ABC Spółka z o.o. nabyła w styczniu 2018 r. działkę z budynkiem mieszkalnym o powierzchni poniżej 300 m2. Sprzedającym była osoba fizyczna, która nie prowadziła działalności gospodarczej. Sam budynek mieszkalny był użytkowany od 1998 r. – wyłącznie na potrzeby mieszkaniowe. Jednocześnie na terenie działki i w samym budynku mieszkalnym nie były prowadzone żadne prace budowlane. ABC chce sprzedać przedmiotową nieruchomość, jednak nie jest pewna kto będzie nabywcą. Może to być inna osoba fizyczna, a może być to podmiot prowadzący działalność gospodarczą. Czy taka transakcja będzie zwolniona z opodatkowania podatkiem VAT?
Należy zauważyć, że co do zasady, sprzedaż nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem VAT jako odpłatna dostawa towarów, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako ustawa o VAT). Warto również zaznaczyć, że w myśl art. 29a ust. 8 ustawy o VAT, w przypadku dostawy budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo części takich budynków lub budowli z podstawy opodatkowania, nie wyodrębnia się wartości gruntu. W konsekwencji należy uznać, iż sprzedaż nieruchomości traktowana będzie jako odpłatna dostawa towaru na gruncie ustawy o VAT.
Polecamy: Biuletyn VAT
Polecamy: VAT 2019. Komentarz
Jednocześnie przepisy ustawy o VAT przewidują, w określonych okolicznościach, zwolnienie dla tego rodzaju dostawy. W myśl art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT, zwalnia się od podatku dostawę budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem gdy:
- dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim,
- pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata.
Istotne znaczenie ma zatem moment, w którym doszło do pierwszego zasiedlenia budynku mieszkalnego nabytego przez ABC. Pierwsze zasiedlenie jest zdefiniowane w art. 2 pkt 14 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem, poprzez pierwsze zasiedlenie rozumie się oddanie do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, pierwszemu nabywcy budynków, budowli lub ich części po ich:
- wybudowaniu albo
- ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.
Brzmienie ww. przepisu może prowadzić do wniosku, iż do pierwszego zasiedlenia dochodzi wyłącznie w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu. Niemniej pojęcie pierwszego zasiedlenia należy rozpatrywać poprzez pryzmat wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako TSUE) z 16.11.2017 r., sygn. akt C-308/16. W ww. orzeczeniu, TSUE stwierdził: W tychże pracach przygotowawczych stwierdzono, że kryterium to zostało uznane za określające moment, w którym kończy się proces produkcji budynku i budynek ów staje się przedmiotem konsumpcji. Z powyższej analizy historycznej nie wynika jednak, że użytkowanie budynku przez jego właściciela ma nastąpić w ramach czynności podlegającej opodatkowaniu” W konsekwencji należy przyjąć, że do pierwszego zasiedlenia dochodzi bez względu na to czy oddanie nieruchomości (budynku) ma miejsce w celu wykonania czynności opodatkowanej, czy w ramach działalności gospodarczej.
Należy zatem uznać, że do pierwszego zasiedlenia dochodzi w chwili rozpoczęcia użytkowania określonej nieruchomości. Bez znaczenia jest w tym przypadku czy użytkowanie to miało związek z czynnościami opodatkowanymi. Stanowisko takie uznawane jest również przez polskie organy podatkowe. Pogląd taki potwierdził przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 1.03.2019 r., znak: 0115-KDIT1-3.4012.872.2.APR. Udzielając odpowiedzi na zadane w przykładzie pytanie, należy stwierdzić, że taka transakcja podlega zwolnieniu z podatku VAT, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT. Do pierwszego zasiedlenia tej nieruchomości doszło bowiem w momencie pierwszego jej użytkowania przez właścicieli (osoby fizycznej), tj. w 1998 r. W konsekwencji upłynął zatem wymagany okres 2 lat od pierwszego zasiedlenia. Ponadto, nie były wykonywane żadne prace remontowe czy ulepszeniowe na tym budynku.
Jednocześnie jednak warto zauważyć, że nawet w przypadku spełnienia warunków do ww. zwolnienia, sprzedaż nieruchomości może być opodatkowana. Jest to jednak kwestia wyboru stron transakcji. Kwestię te reguluje art. 43 ust. 10 ustawy o VAT. W myśl tego przepisu, podatnik może zrezygnować ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w ust. 1 pkt 10 i wybrać opodatkowanie dostawy budynków, budowli lub ich części. W tym przypadku jednak, podmiot który dokonuje dostawy budynków, budowli lub ich części oraz ich nabywca, muszą:
- być zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni oraz
- złożyć, przed dniem dokonania dostawy tych obiektów właściwemu dla ich nabywcy naczelnikowi urzędu skarbowego, zgodne oświadczenie, że wybierają opodatkowanie dostawy budowli, budynku lub ich części.
W konsekwencji sprzedaż budynku przez ABC sp. z o.o. może podlegać opodatkowaniu, jeśli dokonywana będzie na rzecz innego, czynnego podatnika VAT. Co więcej obie strony muszą wyrazić na to zgodę. Jednocześnie, z uwagi na to, że ABC sp. z o.o. sprzedaje budynek mieszkalny poniżej 300 m2 to znajdzie zastosowanie art. 41 ust. 12 ustawy o VAT. W myśl tego przepisu, w przypadku dostawy budynków mieszkalnych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, stosuje się stawkę podatku 8% VAT. Należy pamiętać, że stosownie do art. 29a ust. 8 ustawy o VAT, stawką podatku 8% będzie cała wartość transakcji, w tym wartość gruntu, na której położony jest budynek mieszkalny.
Nawiązując do przykładu z firmą ABC, należy zatem stwierdzić, że dostawa budynku mieszkalnego korzysta ze zwolnienia z podatku VAT. Jednocześnie, gdy budynek zbywany będzie na rzecz innego podatnika VAT, strony mogą wybrać opodatkowanie transakcji stawką VAT 8%. W takim przypadku to ABC będzie zobowiązane do odpowiedniego rozliczenia podatku VAT.
Tobiasz Olczak, młodszy konsultant podatkowy w ECDP Sp. z o.o.