Zgodnie z zapisem art. 659 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.
W myśl art. 693 § 1 K.C., przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Do dzierżawy – stosuje się odpowiednio przepisy o najmie. ( art. 694 K.c).
W świetle powyższego należy zauważyć, iż umowa najmu/dzierżawy jest cywilnoprawną umową nakładającą na strony – zarówno wynajmującego/wydzierżawiającego, jak i najemcę/dzierżawcę – określone przepisami obowiązki.
Wynajmujący/wydzierżawiający zobowiązuje się oddać najemcy/dzierżawcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca/dzierżawca zobowiązuje się płacić umówiony czynsz. Przy czym – jak wynika z art. 659 § 2 K.C. czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju.
Strony umów mogą dowolnie kształtować swoje prawa i obowiązki. Praktyką zaś powszechną jest, że obok kwoty czynszu określają dodatkowe świadczenia.
Przykładowo w przypadku najmu/dzierżawy lokali użytkowych takim dodatkowym świadczeniem jest koszt zużycia mediów. Jak takie świadczenia należy opodatkować czy kompleksowo jako usługę najmu czy też odrębnie; usługa najmu i usługi dodatkowe? Rozważmy to zagadnienie na konkretnej sytuacji faktycznej.
Podatnik wynajmuje lokal użytkowy, za który płaci czynsz miesięczny w wysokości 1.000 zł. dodatkowo jest obciążany opłatami za telefon, energię, wywóz nieczystości, ogrzewanie cieplne w zależności od stopnia zużycia. Otrzymuje z tego tytułu fakturę od wynajmującego, w której poszczególne usługi są wyszczególnione i opodatkowane różnymi stawkami.
Zdaniem organów skarbowych na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług taki sposób rozliczenia jest nieprawidłowy.
Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania jest obrót, tj. kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej.
Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.
Stawka VAT przy najmie i dostawie mediów
Przepis ten stanowi odpowiednik art. 73 Dyrektywy 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. Z jego treści wynika, że podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę,otrzymaną lub którą dostawca towarów lub usługodawca otrzyma w zamian za dostawę towarów lub świadczenie usług od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej z tytułu wykonanych czynności, łącznie z subwencjami związanymi bezpośrednio z ceną takich dostaw.
Jak stanowi art. 78 ww. Dyrektywy, do podstawy opodatkowania wlicza się podatki, opłaty, koszty dodatkowe takie jak prowizja, ubezpieczenie i podobne należności z wyłączeniem podatku od wartości dodanej.
W rozumieniu tego przepisu każdy koszt bezpośrednio związany z dostawą towarów lub świadczeniem usług, którym dostawca obciążył nabywcę lub klienta, powinien być włączony do podstawy opodatkowania. Zasada włączenia tych świadczeń do podstawy opodatkowania oznacza, że wartości kosztów, stanowią element świadczenia zasadniczego z zastosowaniem stawki właściwej dla tego świadczenia.
Takie też stanowisko przyjmuje Minister Finansów w interpretacji z 25 stycznia 2012 r. nr IPTPP1/443-917/11-4/AK stwierdza m.in:
"Jeżeli przedmiotem sprzedaży jest usługa najmu nieruchomości, wówczas nie można z niej wyłączyć poszczególnych elementów kosztów do odrębnej sprzedaży w przypadku gdy wynajmujący wyposaża przedmiot najmu w dodatkowe elementy, ponieważ obrotem podatnika jest uzgodniona kwota za wykonanie określonej usługi, bez względu na jej poszczególne elementy (zużyta energia, woda, ścieki, wywóz nieczystości)......Najemca odrębnie i niezależnie od czynszu może ponosić koszty mediów, jeżeli zawrze umowę bezpośrednio z ich dostawcą. W przypadku braku takiej umowy najem pozostaje usługą złożoną z różnych świadczeń, prowadzących do realizacji określonego celu – najmu nieruchomości. Usługa pomocnicza nie stanowi celu samego w sobie, lecz jest środkiem do pełnego zrealizowania lub wykorzystania usługi zasadniczej. Pojedyncza usługa traktowana jest zatem jak element usługi zasadniczej wówczas, jeżeli cel świadczenia usługi pomocniczej jest zdeterminowany przez usługę główną oraz nie można wykonać lub wykorzystać usługi głównej bez usługi pomocniczej. Podział na usługi zasadnicze i pomocnicze ma znaczenie z punktu widzenia zastosowania właściwej stawki VAT. Usługa zasadnicza i pomocnicza opodatkowana jest taką samą stawką podatku właściwą dla usługi zasadniczej. W sytuacji, gdy korzystający z lokalu nie ma zawartej umowy bezpośrednio z dostawcą mediów, wydatki z nimi związane stanowiące element świadczenia należnego z tytułu umowy najmu lokalu stanowią wraz z czynszem obrót, w rozumieniu art. 29 ust. 1 ustawy, z tytułu świadczenia usług najmu. "
W interpretacji z 28 listopada 2011r. nr IPTPP1/443-676/11-4/MW dodano; "stwierdzić należy, że świadczenia dodatkowe (pomocnicze) są ściśle związane z usługą dzierżawy lokali lub budynków i mają w stosunku do nich charakter poboczny (uzupełniający). Świadczenia z tytułu dostawy wody, ogrzewania, energii, usług telefonicznych i odprowadzania ścieków, nie stanowią odrębnych usług, ale są elementem pewnej całości, stanowiącej jedno świadczenie - usługę dzierżawy. W związku z tym świadczenie usługi dzierżawy wraz z ww. świadczeniami dodatkowymi stanowi jedną usługę, do podstawy opodatkowania której, należy doliczyć również te świadczenia. "
W sytuacji opodatkowania najmu lokali użytkowych stawką 23% VAT, opłaty za media jako usługi pomocnicze do usługi głównej również powinny zostać opodatkowane tą samą stawką. Wystawianie odrębnej faktury na dodatkowe świadczenia jest wbrew przepisom ustawy o podatku VAT.
Podwójne opodatkowanie VAT przy dostawie mediów
Opłaty za media mogą być składnikiem ceny najmu
Z taka interpretacją przepisów należy się przy tym zgodzić – stanowi ona bowiem przyjętą i trwałą linię orzeczniczą sądów administracyjnych.