Definicja
Przepisy regulujące materię podatku od towarów i usług nie zawierają definicji darowizny. Jest ona natomiast w kodeksie cywilnym. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku (art. 888 § 1 kc).
Darowizna została skonstruowana jako umowa, w której występują dwa podmioty: darczyńca i obdarowany, której istotą jest bezpłatne przysporzenie obdarowanego kosztem majątku darczyńcy.
Przez bezpłatne świadczenia należy rozumieć te wszystkie zdarzenia (zarówno faktyczne jak i prawne), jakie występują w prowadzonej działalności gospodarczej, a których skutkiem jest nieodpłatne (tj. bez wynagrodzenia pieniężnego lub towarowego) przysporzenie majątku, mające konkretny wymiar finansowy. Darowizną jest takie zdarzenie, którego następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu.
Najistotniejszymi cechami darowizny jako czynności są zatem: jej dobrowolność oraz fakt, by otrzymujący takie świadczenie nie był zobowiązany do wykonania jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego.
Darowizna może przyjąć bądź formę darowizny pieniężnej bądź też darowizny rzeczowej. Elementem bezpłatnych świadczeń jest chęć bezinteresownego obdarowania kogoś. Oczywiście poniżej poruszymy temat darowizny rzeczowej, a mianowicie żywności.
Darowizna jako czynność opodatkowana VAT
Katalog czynności opodatkowanych VAT ustawodawca określił w art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług.
Zgodnie z jego brzmieniem, opodatkowaniu VAT podlegają:
1) odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
2) eksport towarów,
3) import towarów,
4) wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju oraz
5) wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Z przywołanego przepisu wynika, iż do zakresu przedmiotowego ustawy włączono dwa rodzaje świadczeń dokonywanych na terytorium Polski. Czynnościami tymi są:
• odpłatna dostawa towarów oraz
• odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
Polecamy: serwis Koszty
Co do zasady zatem, opodatkowaniu podlegają krajowe czynności dokonywane jedynie za odpłatnością. Nie oznacza to jednak, że wszystkie czynności bezpłatne znalazły się poza zakresem tegoż podatku. W celu zachowania powszechności opodatkowania konsumpcji ustawodawca przewidział bowiem możliwość zrównania pewnych nieodpłatnych świadczeń z czynnościami wykonywanymi za wynagrodzeniem. Konsekwencją takiego uregulowania jest zaś ich opodatkowanie.
Przy czym w miejscu tym zajmijmy się jedynie kwestią nieodpłatnego wydania (darowizny) towarów.
W art. 7 ust. 2 ustawy o VAT wskazano, że przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 (czyli przez czynność opodatkowaną), rozumie się również przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, w szczególności:
1) przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
2) wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny,
- jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności, w całości lub w części.
Zatem nieodpłatne przekazanie towarów podlega opodatkowaniu VAT o ile są spełnione są dwa warunki:
• świadczenie odbywa się na cele osobiste podatnika, jego pracowników (ich domowników, byłych udziałowców, akcjonariuszy itp.) lub zostało przekazane komukolwiek jako darowizna, która nie jest związana z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem oraz,
• podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony przy nabyciu towarów będących przedmiotem przekazania.
Bardzo ważną kwestią jest fakt, że oba ww. warunki należy spełnić w sposób łączny. Nie wypełnienie choćby jednego z nich powoduje, że analizowana czynność pozostaje poza zakresem analizowanej ustawy.
Przedmiotem działalności Spółki jest produkcja i sprzedaż wyrobów mlecznych na terytorium Polski. Część z wyprodukowanych przez Spółkę serków nie została sprzedana przez znaczny czas, wskutek czego zbliża się upływ terminu ich ważności. Z uwagi na ww. fakt, produkty te nie mogą zostać sprzedane. Spółka planuje dokonać darowizny serków na rzecz szpitali. Jeżeli nie zostaną darowane, Spółka poniesie koszty ich utylizacji. Podatnik odliczył podatek naliczony jaki widniał na fakturach dokumentujących nabycie środków służących do produkcji serków.
Jest to czynność, która podlega opodatkowaniu VAT. Mamy bowiem do czynienia z darowizną, którą przedsiębiorca przekazał (do szpitali) na cele nie związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Spółka nie może już dokonać sprzedaży wyprodukowanych serków z uwagi na zbliżający się upływ terminu jego ważności. Dodatkowo, dzięki darowiźnie uniknie ponoszenia kosztów ich utylizacji. Darczyńcy przysługiwało też prawo do odliczenia podatku naliczonego, jaki powstał przy produkcji darowanych towarów.
W konsekwencji, musi opisaną darowiznę udokumentować i rozliczyć w deklaracji VAT-7. Wypełnił bowiem w sposób łączny obie przesłanki wynikające z przepisu 7 ust. 2 ustawy o VAT.
Jak się jednak okazuje, w przypadku darowizny żywności wszelkie obowiązki przedsiębiorcy zakończą się najczęściej wyłącznie na czynnościach formalnych (czyli wystawieniu faktury wewnętrznej i wykazaniu wartości z niej wynikających w deklaracji VAT-7).
W tym bowiem konkretnym przypadku ustawodawca przewidział możliwość skorzystania ze zwolnienia od podatku VAT. Czynność zatem podlega, co do zasady, pod zakres przedmiotowy ustawy, jednakże nie powoduje obciążeń finansowych. Oczywiście zwolnienie zostało obwarowane licznymi przesłankami jakie należy spełnić.
Zwolnienie od opodatkowania darowizny żywności
Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 16 analizowanej ustawy o VAT, zwalnia się od podatku dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2 (czyli darowiznę; wydanie towarów bez wynagrodzenia na cele niezwiązane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą), przez producenta, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem:
- napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz
- napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%,
jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego, w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.
Polecamy: Jak rozliczać koszty w czasie
Przy czym zwolnienie powyższe stosuje się pod warunkiem prowadzenia szczegółowej dokumentacji przez dokonującego dostawy towarów potwierdzającej dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje (na podstawie art. 43 ust. 12 ustawy o VAT).
Zatem ze zwolnienia od podatku mogą skorzystać darowizny, które w sposób łączny spełniają następujące warunki:
- przedmiotem darowizny mogą być jedynie produkty spożywcze,
- darczyńcą może być tylko producent,
- darowizna musi zostać dokonana na rzecz organizacji pożytku publicznego,
- darowizna musi zostać dokonana z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej,
- darczyńca musi posiadać dokumentację, która będzie potwierdzać dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej (niezbędne jest zatem żądanie aby obdarowana organizacja złożyła darczyńcy pisemne oświadczenie o przeznaczeniu towarów przekazanych na cele charytatywne).
Ze zwolnienia nie będą korzystały darowizny dokonane bezpośrednio na rzecz podmiotów, które nie są organizacją pożytku publicznego.
Z powyższego wynika, że nie każda osoba, która daruje towary na cele charytatywne, może korzystać ze zwolnienia od podatku. Ustawodawca zróżnicował w tej materii podatników, a prawo do zwolnienia przyznał wyłącznie producentom żywności.
W miejscu tym zaznaczyć zatem należy, że mimo szczytnego celu ustawodawca stworzył przepis, który jest niezgodny z unijną dyrektywą dot. VAT. Polska regulacja uzależnia bowiem zwolnienie z podatku od tego, kim jest podatnik darujący produkty żywnościowe organizacjom pożytku publicznego.
Dodatkowo wskazać należy, iż przepisy Dyrektywy VAT nie zawierają zwolnień od przekazywanych towarów na cele charytatywne. Jednocześnie zezwala na dokonanie odliczenia podatku naliczonego w przypadku dokonania dostawy zwolnionej od podatku, co godzi w konstrukcję podatku od wartości dodanej. Jak wynika bowiem z brzmienia art. 86 ust. 8 pkt 3 ww. ustawy, podatnik ma również prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego (…), jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą dostawy towarów, o której mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 (darowizny żywności dokonanej przez producenta organizacji pożytku publicznego na cele charytatywne).
Aby sprawdzić czy organizacja, jaką zamierzamy obdarować jest organizacją pożytku publicznego, można wejść na stronę http://opp.ms.gov.pl
Darczyńca musi posiadać dokumentację, która będzie potwierdzać dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej (niezbędne jest zatem żądanie aby obdarowana organizacja złożyła darczyńcy pisemne oświadczenie o przeznaczeniu towarów przekazanych na cele charytatywne).
Na zakończenie tej części rozważań należy również poddać w wątpliwość (i zastanowić się nad celem jaki ustawodawca chciał osiągnąć) brzmienie samego przepisu. W art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT wskazano, że zwalnia się od podatku darowiznę dokonaną przez producenta, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych.
Przywołany przepis nie wskazuje jednoznacznie czy mowa o producencie, który dokonuje darowizny swoich własnych wyprodukowanych towarów czy też może z zasady o producencie żywności, który wprawdzie przekazuje żywność ale już niekoniecznie tą, którą sam wyprodukował. Wydaje się, że wobec braku jednoznaczności przepisu należałoby przyjąć wykładnię rozszerzającą.