Unijny wspólny system podatku od wartości dodanej został tak skonstruowany, aby obejmował niemal wszelkie przejawy działalności gospodarczej. Potwierdza to szeroki zakres przedmiotowy i podmiotowy tego podatku. Istnieje ryzyko, że organy podatkowe będą rozszerzać katalog czynności opodatkowanych VAT. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku opłat przedszkolnych.
Opodatkowaniu VAT podlega dostawa towarów lub świadczenie usług, zarówno odpłatne jak i w pewnych okolicznościach nieodpłatne, pod warunkiem, że te czynności są wykonywane – w rozumieniu ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1221, ze zm.) – przez podatników w ramach działalności gospodarczej.
Przepis art. 15 ust. 6 ustawy o VAT wyłącza z katalogu podatników VAT organy władzy publicznej oraz urzędy obsługujące te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały powołane ww. organy lub urzędy. Powyższe wyłączenie nie obejmuje czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. Wówczas jednostki samorządu terytorialnego działają jako podatnicy VAT.
Oznacza to, że jednostki samorządu terytorialnego mogą występować zarówno jako podatnicy VAT oraz nie-podatnicy VAT, w zależności od rodzaju i charakteru podejmowanej czynności, od tego, czy organ działa jak przedsiębiorca.
Oceniając, czy dana czynność organu podlega opodatkowaniu VAT należy wziąć pod uwagę źródło i charakter stosunku prawnego, które łączą organ z podmiotem na rzecz którego zostaje wykonane świadczenie oraz charakter prawny pobieranej opłaty.
Należy jednak zauważyć, że w świetle wykładni obowiązujących przepisów, w szczególności dokonywanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jednostki samorządu terytorialnego są uważane za podatników VAT także wtedy, gdyby uznanie ich za nie-podatników VAT w przypadku danej transakcji prowadziło do znaczących zakłóceń konkurencji.
Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59 ze zm.), zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki w przedszkolach jest zadaniem oświatowym jednostek samorządu terytorialnego.
Art. 8 ust. 15 ustawy – prawo oświatowe stanowi, że co do zasady zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli, przedszkoli integracyjnych i specjalnych oraz innych form wychowania przedszkolnego należy do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Stosownie do art. 106 ust. 1 ustawy – prawo oświatowe, w celu zapewnienia prawidłowej realizacji zadań opiekuńczych, w szczególności wspierania prawidłowego rozwoju uczniów, przedszkola mogą zorganizować stołówkę.
W świetle obowiązujących przepisów należałoby uznać, że jednostki samorządu terytorialnego wykonując czynności z zakresu zapewnienia wychowania przedszkolnego oraz prowadzenia stołówek i pobierając z tego tytułu opłaty działają jako organy władzy publicznej a nie jako przedsiębiorcy. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują te czynności w ramach zadań własnych. Nieopodatkowanie tych czynności nie prowadzi do znaczących zakłóceń konkurencji. Nawet, gdyby uznano, że ww. opłaty podlegają VAT, to będą zwolnione z VAT.
Polecamy: VAT 2018. Komentarz
Z takim stanowiskiem nie zgadzały się organy podatkowe. Odnośnie stanu prawnego do końca 2017 r. organy podatkowe zasadniczo stwierdzały, że opłaty przedszkolne podlegają opodatkowaniu VAT. Przykładowo, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 12 grudnia 2017 r., sygn. akt 0112-KDIL1-1.4012.502.2017.1.OA stwierdził, że „Świadczone przez Wnioskodawcę usługi w zakresie zapewnienia pobytu dzieci w żłobku, a także usługi wyżywienia dzieci i nauczycieli w żłobkach, przedszkolach i szkołach podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT” (dla por. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 19 października 2017 r., sygn. akt 0112-KDIL2-3.4012.356.2017.1.AŻ).
Przy czym w orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtowała się linia orzecznicza potwierdzająca, że opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz opłaty za korzystanie z wyżywienia w takich placówkach nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT (np. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 4 kwietnia 2018 roku, sygn. I SA/Gd 173/18, wyrok WSA w Lublinie z dnia 21 marca 2018 roku, sygn. I SA/Lu 41/18;wyrok WSA w Opolu z dnia 10 stycznia 2018 roku, sygn. I SA/Op 424/17, wyrok WSA w Gdańsku z dnia 20 grudnia 2017 r., sygn. akt I SA/Gd 1546/17, wyrok WSA w Lublinie z dnia 8 listopada 2017 r., sygn. akt I SA/Lu 760/17).
Od 1 stycznia 2018 r. wszedł w życie art. 52 ust. 15 ustawy z dnia 27 października 2017 roku o finansowaniu zadań oświatowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2203) stanowiący, że opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz opłaty za korzystanie z wyżywienia w takich placówkach stanowią niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym.
Oczekiwano, że od 2018 r. organy podatkowe zmienią swoje dotychczasowe stanowisko. Jednakże interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 5 kwietnia 2018 r., sygn. akt 0112-KDIL2-3.4012.32.2018.2.IP studzi te oczekiwania. Organ podatkowy w ww. interpretacji zajął się problemem opodatkowania VAT świadczonych przez gminę odpłatnych usług wyżywienia dzieci w przedszkolach i uczniów w szkołach. Wnioskodawca na potwierdzenie swojego stanowiska mówiącego, że te opłaty nie podlegają opodatkowaniu VAT przytoczył m.in. art. 52 ust. 15 ustawy z dnia 27 października 2017 roku o finansowaniu zadań oświatowych. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe i wskazał, iż „Skoro ww. stołówki działają na podstawie ww. przepisów dotyczących systemu oświaty, to świadczone – przez jednostki objęte tym systemem – usługi wyżywienia dzieci i uczniów, które jak wskazano wyżej należy uznać za usługi ściśle związane z usługami w zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą, które podlegają opodatkowaniu, to wówczas Gmina w tym zakresie działa w charakterze podatnika VAT. (…) Wnioskodawca pobierając opłaty za wyżywienie dzieci w przedszkolach oraz uczniów w szkołach, działa w charakterze podatnika podatku od towarów i usług w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy, prowadzący działalność gospodarczą, zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy. Tym samym, w przedmiotowej sprawie nie znajdzie zastosowania art. 15 ust. 6 ustawy. Zatem, świadczone usługi, o których mowa we wniosku, podlegają opodatkowaniu”.
Postępowanie organów podatkowych w sprawie opłat przedszkolnych nie zasługuje na aprobatę. Mając na uwadze odmienne stanowisko sądów administracyjnych, uporczywe trwanie organów podatkowych przy swoim stanowisku powoduje, że jednostki samorządu terytorialnego mają wątpliwości co do prawidłowości prowadzonych rozliczeń VAT.
Autorzy:
Artur Ratajczak, doradca podatkowy, nr wpisu 12107, Kancelaria TaxCorner – właściciel
Damian Kowalski, asystent doradcy podatkowego w Kancelarii TaxCorner