Tak wynika z wyroku NSA z dnia 18 czerwca 2015 r., I FSK 973/14.
Spółka świadcząca m.in. usługi transportowe wystąpiła z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w związku z planowanym rozszerzeniem działalności o udzielanie pożyczek kontrahentom za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Część wątpliwości spółki, która następnie stała się przedmiotem rozważań sądów administracyjnych dotyczyła możliwości uznania udzielania wskazanych pożyczek za transakcje o charakterze pomocniczym, a w konsekwencji niewliczania ich na potrzeby kalkulacji uzyskiwanego obrotu na podstawie przepisu art. 90 ust. 6 ustawy o VAT.
Odsetki 2016 – rewolucyjne zmiany
Przedstawiając własne stanowisko spółka wskazała, iż udzielanie pożyczek kontrahentom będzie jej zdaniem czynnością sporadyczną, nie uwzględnianą w obliczaniu proporcji sprzedaży opodatkowanej VAT. Zwróciła przy tym uwagę na niewielką częstotliwość i poziom zyskowności, jaki zakłada osiągnąć w związku z tego typu działalnością.
Na skutek uznania przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach stanowiska spółki w powyższym zakresie za nieprawidłowe oraz bezskutecznego wezwania organu do usunięcia naruszenia prawa, spółka zaskarżyła interpretację do WSA w Gliwicach. Sąd I instancji oddalił skargę, uznając udzielanie przez spółkę pożyczek w przedstawionym stanie faktycznym za czynności planowane, mające stanowić stały element jej działalności. Zwrócił ponadto uwagę na nieostrość kryteriów uznania przedmiotowych czynności za sporadyczne oraz powołał się na wskazania TSUE dotyczące każdorazowego poddawania ich ocenie pod kątem wielu czynników jednocześnie, do których należy m.in. ich wartość, częstotliwość, stopień zaangażowania aktywów spółki oraz związek funkcjonalny z działalnością podstawową.
Monitor Księgowego – prenumerata
W konsekwencji, pełnomocnik spółki złożył skargę kasacyjną od wyroku WSA, jednakże po rozpoznaniu sprawy NSA uznał, iż skarga ta nie zasługuje na uwzględnienie. NSA podkreślił, że Sąd I instancji słusznie oparł swoje stanowisko nie tylko o przepis art. 90 ust. 6 ustawy o VAT, lecz jednocześnie o art. 174 ust. 2 lit. b) Dyrektywy 2006/112/WE (dalej: „Dyrektywa 112”), której implementację ten przepis stanowi.
NSA wskazał, iż pomimo zakładanej niewielkiej częstotliwości udzielania przez spółkę pożyczek oraz braku ich istotnego wpływu na rozmiary osiąganych przez spółkę przychodów, powołane powyżej przepisy nie znajdą w odniesieniu do nich zastosowania. Udzielanie pożyczek na rzecz kontrahentów będzie bowiem stanowić dla spółki odrębny i samodzielny rodzaj działalności gospodarczej, o czym świadczy również fakt zamierzonego ujęcia tego typu działalności w umowie spółki i wpisanie jej do KRS.
Konieczna analiza każdego przypadku
Komentowany wyrok ma istotne znaczenie z praktycznego punktu widzenia, ponieważ odzwierciedla jedno z podejść prezentowanych przez NSA wobec uwzględniania udzielanych pożyczek w kalkulacji wysokości obrotu uzyskiwanego przez podatników. Analiza dotychczas wydawanych wyroków wskazuje na brak jednolitej praktyki orzeczniczej w powyższym zakresie.
W uzasadnieniu wyroku NSA odwołał się do pojęcia pomocniczości, funkcjonującego w treści Dyrektywy 112 oraz zgodnie ze stanem prawnym od 1.01.2015 r. także w regulacjach ustawy o VAT. Sąd słusznie zwrócił przy tym uwagę na pierwszeństwo prawa wspólnotowego w sytuacji jego nieprawidłowej transpozycji do prawa krajowego, w związku z zastosowaniem w treści przepisu art. 90 ust. 6 VATU w brzmieniu obowiązującym do końca 2014 r. pojęcia sporadyczności.
Powołując się na orzecznictwo, w tym na wyrok TSUE z dnia 11 lipca 1996 r., NSA nawiązał do incydentalnego charakteru czynności który oznacza, iż nie stanowią one bezpośredniej, stałej oraz koniecznej konsekwencji działalności spółki. Zatem, trudno nie zgodzić się z konkluzją NSA, że transakcje stanowiące przedmiot działalności podatnika nie mogą być jednocześnie uznane za czynności o charakterze akcesoryjnym do tej działalności.
Jako że w analizowanym stanie faktycznym czynności udzielania pożyczek kontrahentom stanowią de facto rozszerzenie profilu działalności spółki, nie ma możliwości uznania ich za czynności pomocnicze, nawet pomimo zamiaru spółki dotyczącego nieudzielania ich zbyt często oraz braku istotnego wpływu na rozmiary uzyskiwanych przychodów. Udzielanie pożyczek przez spółkę będzie więc stanowiło działalność zwolnioną, niepodlegającą wyłączeniu z uwzględniania na potrzeby kalkulacji proporcji sprzedaży w myśl przepisu art. 90 ust. 6 ustawy o VAT.
W mojej ocenie, w zbliżonych stanach faktycznych bardzo istotne jest dokonanie indywidualnej analizy wszelkich możliwych okoliczności związanych z udzielanymi pożyczkami, zarówno w zakresie przedmiotu prowadzonej przez przedsiębiorców działalności, jak również czynników takich jak wartość pożyczek, ilość i częstotliwość ich udzielania, a także stopień zaangażowania aktywów. Ponadto, bardzo duże znaczenie może mieć fakt ujęcia lub nieujęcia czynności udzielania pożyczek w KRS czy też w umowie spółki. Warto zwrócić uwagę, iż udzielenie pożyczki w takiej samej wysokości w jednej firmie może zostać uznane za transakcję pomocniczą, (co oznacza brak obowiązku uwzględniania obrotu z tego tytułu w kalkulacji rocznej proporcji sprzedaży) podczas gdy w innej takiej transakcji stanowić nie będzie.
Ewelina Mikrut, konsultant w Dziale Prawno-Podatkowym PwC