Aby uniknąć opodatkowania czynności zbycia całej nieruchomości, właściciel budynku oraz innych budowli, będący jednocześnie użytkownikiem wieczystym gruntu, na którym one się znajdują, musi wskazać, że zostały spełnione określone warunki.
Opodatkowanie dostawy
Odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju podlega opodatkowaniu podatkiem VAT (art. 5 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.), zwanej dalej ustawą).
Towarem są rzeczy, jej części, wszelkie postacie energii. Dostawą towarów jest przeniesienie prawa do rozporządzania nimi jak właściciel. Jak wynika z art. 7 ustawy o VAT dotyczy to również:
- wydania towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione;
- oddania gruntów w użytkowanie wieczyste.
S. Brzeszczyńska w artykule pt.: „Pojęcie towaru w obrocie nieruchomościami” wskazuje, że Skoro towarem jest część budynku, a dostawą towaru jest także ustanawianie innych niż własność praw do takich wyodrębnionych konstrukcyjnie części budynku należy uznać, że rodzaj prawa, jakie przysługuje do lokalu - nie ma znaczenia dla zakwalifikowania lokalu każdorazowo do podatkowej kategorii towaru.
Przepis art. 29 ustawy o VAT w ust. 5 oraz 5a wskazuje, że w przypadku dostawy budynków lub budowli (albo ich części) trwale z gruntem związanych z podstawy opodatkowania nie wyodrębnia się wartości gruntu, chyba że dotyczy to oddania w użytkowanie wieczyste gruntu, dokonywanego z równoczesną dostawą budynków lub budowli (albo ich części) trwale z gruntem związanych.
Zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 24 października 2011 roku (I FPS 2/11) Sprzedaż udziału w prawie użytkowania wieczystego gruntu oraz udziału we współwłasności budynków stanowi dostawę towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 u.p.t.u. w zw. z art. 2 pkt 6 tej ustawy.
Polecamy: Ile zapłacisz PIT przy sprzedaży domu, mieszkania lub działki?
Wyjątki
Od powyższej zasady istnieją jednak wyjątki.
Jednym z nich jest § 13 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia Ministra Finansów z 4 kwietnia 2011 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 73, poz. 392 ze zm.), które obowiązuje od 6 kwietnia 2011 r.
Rozporządzenie stanowi, że zbycie gruntu będzie opodatkowane taką stawką, jaką opodatkowane są budynki na nim postawione. Zatem jeśli budynki są zwolnione z opodatkowania, to także sprzedaż gruntu wraz z prawem użytkowania wieczystego nie będzie opodatkowana.
Dostawa budynków lub budowli (albo ich części) trwale związanych z gruntem, które są zwolnione z podatku, powoduje, że zbycie prawa użytkowania wieczystego gruntu, na którym te budynki lub budowle się znajdują, także nie podlega opodatkowaniu. Budowle, budynki lub ich części będą zwolnienie z opodatkowania, jeśli ich dostawa nie była dokonana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim oraz pomiędzy pierwszym zasiedleniem a ich dostawą upłynął okres dłuższy niż 2 lata (art. 43 ust.1 pkt10 ustawy o VAT).
Pierwsze zasiedlenie to oddanie budynków, budowli lub ich części do użytkowania pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi po ich wybudowaniu lub ulepszeniu, o ile wydatki poniesione na ulepszenie (na podstawie przepisów o podatku dochodowym) stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.
Warunkiem koniecznym przy tym jest to, aby oddanie tych nieruchomości w ramach pierwszego zasiedlenia odbyło się po dokonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, np. sprzedaży, umowy najmu, dzierżawy.
Zwolnienia przedmiotowe z ustawy o VAT - obrót krajowy
K. Baran w artykule pt.: „"Pierwsze zasiedlenie" a odsprzedaż nowych mieszkań.” wskazuje, że Podatnik nabywając obiekt budownictwa mieszkaniowego od inwestora do dalszej odsprzedaży nie zasiedla go [...] po raz pierwszy, gdyż nie dochodzi do korzystania przez niego z tego obiektu (nie nastąpiło jego użytkowanie) - podatnik nabywa go nawet z innym zamiarem, tj. z zamiarem przeznaczenia do odsprzedaży, a nie do użytkowania (tj. w celach inwestycyjnych. [...].
Ponadto, w przypadku sprzedaży nieruchomości przez osoby fizyczne, które nie prowadzą działalności gospodarczej, nie dochodzi do pierwszego zasiedlenia, ponieważ w tym wypadku wskazana powyższej czynność ta nie podlega opodatkowaniu.
Mimo spełnienia ww. warunków, dostawca i nabywca mogą zdecydować się na opodatkowanie opisanej dostawy, jeśli są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni oraz złożą przed dniem dokonania dostawy tych obiektów zgodne oświadczenie, że wybierają opodatkowanie dostawy właściwemu dla ich nabywcy naczelnikowi urzędu skarbowego.
Gdy powyższe warunki nie będą spełnione (tzn. gdy dostawa była dokonana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim oraz pomiędzy pierwszym zasiedleniem a ich dostawą upłynął okres krótszy niż 2 lata) to nadal istnieje możliwość niezapłacenia podatku VAT. Jednak niespełnienie tych warunków, powoduje, że trzeba spełnić inne.
Po pierwsze, osoba, która dokonuje dostawy budowli, budynków lub ich części, nie może korzystać z prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Po drugie, osoba dokonująca dostawy nie może ponieść wydatków na ulepszenie opisywanych obiektów, wobec których miała prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a jeżeli ponosiła takie wydatki, to muszą one być niższe niż 30% wartości początkowej tych obiektów, chyba że były wykorzystywane w stanie ulepszonym przez podatnika do czynności opodatkowanych przez co najmniej 5 lat.
Dostawa obiektów budownictwa mieszkalnego
Na podstawie tych regulacji można stwierdzić, że dostawa prawa użytkowania wieczystego gruntu oraz prawa własności budynku i budowli posadowionych na tym gruncie nie będzie opodatkowana VAT, jeśli:
a) budynki znajdujące się na tym gruncie są zwolnione z opodatkowania,
b) nie następuje w ramach pierwszego zasiedlenia,
c) pomiędzy pierwszym zasiedleniem a ich dostawą upłynął okres dłuższy niż 2 lata,
d) nakłady na ulepszenie nieruchomości nie przekroczyły 30% jej wartości początkowej,
a gdy warunki z punktu b), c) i d) nie zostały spełnione, to
e) osoba dokonująca dostawy nie korzysta z prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego,
f) osoba ta nie poniosła wydatków na ulepszenie opisywanych obiektów, wobec których miała prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego lub wydatki te były niższe niż 30% wartości początkowej tych obiektów (chyba, że były wykorzystywane w stanie ulepszonym przez podatnika do czynności opodatkowanych przez co najmniej 5 lat).
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 4 stycznia 2012 roku (I SA/Wr 1603/11) orzekł, że W sytuacji, gdy przedmiotem oddania w użytkowanie wieczyste są grunty, w stosunku do których oddanie w użytkowanie wieczyste nastąpiło przed 1 maja 2004 r. a więc nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT oraz takie, w stosunku do których oddanie w użytkowanie wieczyste nastąpiło po tej dacie i podlega opodatkowaniu tym podatkiem, wyłączenie bądź opodatkowanie nie może być rozszerzone na całą nieruchomość powstałą po scaleniu tych gruntów, lecz powinno być przyporządkowane do konkretnej części gruntu, która podlega wyłączeniu lub opodatkowaniu podatkiem VAT.
Z podatku zwolniona jest dostawa terenów niezabudowanych, innych niż tereny budowlane oraz przeznaczone pod zabudowę (np. grunty o charakterze rolnym, działki rekreacyjne).
Zmiana przeznaczenia gruntu
Dana osoba może w celu sprzedaży gruntu podjąć pewne działania (np. uzbroić działkę, wydzielić drogi wewnętrzne) aby zmienić jego przeznaczenie.
Więcej na ten temat: VAT od sprzedaży nieruchomości – orzecznictwo NSA
Opodatkowanie dostawy gruntu w tej sytuacji może kształtować się odmiennie.
Jak wynika z powyższych regulacji, sprzedaż gruntu w określonych wypadkach jest zwolniona z opodatkowania VAT-em. Jeżeli jednak sprzedający podejmuje się działań charakterystycznych dla działań handlowca, czynności marketingowych, to można przypuszczać, że mają one formę zawodową (profesjonalną) i zorganizowaną.
A wtedy zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego, dostawa gruntu będzie wtedy podlegała opodatkowaniu VAT.
Źródło: indywidualna interpretacja podatkowa przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 8 lutego 2012 r. (nr ILPP1/443-1340/10/12-S/MK).