Zasadniczo kwestie momentu powstania obowiązku podatkowego reguluje art. 19a ust. 1-12 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako ustawa o VAT). Co do zasady obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usług, jednakże jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do kwoty stanowiącej równowartość tej wpłaty (art. 19a ust. 1 oraz ust. 8 ustawy o VAT).
Polecamy: Biuletyn VAT
Polecamy: VAT 2019. Komentarz
Podstawa opodatkowania przy świadczeniu usług turystycznych
Powyżej przytoczona regulacja, co do zasady nie budzi większych wątpliwości, jednak należy zwrócić uwagę, że w przypadku świadczenia usług turystycznych ustawodawca uregulował w sposób szczególny zasady ustalania podstawy opodatkowania. Biura podróży podlegają szczególnej regulacji odnoszącej się do ustalenia podstawy opodatkowania – procedurze „VAT marża”. Tak więc, w myśl art. 119 ust. 1 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania przy wykonywaniu usług turystyki jest kwota marży pomniejszona o kwotę podatku należnego. Jednakże w przypadku gdy przy świadczeniu usługi turystyki, oprócz usług nabywanych od innych podatników dla bezpośredniej korzyści turysty, podatnik wykonuje we własnym zakresie część świadczeń w ramach tej usługi, to odrębnie ustala się podstawę opodatkowania dla usług własnych i odrębnie w odniesieniu do usług nabytych od innych podatników dla bezpośredniej korzyści turysty (art. 119 ust. 5 ustawy o VAT).
Opodatkowanie zaliczki otrzymanej przez biuro podróży
Wskazać należy, że przepisy art. 119 ust. 1-9 ustawy o VAT nie wyłączają całkowicie stosowania zasad ogólnych dotyczących opodatkowania podatkiem VAT. Stanowią one przepis szczególny, a zatem w przypadkach nimi nieuregulowanych należy stosować przepisy ogólne. Tym samym otrzymanie zaliczki na poczet świadczonej w przyszłości usługi wiąże się z powstaniem obowiązku podatkowego. Jednakże, kierując się treścią art. 119 ust. 1 ustawy o VAT, jako podstawę opodatkowania należy przyjąć kwotę marży, którą ustala się na takich samych zasadach jak w przypadku wykonanej usługi, czyli jako różnicę otrzymanej zaliczki oraz kwoty wydatkowanej na zakup towarów i usług dla bezpośredniej korzyści turysty, pomniejszoną o należny podatek VAT. Przyjęta metoda może jednak budzić wątpliwości w sytuacji, gdy zaliczka została otrzymana z wyprzedzeniem, a nie wszystkie wydatki zostały jeszcze poniesione przez biuro podróży.
W takich sytuacjach niektórzy podatnicy świadczący usługi turystyczne wychodzili z założenia, że w przypadku świadczonych przez nich usług nie jest możliwe opodatkowanie zaliczek w procedurze VAT marża, w takim samym zakresie, jak ma to miejsce na zasadach ogólnych. Podstawą tego stanowiska było to, że koszty świadczenia danej usługi nie są znane w chwili otrzymania zaliczki, a więc nie można jeszcze ustalić marży stanowiącej podstawę opodatkowania.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 19.12.2018 r. w sprawie C-422/17
Wątpliwości podatników okazały się na tyle istotne, że spór dotyczący „opodatkowania zaliczek w procedurze VAT marża” zawisł przed Trybunałem Sprawiedliwości UE (dalej TSUE lub Trybunał). Efektem czego jest wyrok z 19.12.2018 r. wydany w sprawie C-422/17 toczącej się wskutek sporu Szefa Krajowej Administracji Skarbowej oraz Skarpa Travel sp. z o.o. (dalej jako Spółka lub Podatnik). Otóż Spółka wniosła o wydanie interpretacji indywidualnej, przy czym przedstawiła stanowisko, zgodnie z którym wymagalność podatku VAT z tytułu zaliczek pobieranych przez biura podróży nie wynika wprost z przepisów ustawy o VAT, a więc nie powinny one podlegać opodatkowaniu. W opinii Spółki obowiązek podatkowy powinien powstać dopiero po obliczeniu marży.
W swoim rozstrzygnięciu TSUE uznał, że zaliczka otrzymana przez biuro podróży „(…) może być powiązana z usługą wykonaną przez to biuro, taką jak na przykład podróż w określonej dacie i do danego kraju (…)”, a wiec w opinii Trybunału taka zaliczka dotyczy precyzyjnie określonej usługi. Wskutek czego TSUE uznał, że podatek VAT staje się wymagalny już w momencie otrzymania zaliczki przez biuro podróży.
Na marginesie wskazać należy, ze podobne stanowisko przyjmowały wcześniej polskie organy podatkowe, dla przykładu Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 20.04.2017, znak: 2461-IBPP2.4512.172.2017.1.AD uznał, że „(…) otrzymanie przez Wnioskodawcę od klienta zaliczki, na poczet przyszłej usługi turystyki powoduje powstanie obowiązku podatkowego w momencie jej otrzymania. (…) Wnioskodawca jest zobowiązany opodatkować otrzymaną zaliczkę określając marżę w drodze prognozy, tzn. obliczając ją na podstawie wstępnie przewidywanych kosztów jakie zostaną poniesione z tytułu świadczonych usług. Oznacza to, że Wnioskodawca może założyć jaką marżę chce zrealizować lub wziąć pod uwagę marżę, którą zwykle stosuje przy realizacji podobnych usług. Jeśli po wykonaniu usługi, gdy Wnioskodawca będzie znał faktyczną wartość poniesionych kosztów i rzeczywistą wysokość marży, okaże się że marża „końcowa” będzie inna od prognozowanej – Wnioskodawca będzie zobowiązany dokonać korekty podatku (na plus lub na minus) w momencie wykonania usługi”.
Prezentowana przez polskie organy podatkowe linia znajdzie poparcie w treści omawianego wyroku. Trybunał, wyjaśniając w jaki sposób powinna być opodatkowana zaliczka pobrana przez biuro podróży, wskazał że „(…) marża zysku biura podróży może zostać określona na podstawie oszacowania faktycznych kosztów całkowitych, jakie ostatecznie poniesie”. W dalszej części wyroku TSUE wskazał, że przewidywalna marża zysku może zostać wyliczona przez „(…) odjęcie od łącznej ceny podróży całkowitego szacunkowego kosztu (…)”. Tym samym podstawą opodatkowania w przypadku zaliczki, w opinii Trybunału, powinna być obliczona poprzez pomnożenie kwoty tej zaliczki przez procent, jaki stanowi określona w ten sposób przewidywana marża zysku w całkowitej cenie podróży.
Komentarz autora
Nietrudno odnieść wrażenia, że wydane przez Trybunał rozstrzygnięcie stanowi festiwal pojęć nieostrych, takich jak: „istotna część ceny usług”, „ograniczona część całkowitych kosztów konkretnej usługi” albo „oszacowane faktyczne koszty całkowite”. Natomiast zaproponowany przez TSUE sposób opodatkowania zaliczek uznać należy za mało przejrzysty oraz zmuszający podatników do wykazywania podstawy opodatkowania w sposób nieposiadający uzasadnienia w przepisach. Co więcej, opisana metoda, rodzi dla podatników liczne trudności w zakresie udokumentowania faktu zadeklarowania podstawy opodatkowania w prawidłowej wysokości.
Wskutek opisanego rozstrzygnięcia fiskus otrzymał dodatkowe wsparcie forsowanego stanowiska w kwestii zaliczek wpłacanych tytułem świadczenia usług turystycznych. Podatnikom zaś zostało szacowanie marży i wykazywanie podatku tytułem zapłaty.
Kamil Kowalski, konsultant podatkowy w ECDP sp. z o.o.
Podstawa prawna:
- art. 19a ust. 1 oraz 8; art. 119 ust. 1 oraz 5 ustawy o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2018 poz. 2174).