Jednakże, mimo szybkiego zyskania na popularności, tego typu praktyka spotyka się z wieloma trudnościami związanymi z rozliczeniami podatkowymi. Jedną z nich jest trudność w ustaleniu i klasyfikacją tych czynności (wykonywanych w ramach wspólnego przedsięwzięcia) na gruncie podatku od towarów i usług.
W pierwszej kolejności zastanowić się należy, czy czynności polegające na wspólnym przedsięwzięciu można uznać za świadczenie usług. I tak, wyobraźmy sobie, że mamy dwie firmy – X i Y, które podejmują wspólnie działania mające na celu realizację jakiegoś projektu np. wybudowanie placu zabaw (czynności te związane są z osiągnięciem wymiernej korzyści przez każdy z tych podmiotów).
Na tym tle powstaje pytanie, czy pomiędzy stronami tego wspólnego przedsięwzięcia dochodzi do wzajemnego świadczenia usług opodatkowanego podatkiem VAT czy też nie (skoro w umowie brak jest wzajemnych relacji zobowiązaniowych między stronami; każda z nich de facto zobowiązała się wykonać określone czynności w celu realizacji założonego projektu)?
I tak, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów (art. 8 ust. 1 ustawy o VAT). Opodatkowaniu podatkiem VAT podlega zaś odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT).
Świadczenie (czyli usługa) to każda czynność opodatkowana na terytorium kraju, która nie stanowi dostawy towarów (i jest wykonywana w ramach działalności gospodarczej). Z powyższego wynika, że ustawodawca przyjął bardzo szeroką definicję świadczenia. Niemniej jednak, aby daną czynność uznać za świadczenie usługi należy określić wzajemny stosunek cywilnoprawny łączący obie strony umowy.
Spotkania biznesowe a przychód pracownika
Czynsz najmu samochodu osobowego w kosztach bez kilometrówki
W tym zakresie świadczeniodawca powinien za wynagrodzeniem świadczyć określony typ usługi (przedmiot świadczenia) na rzecz konkretnego biorcy. Tym samym zaistnienie świadczenia wymaga zaangażowania przynajmniej dwóch stron transakcji połączonych ze sobą określoną relacją: usługodawcy i usługobiorcy. Nie można mówić o świadczeniu (w rozumieniu przepisu art. 8 ust.1 ustawy o VAT), jeśli jest tylko jedna strona (wykonawca), a brak jest drugiej strony świadczenia (odbiorcy). W następstwie tego nie można mówić o czynności podlegającej opodatkowaniu VAT.
Na gruncie tak skonstruowanych przepisów oraz analizy ww. przykładu zauważyć zatem należy, że dokonując transakcji wspólnego przedsięwzięcia (o którym mowa wyżej) żadna ze stron nie może być określana mianem usługodawcy ani usługobiorcy. Co więcej, nie ma możliwości wskazania wynagrodzenia przysługującego którejkolwiek ze stron, bowiem świadczenie to nie jest związane z osiągnięciem bezpośredniej korzyści przez którykolwiek z tych podmiotów.
To zaś niewątpliwie wskazuje, że pomiędzy stronami nie ma wzajemnego stosunku cywilnoprawnego (czyli takiego stosunku zobowiązaniowego, na mocy którego jedna ze stron obliguje się za wynagrodzeniem wykonać jakąkolwiek usługę na rzecz drugiej). A skoro brak jest odpowiedniego rodzaju relacji łączącej strony transakcji (świadczenie – wynagrodzenie) oznacza to, że w przypadku wspólnego przedsięwzięcia nie nie występuje świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.
Powyższy pogląd znajduje odzwierciedlenie w wyroku NSA z dnia 9 października 2008 r. (sygn. akt I FSK 291/08), gdzie czytamy: „Celem (…) współdziałania jest uzyskanie poprzez oddzielne, lecz skoordynowane i wspólne działania partnerów, określonego rezultatu, o korzystnym dla nich wymiarze ekonomicznym. Działań takich dla celów podatku od towarów i usług nie można oceniać jednostkowo, lecz z uwzględnieniem ich charakteru jako działania złożonego i wspólnego, tworzącego w aspekcie gospodarczym jedną całość, którego końcowym efektem, (...) jest zachęcenie jak największej ilości wspólnych klientów partnerów do dokonania zakupów towarów (usług) u jednego z nich, dla osiągnięcia przez nich satysfakcjonującej korzyści finansowej (przychód). Jeżeli współdziałanie takie dotyczy wspólnego programu marketingowego, pomiędzy jego uczestnikami nie dochodzi do wzajemnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 u.p.t.u., gdyż po pierwsze nie da się ich racjonalnie wycenić, a po drugie w przedsięwzięciu takim nie chodzi o wzajemne świadczenie usług pomiędzy uczestnikami działań kooperacyjnych, gdyż nie z tych działań osiągają "bezpośrednią i jasno zindywidualizowaną korzyść", lecz z osiągnięcia wspólnego celu podjętej współpracy nakierowanej na korzystne dla nich zachowanie osób trzecich.”
Reasumując, realizacja wspólnego przedsięwzięcia (takiego jak opisanego na wstępie), mająca na celu wykonanie określonego zadania gospodarczego, nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Katarzyna Ignaczak, Młodszy Konsultant Podatkowy w ECDDP Sp. z o.o.
Paweł Barnik, Kierownik Zespołu ds. Podatku VAT w ECDDP Sp. z o.o.