Na czym polega „szyk rozbieżny” w polskich przepisach o WNT?
Sprawa zakończona wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 18 marca br. (C-895/19) dotyczyła spółki dokonującej transakcji w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT) na terytorium Polski. We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów o WNT wskazała, że nie w każdym przypadku ma możliwość wykazania VAT należnego z tytułu nabycia towarów od kontrahenta unijnego, w złożonej w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy, deklaracji podatkowej. Jak wyjaśniła, takie sytuacje wynikają w jej przypadku m.in. z opóźnień w otrzymaniu faktury od kontrahenta. Spółka argumentowała, że w takich przypadkach nadal przysługuje jej prawo odliczenia VAT naliczonego z tytułu WNT w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym wykazała VAT należny, również wtedy, jeśli dokona tego poprzez korektę deklaracji złożoną po upływie 3 miesięcy.
Polskie organy podatkowe nie zgodziły się ze spółką wskazując, że w takiej sytuacji jak opisana we wniosku, w świetle regulacji, obowiązujących od 2017 r., podatnik jest zobowiązany w drodze wstecznej korekty wykazać VAT należny w okresie, w którym z tego tytułu powstał obowiązek podatkowy, a prawo do odliczenia VAT naliczonego będzie mu przysługiwać w rozliczeniu za bieżący okres.
Brak neutralności WNT w polskich przepisach VAT sprzeczny z prawem wspólnotowym
Powyższe stanowisko budziło kontrowersje wśród podatników, gdyż wydawało się uzależniać prawo do odliczenia podatku od otrzymania dokumentującej nabycie towaru / usługi faktury, stojąc tym samym w ewidentnej sprzeczności z zasadą neutralności VAT. Kierując się wykładnią spornych przepisów prezentowaną przez polskiego fiskusa nabywca mógł wprawdzie pomniejszyć kwotę VAT należnego o kwotę VAT naliczonego z tytułu WNT lub importu usług, ale jednocześnie powstawała u niego zaległość podatkowa w zakresie podatku należnego, od której powinien zapłacić odsetki za zwłokę.
W rozstrzygnięciu powyższego problemu nie pomagał podatnikom dodatkowo brak konsekwentnego orzecznictwa sądów administracyjnych, które w niektórych wyrokach dostrzegały wprawdzie możliwą sprzeczność polskich przepisów o VAT z regulacjami unijnymi, niemniej jednak nie ukształtowała się w tym zakresie konsekwentna linia orzecznicza, która byłaby korzystna dla dokonujących transakcji WNT podatników.
Pomyślny wyrok Trybunału szansą dla polskich podatników
Celem rozstrzygnięcia spornego zagadnienia, w dniu 4 listopada 2019 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w sprawie o sygn. I SA/Gl 495/19 zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym zgodności takiego „szyku rozbieżnego” z przepisami wspólnotowymi. Unijny sąd orzeczeniem z dnia 18 marca 2021 r. zdecydował, że polskie regulacje, obowiązujące od 2017 r., są sprzeczne z wynikającą z Dyrektywy VAT zasadą neutralności, a przepisy krajowe dotyczące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT) nie mogą przenosić na podatnika ciężaru podatku, wprowadzając wymóg wykazania VAT należnego i naliczonego w dwóch różnych okresach rozliczeniowych. O ile sankcje za nieprzestrzeganie warunków prawa do odliczenia podatku mogą być stosowane celem zwalczania nieprawidłowości w rozliczeniach VAT, to zdaniem Trybunału, środki takie nie mogą wykraczać poza zakres niezbędny do zwalczania nadużyć podatkowych.
Dzięki pomyślnemu rozstrzygnięciu TSUE, podatnicy mogą ubiegać się o zwrot nadpłaty w zakresie kwoty uiszczonej, wraz z odsetkami, zaległości podatkowej. Celem odzyskania nadpłaty z oprocentowaniem za okres od dnia zapłaty zaległości do dnia zwrotu wniosek o jej stwierdzenie należy złożyć w terminie 30 dni od dnia publikacji wyroku Trybunału w Dzienniku Urzędowym UE.
Orzeczenie TSUE stanowi ponadto podstawę do wznowienia postępowań, w których wobec podatników zapadły już niekorzystne decyzje organów Krajowej Administracji Skarbowej. W odniesieniu do postępowań podatkowych termin na złożenie wniosku o wznowienie wynosi 1 miesiąc od dnia publikacji wyroku Trybunału, zaś w przypadku postępowań toczących się przed sądem administracyjnym – 3 miesiące od tego dnia. Omawiane rozstrzygnięcie to również mocny argument na wypadek już toczących się, jak i potencjalnych, przyszłych sporów z fiskusem dotyczących rozliczeń WNT oraz importu usług.
Czy można skorygować fakturę, która nie dokumentuje czynności opodatkowanej VAT?
Kolejna polska sprawa (C-48/20), z którą zmierzył się niedawno Trybunał, tym razem na wniosek Naczelnego Sądu Administracyjnego, dotyczyła pewnej spółki, która wystawiała litewskim kontrahentom faktury z tytułu sprzedaży paliwa, nabywanego przez nich na stacjach paliw za pomocą tzw. kart paliwowych, a kierując się praktyką interpretacyjną polskich organów, uważała, że dokonuje na ich rzecz dostawy towaru. Zarówno organy podatkowe, jak i Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku uznały jednak, że spółka jedynie finansowała zakup paliwa, a tym samym nie dostarczała kontrahentom paliwa, lecz świadczyła na ich rzecz zwolnioną z VAT usługę finansową. Fiskus twierdził jedocześnie, że spółka zobowiązana jest do uiszczenia należnego VAT w kwotach wynikających z wystawionych faktur sprzedaży paliwa, bez prawa do ich korekty.
W trakcie kolejnego rozpoznawania sprawy po złożeniu skargi kasacyjnej przez spółkę, NSA zdecydował się zapytać Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej o to, czy odmowa korekty wystawionych faktur w sytuacji, gdy nabywcy paliwa mieliby prawo do odliczenia VAT z tego tytułu, również w razie prawidłowego rozliczenia transakcji, jest zgodna z wynikającą z unijnych regulacji VAT zasadą proporcjonalności.
TSUE: uczciwy podatnik ma prawo do korekty faktury
Rozważając przedstawioną kwestię, Trybunał uznał, iż odmowa przyznania, działającej w dobrej wierze spółce, prawa korekty faktur dokumentujących dostawę paliwa z nienależnie wykazanym podatkiem stanowiłoby naruszenie fundamentalnej zasady neutralności VAT. Dodatkowym argumentem wskazanym przez unijny sąd była okoliczność, że dostawa paliwa dokonywana przez stacje paliw do litewskich podmiotów również podlegała opodatkowaniu VAT. W konsekwencji, w przedmiotowej sprawie nie zachodziło ryzyko uszczuplenia należności podatkowych.
Korzystne orzeczenie TSUE daje podatnikom szansę i potężny argument w walce o korektę rozliczeń i odzyskanie nadpłaconego VAT, jak również wznowienie ewentualnych, zakończonych już niekorzystnymi decyzjami postępowań. Biorąc pod uwagę, że przepis art. 108 ust. 1 ustawy o VAT służy zwalczaniu procederu wystawiania tzw. „pustych”, nieodzwierciedlających rzeczywistych transakcji gospodarczych, faktur, należy zgodzić się z Trybunałem, że rzetelni przedsiębiorcy, działający w zaufaniu do organów podatkowych i nieuwikłani w oszukańcze transakcje, nie powinni ponosić nieproporcjonalnie surowych konsekwencji związanych z wystawieniem faktur za czynności, które, jak błędnie sądzili, podlegają opodatkowaniu VAT.
Doradca podatkowy Jakub Jaroń
Kancelaria Empirium