Sprawa dotyczyła spółdzielni zrzeszającej towarzystwa ubezpieczeniowe. Towarzystwa ubezpieczeń (TU) mogą dokonywać czynności opodatkowanych w VAT. Transakcje te mają jednak charakter poboczny względem zasadniczej działalności TU zwolnionej z VAT. Podstawowym przedmiotem działalności spółdzielni będzie świadczenie na rzecz zrzeszonych w niej TU wyspecjalizowanych usług pomocniczych do działalności ubezpieczeniowej, w szczególności z zakresie likwidacji szkód oraz wsparcia specjalistycznego oprogramowania. Wynagrodzenie spółdzielni obejmuje wyłącznie zwrot kosztów przez nią poniesionych w związku ze świadczeniem tych usług. Rozważana jest możliwość zmiany statutu, umożliwiająca spółdzielni świadczenie usług również na rzecz innych podmiotów (spoza spółdzielni).
Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz
Na tym tle spółdzielnia powzięła wątpliwość:
1) Czy usługi zasadniczo związane z likwidacją szkód oraz usługi w zakresie udostępniania i wsparcia specjalistycznego oprogramowania, świadczone przez spółdzielnię na rzecz zrzeszonych w niej TU, podlegają zwolnieniu z opodatkowania VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 21 ustawy o VAT?
2) Czy w przypadku twierdzącej odpowiedzi na pytanie nr 1, rozpoczęcie przez spółdzielnię świadczenia usług na rzecz podmiotów innych, niż zrzeszone w niej TU (podmiotów niebędących członkami spółdzielni) będzie miało wpływ na możliwość stosowania zwolnienia z VAT w odniesieniu do usług świadczonych na rzecz TU zrzeszonych w spółdzielni?
3) Czy usługi zasadniczo związane z likwidacją szkód świadczone przez spółdzielnię na rzecz zrzeszonych w niej TU oraz potencjalnie innych towarzystw ubezpieczeniowych podlegają zwolnieniu z opodatkowania VAT na podstawie art. 43 ust. 13 ustawy o VAT?
Polecamy: Biuletyn VAT
Prezentując własne stanowisko w zakresie pytania nr 1 spółdzielnia wskazała, że jej działalność korzysta ze zwolnią z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 21 ustawy o VAT. Usługi świadczone przez spółdzielnię na rzecz TU są bezpośrednio niezbędne do wykonywania zwolnionych z VAT usług ubezpieczeniowych świadczonych przez TU. Ponadto spółdzielnia podkreśliła, że zwolnienie z opodatkowania usług spółdzielni świadczonych na rzecz TU nie spowoduje naruszenia warunków konkurencji. Zdaniem spółdzielni ewentualne rozpoczęcie świadczenia usług na rzecz podmiotów innych, niż zrzeszone w niej TU, nie będzie miało wpływu na możliwość stosowania zwolnienia z VAT w odniesieniu do usług świadczonych na rzecz TU zrzeszonych w spółdzielni. Odnosząc się do pytania nr 3 spółdzielnia wskazała również, że usługi związane z likwidacją szkód świadczone na rzecz zrzeszonych w spółdzielni TU oraz potencjalnie innych towarzystw ubezpieczeniowych korzystają ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 13 ustawy o VAT.
Organ uznał to stanowisko za nieprawidłowe. W uzasadnieniu wskazał, że usługi świadczone przez spółdzielnię nie będą usługami bezpośrednio niezbędnymi (koniecznymi) do wykonywania działalności ubezpieczeniowej, zwolnionej od podatku VAT, a ich zwolnienie może doprowadzić do zakłócenia konkurencji. W zakresie zaś pytania trzeciego, w ocenie organu, świadczone przez spółdzielnię usługi związane z likwidacją są w rezultacie czynnościami polegającymi na ustaleniu stanu faktycznego i prawnego zdarzenia, wycenie wartości szkody oraz zebraniu niezbędnej w tym celu dokumentacji i wprowadzeniu ich do systemu informatycznego. Ww. usługi nie stanowią usług właściwych do wykonania usługi podstawowej, tj. usługi ubezpieczeniowej zwolnionej od podatku VAT w związku z art. 43 ust. 13 ustawy o VAT.
Sprawa trafiła do WSA w Warszawie, który nie zgodził się ze stanowiskiem organu. W uzasadnieniu sąd podkreślił, że polski ustawodawca rozszerzył w art. 43 ust. 13 ustawy o VAT zwolnienie przewidziane w Dyrektywie unijnej. Tym samym możliwe jest skorzystanie z przepisu krajowego, a brak jest podstaw do dokonywania wykładni prowspólnotowej tej normy. W dalszej części uzasadnienia sąd wskazał, iż art. 43 ust. 13 u.p.t.u. przewiduje zwolnienie z VAT dla usługi stanowiącej element usługi ubezpieczeniowej i nie precyzuje zakresu podmiotowego. Należy zatem uznać, że przepis ten dotyczy usług opartych na podwykonawstwie czy outsourcingu wykonywanych przez podmioty trzecie na rzecz podmiotów ubezpieczających.
NSA rozpoznając skargę na przedmiotowe wyroki, skierował pytanie prejudycjalne do TSUE, zawieszając postępowanie.
TSUE w wyroku orzekł, że usługi likwidacji szkód, takie jak będące przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, świadczone przez podmiot trzeci w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń, nie wchodzą w zakres zwolnienia przewidzianego w art. 135 ust. 1 lit. a Dyrektywy 112.
NSA nie zgodził się ze stanowiskiem organu podatkowego i oddalił jego skargę. NSA uznał, że w tym zakresie, w którym te usługi zostały wskazane jako usługi likwidacji szkód, należy uznać, że ze względu na brzmienie przepisu krajowego, usługi te stanowią usługę odrębną, właściwą i konieczną do wykonania usługi ubezpieczeniowej. NSA zaznaczył, że w powoływanym wyroku TSUE wypowiedział się w sposób zdecydowany i jednoznaczny w zakresie tego typu zwolnień wskazując, że nie jest możliwe ich stosowanie w takim zakresie, bowiem jest to niezgodne z prawem unijnym. W efekcie cytowanego wyroku TSUE pojawił się projekt nowelizacji ustawy o VAT, który likwiduje zapisy art. 43 ust. 13 ustawy o VAT.
Wybór przepisów
Ustawa o VAT
Art. 43 ust. 1 . Zwalnia się od podatku:
21) usługi świadczone przez niezależne grupy osób, na rzecz swoich członków, których działalność jest zwolniona od podatku lub w zakresie której członkowie ci nie są uznawani za podatników, w celu świadczenia swoim członkom usług bezpośrednio niezbędnych do wykonywania tej działalności zwolnionej lub wyłączonej od podatku, w przypadku gdy grupy te ograniczają się do żądania od swoich członków zwrotu kosztów do wysokości kwoty indywidualnego udziału przypadającego na każdego z nich w ogólnych wydatkach tych grup, poniesionych we wspólnym interesie, jeżeli zwolnienie nie spowoduje naruszenia warunków konkurencji.
Art. 43. ust. 13. Zwolnienie od podatku stosuje się również do świadczenia usługi stanowiącej element usługi wymienionej w ust. 1 pkt 7 i 37-41, który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia usługi zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 7 i 37-41.
Patrycja Łukasiewicz