Jak obliczać odsetki od zaległości w VAT i akcyzie od 1 stycznia 2016 r.

Od zaległości podatkowych, w tym od zaległości w VAT i akcyzie, naliczane są odsetki za zwłokę (art. 53 § 1 Ordynacji podatkowej). Wysokość odsetek od 1 stycznia 2016 r. regulują przepisy art. 56–56d Ordynacji podatkowej. Z przepisów tych wynika, że obecnie obowiązują trzy stawki odsetek za zwłokę: podstawowa, obniżona oraz podwyższona.

Odsetki 2016 – rewolucyjne zmiany

Stawka podstawowa

Stawka podstawowa – podobnie jak do końca 2015 r. – jest w obecnym stanie prawnym równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8% (art. 56 § 1 Ordynacji podatkowej). Stawka ta obecnie wynosi zatem 8% kwoty zaległości w stosunku rocznym.

Stawka podstawowa w tej wysokości obowiązuje od 9 października 2015 r. (stawki VAT są ogłaszane w obwieszczeniu Ministra Finansów). Będzie obowiązywać, dopóki Narodowy Bank Polski nie podwyższy stopy oprocentowania kredytu lombardowego ponad 3% (obecnie stopa ta wynosi 2,5%).

Podatki 2016 cz.1 – VAT 2016 (książka)

Wzór na obliczanie odsetek za zwłokę według stawki podstawowej

Wskazać przy tym należy, że wysokość odsetek za zwłokę jest obliczana w oparciu o stawki odsetek za zwłokę obowiązujące w momencie trwania zaległości podatkowej. Najczęściej w związku z tym konieczne jest uwzględnienie więcej niż jednej stawki odsetek. Zasadne jest więc wskazanie odsetek za zwłokę obowiązujących w poprzednich latach (zob. tabele).

Biuletyn VAT

Podstawowe stawki odsetek za zwłokę w latach 2011–2015

Przykład

Podatnik złożył deklarację VAT-7 za marzec 2013 r. i wykazał w niej nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym do zwrotu na rachunek bankowy w kwocie 962 zł. Kwota ta wpłynęła na rachunek bankowy podatnika 14 czerwca 2013 r. 12 stycznia 2016 r. – w związku ze stwierdzeniem pomyłki w odliczeniu VAT z jednej z faktur uwzględnionych w deklaracji VAT-7 za marzec 2013 r. – podatnik złoży korektę deklaracji VAT-7 za marzec 2013 r. ze zmniejszoną do 438 zł kwotą zwrotu. Różnica, tj. 524 zł (962 zł – 438 zł), stanowi zaległość podatkową, od której odsetki za zwłokę nalicza się od 15 czerwca 2013 r. (art. 53 § 5 pkt 1 Ordynacji podatkowej). Podatnik nie może stosować obniżonych odsetek, bo korekta została złożona po otrzymaniu zawiadomienia o kontroli. W konsekwencji wysokość odsetek za zwłokę na dzień 12 stycznia 2016 r. wyniesie 122 zł (kwota po zaokrągleniu do pełnych złotych), przy czym:

1) za okres od 15 czerwca 2013 r. do 3 lipca 2013 r. (19 dni) odsetki za zwłokę zostały naliczone według stawki 10,5%, tj. w kwocie 2,86 zł,

2) za okres od 4 lipca 2013 r. do 8 października 2014 r. (462 dni) odsetki za zwłokę zostały naliczone według stawki 10%, tj. w kwocie 66,33 zł,

3) za okres od 9 października 2014 r. do 12 stycznia 2016 r. (461 dni) odsetki za zwłokę zostaną naliczone według stawki 8%, tj. w kwocie 52,95 zł.

Obniżona stawka odsetek za zwłokę

Od 2009 r. przepisy przewidują stosowanie obniżonej stawki odsetek za zwłokę. Wysokość tej stawki oraz warunki jej stosowania uległy zmianie z początkiem 2016 r.

I tak, do końca 2015 r. obniżona stawka odsetek za zwłokę wynosiła 75% stawki podstawowej (art. 56 § 1a Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym do końca 2015 r.). Od 1 stycznia 2016 r. obniżona stawka odsetek za zwłokę wynosi 50% stawki podstawowej (art. 56a § 1 Ordynacji podatkowej). Spowodowało to z dniem 1 stycznia 2016 r. zmianę wysokości obniżonej stawki odsetek za zwłokę z 6% do 4% kwoty zaległości w stosunku rocznym.

Wzór na obliczanie odsetek za zwłokę według stawki obniżonej

Nie jest to jedyna zmiana w przepisach dotyczących stosowania obniżonej stawki odsetek za zwłokę. Należy bowiem wskazać, że do końca 2015 r. istniały cztery warunki stosowania obniżonej stawki odsetek za zwłokę. Otóż stawka ta miała zastosowanie, jeżeli:

1) podatnik złożył prawnie skuteczną korektę deklaracji wraz z uzasadnieniem przyczyn korekty,

2) korekta deklaracji nie została złożona po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach gdy nie stosuje się zawiadomienia – po zakończeniu kontroli podatkowej,

3) korekta deklaracji nie została złożona w wyniku czynności sprawdzających,

4) podatnik zapłacił w całości, w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty, zaległość podatkową.

Z dniem 1 stycznia 2016 r. został określony piąty warunek stosowania obniżonej stawki odsetek za zwłokę – prawnie skuteczna korekta deklaracji ma zostać złożona nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia upływu terminu do złożenia deklaracji. Ponadto nie trzeba składać uzasadnienia przyczyn korekty. W konsekwencji podatnicy korygujący deklaracje podatkowe (w tym deklaracje VAT) po upływie 6 miesięcy od dnia upływu terminu ich złożenia nie mają obecnie prawa do korzystania z obniżonej stawki odsetek za zwłokę.

Należy jednak zauważyć, że zmienione przepisy mają, co do zasady, zastosowanie tylko do zaległości powstałych od 1 stycznia 2016 r. Do zaległości podatkowych powstałych przed tym dniem – jak wynika z art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej – stosuje się bowiem, co do zasady, przepisy art. 56 § 1a i 1b Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym do końca 2015 r. Nie trzeba jednak uzasadniać przyczyny korekty (art. 19 ust. 2 ustawy nowelizującej).

Od zasady tej będzie istniał ważny wyjątek. Jak bowiem wynika z art. 19 ust. 3 ustawy nowelizującej, do zaległości podatkowych powstałych przed 1 stycznia 2016 r. stosuje się obniżoną stawkę odsetek za zwłokę w wysokości 50% stawki odsetek za zwłokę. Warunkiem jest jednak:

• złożenie prawnie skutecznej korekty deklaracji w terminie do 30 czerwca 2016 r. (tj. w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej),
• zapłata zaległości podatkowej w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty.

A zatem podatnicy posiadający zaległości podatkowe powstałe przed 1 stycznia 2016 r. mogą skorzystać z nowej wysokości obniżonej stawki odsetek za zwłokę, składając korektę deklaracji VAT przed końcem pierwszej połowy 2016 r. (do 30 czerwca 2016 r.).

Obniżone stawki odsetek za zwłokę w latach 2011–2015

Wróćmy do poprzedniego przykładu, tj. podatnika, który skorygował deklarację VAT-7 za marzec 2013 r. Załóżmy, że tym razem składając 12 stycznia 2016 r. korektę tej deklaracji, podatnik będzie mógł skorzystać z obniżonej stawki odsetek za zwłokę w wysokości 50%, o ile tylko kwotę zaległości wpłaci w terminie do 19 stycznia 2016 r. Oznaczałoby to, że wysokość odsetek za zwłokę na dzień 12 stycznia 2016 r. wyniesie 61 zł (kwota po zaokrągleniu do pełnych złotych), przy czym:
1) za okres od 15 czerwca 2013 r. do 3 lipca 2013 r. (19 dni) odsetki za zwłokę zostały naliczone według stawki 5,25%, tj. w kwocie 1,43 zł,
2) za okres od 4 lipca 2013 r. do 8 października 2014 r. (462 dni) odsetki za zwłokę zostały naliczone według stawki 5%, tj. w kwocie 33,16 zł,
3) za okres od 9 października 2014 r. do 12 stycznia 2016 r. (461 dni) odsetki za zwłokę zostaną naliczone według stawki 4%, tj. w kwocie 26,47 zł.

Podwyższona stawka odsetek za zwłokę

Nowością w 2016 r. jest wprowadzenie podwyższonej stawki odsetek za zwłokę. Stawka ta – jak wynika z art. 56b Ordynacji podatkowej – wynosi 150% stawki podstawowej, a więc obecnie stanowi 12% kwoty zaległości w stosunku rocznym.

Wzór na obliczanie odsetek za zwłokę według stawki podwyższonej

Podwyższone stawki odsetek za zwłokę mogą być naliczane od 1 stycznia 2016 r. Z przepisów przejściowych nie wynika natomiast, aby odsetki takie mogły być naliczane wyłącznie od zaległości w VAT oraz podatku akcyzowym powstałych od 1 stycznia 2016 r. Co prowadzi do wniosku, że istnieje konieczność rozliczania podwyższonych odsetek za zwłokę również w stosunku do zaległości w VAT i akcyzie powstałych do końca 2015 r. Nie wiadomo, jakie stanowisko zajmą organy podatkowe.

Podwyższone stawki odsetek za zwłokę mogą być naliczane w trzech określonych przepisami art. 56b Ordynacji podatkowej przypadkach.

W pierwszym przypadku podwyższona stawka odsetek za zwłokę ma zastosowanie do zaległości w VAT oraz w podatku akcyzowym w razie zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku ujawnionych przez organ podatkowy w toku kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego (art. 56b pkt 1 Ordynacji podatkowej).

W styczniu 2017 r. po przeprowadzeniu postępowania podatkowego wobec podatnika X naczelnik urzędu skarbowego wyda wobec podatnika X decyzję stwierdzającą zaniżenie zobowiązania podatkowego w deklaracji VAT-7 złożonej przez podatnika X za luty 2016 r. Do wynikającej z tego zaległości podatkowej będzie miała zastosowanie podwyższona stawka odsetek za zwłokę.

Drugi przypadek stosowania podwyższonej stawki odsetek za zwłokę ma miejsce, jeżeli łącznie spełnione są trzy wynikające z art. 56b pkt 2 Ordynacji podatkowej warunki, a mianowicie:

1) zaległość w VAT lub w podatku akcyzowym wynika z korekty deklaracji:

a) złożonej po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach gdy nie stosuje się zawiadomienia – po zakończeniu kontroli podatkowej,

b) dokonanej w wyniku czynności sprawdzających;

2) kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku przekracza 25% kwoty należnej,

3) kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku jest wyższa niż pięciokrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia (w rozumieniu ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę – Dz.U. Nr 200, poz. 1679, z późn. zm.) obowiązującego w dniu następującym po dniu upływu terminu płatności zobowiązania lub terminu zwrotu; w 2016 r. musi to być zatem kwota wyższa niż 9250 zł (kwota minimalnego wynagrodzenia wynosi 1850 zł; 5 x 1850 zł = 9250 zł).

W październiku 2016 r. podatnikowi Y doręczone zostanie zawiadomienie o wszczęciu kontroli w VAT za okres od stycznia do czerwca 2016 r. Następnego dnia podatnik ten złoży korektę deklaracji VAT-7 za maj 2016 r., w której wykaże kwotę podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego w wysokości 27 620 zł zamiast 11 340 zł. Do wynikającej z tego tytułu zaległości podatkowej będzie miała zastosowanie podwyższona stawka odsetek za zwłokę, gdyż:
1) korekta deklaracji zostanie złożona po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej,
2) kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego przekracza 6905 zł (27 620 zł x 25% = 6905 zł),
3) kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego przekracza 9250 zł (wynosi 16 280 zł).

Po trzecie, podwyższona stawka odsetek za zwłokę ma zastosowanie do zaległości w VAT oraz w podatku akcyzowym w przypadku ujawnienia przez organ podatkowy w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego niezłożenia deklaracji, mimo ciążącego obowiązku, oraz braku zapłaty podatku (art. 56b pkt 3 Ordynacji podatkowej).

Podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, który zawiesił we wrześniu 2015 r. wykonywanie działalności gospodarczej, sprzeda w lutym 2016 r. firmowy samochód, lecz nie złoży w związku z tym deklaracji VAT-7 za luty 2016 r. (ani nie zapłaci VAT należnego z tytułu tej sprzedaży). Jeżeli organ podatkowy ujawni to w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego – odsetki za zwłokę od powstałej zaległości w VAT zostaną naliczone według stawki podwyższonej.

Wysokość stawek odsetek za zwłokę od 1 stycznia 2016 r.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 56–56d ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa – j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 613; ost.zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1932

• art. 1 ustawy z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw – Dz.U. poz. 1649

• § 2, § 2a–2b rozporządzenia Ministra Finansów z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach – Dz.U. Nr 165, poz. 1373; ost.zm. Dz.U. z 2015 r. (na dzień oddania artykułu do druku najnowsza zmiana rozporządzenia nie została opublikowana w Dzienniku Ustaw)

Tomasz Krywan

doradca podatkowy