Katalog zwolnień od podatku VAT został wprowadzony w art. 43 ustawy o podatku od towarów i usług. Od stycznia 2011 r. odstąpiono od ich identyfikacji przy pomocy klasyfikacji statystycznych i określając zakres zwolnienia wykorzystano przepisy prawa unijnego, krajowego oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE.
Zgodnie z art. 43 ust.1 pkt 18 ustawy o VAT zwalnia się od podatku usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, wykonywane przez zakłady opieki zdrowotnej.
Zwolnienie to ma charakter przedmiotowo-podmiotowy. Obejmuje tylko świadczenia medyczne wykonywane w określonym celu przez określone podmioty.
Które usługi medyczne są zwolnione z VAT?
Powyższy przepis stanowi implementację do polskiego porządku prawnego przepisu art. 132 ust. 1 lit. b, c Dyrektywy 2006/112/WE Rady, zgodnie z którym zwolnieniu od podatku przez państwa członkowskie podlegają:
- opieka szpitalna i medyczna oraz ściśle z nimi związane czynności podejmowane przez podmioty prawa publicznego lub, na warunkach socjalnych porównywalnych do stosowanych w odniesieniu do instytucji prawa publicznego, przez szpitale, ośrodki medyczne i diagnostyczne oraz inne odpowiednio uznane placówki o podobnym charakterze;
- świadczenie opieki medycznej w ramach zawodów medycznych i paramedycznych, określonych przez zainteresowane państwo członkowskie.
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE wskazuje, że pojęcia dotyczące zwolnień należy interpretować w sposób ścisły, ponieważ zwolnienia te stanowią odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą podatkiem VAT objęta jest każda usługa świadczona odpłatnie przez podatnika.
Ustawodawca nie zdefiniował pojęć „opieka”, „profilaktyka”, natomiast pojęcia te były definiowane na gruncie orzecznictwa UE. Pojęcie „opieka medyczna” dotyczy świadczeń medycznych, które służą diagnozie, opiece oraz, w miarę możliwości, leczeniu chorób lub zaburzeń zdrowia.
Cel usługi medycznej określa, czy powinna ona korzystać ze zwolnienia; jeżeli z kontekstu wynika, że jej głównym celem nie jest ochrona, utrzymanie bądź przywrócenie zdrowia, lecz inny cel, to wówczas zwolnienie nie będzie miało zastosowania.
Innymi słowy aby podlegać zwolnieniu świadczenie powinno mieć cel terapeutyczny, tym samym liczy się nie charakter usługi, ale jej cel.
Orzecznictwo ETS, wyraźnie wskazuje, że to właśnie cel świadczenia usługi medycznej wyznacza to, czy winna ona zostać zwolniona od VAT. Dlatego też, jeśli z okoliczności w jakich świadczona jest taka usługa medyczna wynika, że jej głównym celem nie jest ochrona, w tym zachowanie, jak i odratowanie ludzkiego zdrowia, a raczej jest nim dostarczenie wiadomości specjalnych potrzebnych dla podjęcia decyzji, która będzie miała prawne konsekwencje, usługa ta nie podlega zwolnieniu. (C-307/01, pkt 60).
Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że przepis art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy, zwalnia od podatku wyłącznie usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, nie zwalniają zaś wszystkich świadczeń, które można wykonać w ramach wykonywania zawodów medycznych, ale tylko te służące określonemu celowi.
Wszędzie tam, gdzie nie ma bezpośredniego związku z leczeniem nie ma prawa do zastosowania zwolnienia od podatku.
Taka sytuacja występuje przy świadczeniu usług przez ośrodki medycyny pracy. Ośrodki medycyny pracy to w większości samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej. Świadczą usługi z medycyny pracy takie jak:
- badania profilaktyczne grup pracowników, dla których orzeczenie o zdolności do wykonywania pracy na danym stanowisku wynika z odrębnych przepisów np. zatrudnienie na stanowisku np. strażnika w banku czy konwojenta gotówki, jak i kandydatów na myśliwych,
- badania lekarskie i psychologiczne osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posiadających licencję pracownika ochrony, czy detektywa,
- badania lekarskie i psychologiczne osób ubiegających się o odzyskanie zatrzymanego przez policję prawa jazdy (np. z powodu uczestnictwa w wypadku drogowym, przekroczenie punktów, jazdy pod wpływem alkoholu, posiadania orzecznictwa o inwalidztwie).
Badania te wykonywane są zgodnie z procedurami określonymi w rozporządzeniach Ministra Zdrowia i mają na celu ocenę zdolności fizycznej i psychicznej osób w zakresie wykonywania określonych czynności i zadań, pracy czy kierowania pojazdami. Badaniom powyższym podlegają nie tylko pracownicy, lecz również osoby starające się o pozwolenie na broń lub prawo jazdy dla potrzeb prywatnych.
Zwolnienia przedmiotowe z VAT - rozporządzenie
Zwolnienie od podatku obrotu do 100 tys. PLN
Głównym celem świadczonych usług jest wydanie orzeczenia o stanie zdrowia, które jest wymagane przez osobę trzecią jako warunek poprzedzający wykonywanie przez osobę zainteresowaną określonej działalności zawodowej lub wykonywanie określonej czynności zależnej od pełnej fizycznej i psychicznej zdolności tej osoby.
Stąd jej efektem jest dostarczenie osobie trzeciej elementu koniecznego dla podjęcia decyzji pociągającej za sobą prawne konsekwencje dla osoby zainteresowanej. Taka usługa medyczna nie ma zasadniczo na celu opieki medycznej służącej profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia.
W omawianym przypadku spełniona jest przesłanka o charakterze podmiotowym uprawniająca do zastosowania zwolnienia – ośrodki medycyny pracy to publiczne zakłady opieki zdrowotnej.
Nie spełniona jest natomiast przesłanka o charakterze przedmiotowym. Świadczone usługi z zakresu medycyny pracy tj. wykonywanie badań profilaktycznych, których celem jest stwierdzenie istnienia bądź nieistnienia przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku, czy też wykonywania określonych czynności – nie służą profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia. Tym samym nie mogą być objęte zwolnieniem od podatku od towarów i usług.
Źródło: interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi działającego w imieniu Ministra Finansów z 20 sierpnia 2011 r. - nr IPTPP1/443-303/11-2/MW.