Jakie są podatkowe konsekwencje zbycia przez członka zarządu spółki kapitałowej akcji (udziałów) uzyskanych przez niego w ramach realizacji opcji menedżerskiej? Czy istnieją sytuacje, gdy dochód z tego tytułu zwolniony jest od podatku?
Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 6 ustawy o p.d.o.f. za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się m.in. należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, przychody z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną (w spółce z o.o.) oraz papierów wartościowych (np. akcji). Przychodem z odpłatnego zbycia akcji/udziałów jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia.
Podatek od dochodów z odpłatnego zbycia akcji/udziałów w spółce z o.o. wynosi 19 proc. uzyskanego dochodu (art. 30b ust. 1 ustawy o p.d.o.f.). Dochodem tym jest osiągnięta w roku podatkowym różnica między sumą przychodów uzyskanych z tytułu odpłatnego zbycia akcji/udziałów a kosztami uzyskania przychodów, określonymi z reguły na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o p.d.o.f., czyli wydatkami poniesionymi na ich objęcie lub nabycie (lub art. 22 ust. 1f ustawy o p.d.o.f. – w przypadku zbywania akcji/udziałów objętych za wkład niepieniężny). W myśl art. 21 ust. 1 pkt 105 ustawy o p.d.o.f. od podatku wolny jest dochód uzyskany ze zbycia akcji (udziałów) otrzymanych w drodze spadku lub darowizny – w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn.
Dochodów z odpłatnego zbycia akcji/udziałów nie łączy się z dochodami opodatkowanymi na zasadach ogólnych ani z dochodami z pozarolniczej działalności gospodarczej, opodatkowanymi podatkiem liniowym. Po zakończeniu roku podatkowego podatnik jest obowiązany w odrębnym zeznaniu podatkowym (PIT-38) wykazać dochody uzyskane w roku podatkowym z odpłatnego zbycia akcji/udziałów i obliczyć należny podatek dochodowy.
Akcje spółek publicznych nabytych przed 1 stycznia 2004 r.
W okresie od 1 stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2003 r., zgodnie z art. 52 pkt 1 lit. b ustawy o p.d.o.f., od podatku zwolnione były dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, nabytych na podstawie publicznej oferty lub na giełdzie papierów wartościowych, albo w regulowanym pozagiełdowym wtórnym obrocie publicznym, bądź też nabytych na podstawie zezwolenia udzielonego w trybie art. 92 lub 93 prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi.
W ocenie organów skarbowych zwolnienie to nie dotyczyło jednak akcji oferowanych przez spółki publiczne poza rynkiem regulowanym w ramach menedżerskich lub pracowniczych programów motywacyjnych po preferencyjnych cenach (tak też NSA w wyroku z 27 maja 2003 r., sygn. akt SA/Bk 1403/02). Dochód ze sprzedaży tych akcji opodatkowany był zatem na zasadach ogólnych, według skali podatkowej. Od 1 stycznia 2004 r., jak wskazano powyżej, od dochodów ze sprzedaży akcji pobierany jest podatek w wysokości 19 proc.
W myśl art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 202, poz. 1956 z późn.zm.) przepisów ustawy o p.d.o.f. (w tym art. 30b) nie stosuje się do opodatkowania dochodów uzyskanych po 31 grudnia 2003 r. z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, o których mowa w art. 52 pkt 1 lit. b ustawy o p.d.o.f., w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2004 r., pod warunkiem że papiery te zostały nabyte przed 1 stycznia 2004 r. Stąd akcje nabyte na giełdzie przed 1 stycznia 2004 r., a sprzedawane po tej dacie są zwolnione od 19-proc. podatku, o którym mowa w art. 30b ust. 1 ustawy o p.d.o.f., natomiast akcje nabyte na giełdzie po tej dacie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem. Jednak, jak zaznaczono powyżej, akcje nabywane przez menedżerów w ramach programów motywacyjnych nie były traktowane jako akcje korzystające ze zwolnienia na mocy art. 52 pkt 1 lit. b ustawy o p.d.o.f. A zatem także powołany wyżej art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy zmieniającej nie znajdzie do nich zastosowania. Z tych względów członkowie zarządu, którzy przed 1 stycznia 2004 r. nabyli/objęli akcje w ramach programów motywacyjnych, ale sprzedają je po tej dacie objęci są opodatkowaniem według zryczałtowanej 19-proc. stawki z art. 30b ust. 1 ustawy o p.d.o.f.
Zbycie udziałów/akcji przez członka zarządu-nierezydenta bądź akcji/udziałów w spółkach zagranicznych
W odniesieniu do objętych programem motywacyjnym członków zarządu niemających miejsca zamieszkania w Polsce, w zakresie opodatkowania ich dochodów z odpłatnego zbycia akcji/udziałów, należy mieć na uwadze możliwe modyfikacje w razie istnienia umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, której stroną jest Polska. Zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub niepobranie podatku zgodnie z taką umową jest jednak możliwe pod warunkiem udokumentowania dla celów podatkowych miejsca zamieszkania podatnika uzyskanym od niego certyfikatem rezydencji (art. 30b ust. 3 ustawy o p.d.o.f.).
Członkowie zarządu spółki akcyjnej/z o.o. z siedzibą w Polsce, mający w Polsce miejsce zamieszkania, mogą także zostać objęci programem opcji menedżerskich realizowanym przez spółkę dominującą (bądź inną spółkę z grupy kapitałowej, do której należy polska spółka) – z siedzibą za granicą (np. w USA). Jeżeli w ramach przedmiotowego programu członek zarządu nabędzie akcje/udziały w spółce zagranicznej, które następnie zbędzie w kraju macierzystym spółki zagranicznej (np. na giełdzie amerykańskiej), wówczas należy rozważyć, w jakim zakresie będzie podlegał obowiązkowi podatkowemu w Polsce.
Kwestie te regulują, obowiązujące od 1 stycznia 2005 r., art. 30b ust. 5a i 5b ustawy o p.d.o.f. Zgodnie z tymi przepisami, jeżeli podatnik mający miejsce zamieszkania w Polsce osiąga dochody ze sprzedaży akcji i udziałów, zarówno na terytorium Polski, jak i poza jej granicami, dochody te łączy się i od podatku obliczonego od łącznej sumy dochodów odlicza się kwotę równą podatkowi dochodowemu zapłaconemu za granicą. Odliczenie to nie może jednak przekroczyć tej części podatku obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany za granicą. W przypadku podatnika mającego miejsce zamieszkania w Polsce i uzyskującego dochody ze sprzedaży akcji i udziałów wyłącznie poza jej granicami, zasadę określoną powyżej stosuje się odpowiednio. W odniesieniu do opcji menedżerskich patrz str. 16.
Maciej Bielecki
radca prawny
Podstawa prawna:
art. 30b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.).