
Przykład
Z dniem 1 stycznia 2022 r. podatnik X - dotychczas zarejestrowany jako czynny podatnik VAT - wybierze korzystanie ze zwolnienia podmiotowego, a w konsekwencji przestanie być zarejestrowany jako czynny podatnik VAT (będzie zarejestrowany jako podatnik VAT zwolniony). Wbrew treści polskich przepisów okoliczność ta nie powinna wyłączyć możliwości korzystania przez tego niego z ulgi na złe długi (w stosunku do wierzytelności dotyczących czynności, które były opodatkowane podatkiem VAT), gdyż warunek rejestracji podatnika korzystającego z ulgi na złe długi jako czynnego podatnika VAT jest niezgodny z przepisami unijnymi.
2.2. Umożliwienie korzystania z ulgi na złe długi w stosunku do wierzytelności przysługujących wobec podmiotów innych niż zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni
Z przepisów obowiązujących do 30 września 2021 r. wynikało, że z ulgi na złe długi podatnicy mogą korzystać tylko w stosunku do wierzytelności przysługujących wobec podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni. Z wyroku TSUE z 15 października 2020 r. w sprawie C-335/19 wynika jednak, że podatnicy powinni mieć prawo do korzystania z ulgi na złe długi również w stosunku do wierzytelności przysługujących wobec podmiotów innych niż zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni.
W związku z tym z dniem 1 października 2021 r. dodany został art. 89a ust. 2a ustawy o VAT. Z jego przepisów wynika, że korzystanie z ulgi na złe długi jest możliwe:
- również w stosunku do wierzytelności przysługujących wobec podmiotów innych niż zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni;
- jeżeli ma miejsce jedna z trzech określonych przepisami sytuacji, tj. jeśli:
- wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub
- wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym, lub
- wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.
Przykład
Podatnikowi ABC przysługuje wobec podmiotu XYZ wierzytelność, dla której w listopadzie 2021 r. upłynie 90 dni, licząc od dnia upływu terminu płatności. W tej sytuacji podatnikowi ABC przysługuje prawo do skorzystania z ulgi na złe długi niezależnie od tego, czy podmiot XYZ jest podatnikiem zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny czy nie. Jednak jeżeli podmiot XYZ nie jest podatnikiem zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny (np. jeżeli jest to osoba prywatna), warunkiem skorzystania z ulgi na złe długi przez podatnika ABC będzie wystąpienie jednej z sytuacji wymienionych przepisami art. 89a ust. 2a ustawy o VAT.
2.3. Wydłużenie okresu korzystania z ulgi na złe długi
Według przepisów obowiązujących przed nowelizacją jednym z warunków korzystania z ulgi na złe długi było, aby od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona. Chociaż zgodność tego warunku z przepisami unijnymi jest kwestionowana, ustawodawca nie zdecydował się na jego zlikwidowanie. Zamiast tego z dniem 1 października 2021 r. okres korzystania z ulgi na złe długi został wydłużony o rok, tj. obecnie jest to możliwe, jeżeli od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona (zob. nowe brzmienie art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT).
Przykład
Na początku października 2021 r. podatnik wykonał usługę i wystawił fakturę dokumentującą jej wykonanie. Jeżeli faktura ta nie zostanie przez nabywcę opłacona, podatnik będzie mógł skorzystać z ulgi na złe długi aż do końca 2024 r. (a nie do końca 2023 r., jak rzecz by się miała w stanie prawnym obowiązującym do 30 września 2021 r.).
2.3. Obowiązek korygowania odliczonego VAT przez dłużników, którzy znajdują się w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji
Dłużnicy, którzy odliczyli VAT z nieuregulowanych faktur, mogą być obowiązani do korekty odliczonej kwoty podatku. Obowiązek ten, co do zasady, ciąży na dłużnikach, jeżeli upłynie 90 dzień od dnia terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze (zob. art. 89b ust. 1 ustawy o VAT). Do 30 września 2021 r. nie dotyczyło to jednak przypadków, w których dłużnik w ostatnim dniu miesiąca, w którym upływa 90 dzień od dnia terminu płatności, znajdował się w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji (zob. art. 89b ust. 1b ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2021 r.).
Przepis określający to wyłączenie został jednak z dniem 1 października 2021 r. uchylony (co było związane z możliwością korzystania w takich przypadkach przez wierzycieli z ulgi na złe długi; zob. pkt 2.1. Likwidacja części warunków korzystania z ulgi na złe długi). W konsekwencji dłużnicy znajdujący się w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji mają obowiązek dokonania korekty odliczonego VAT naliczonego także w tych przypadkach.
Przykład
W październiku 2021 r. podatnik dokonał zakupu i odliczył VAT na podstawie faktury dokumentującej ten zakup. Faktury tej nie opłacił, a w grudniu 2021 r. ogłoszona została jego upadłość. Mimo to podatnik obowiązany będzie do korekty podatku odliczonego na podstawie przedmiotowej faktury w miesiącu, w którym upłynie 90 dzień od dnia upływu terminu jej płatności.
Fragment artykułu pochodzi z kompleksowej bazy wiedzy INFORLEX. Zamów bezpłatny 14-dniowy dostęp do INFORLEX >> W INFORLEX znajdziesz wszystko o zmianach w prawie i podatkach >>