Oboje z mężem jesteśmy podatnikami VAT czynnymi. Poza działalnością gospodarczą, którą prowadzi każde z nas na własny rachunek, uzyskujemy przychody z najmu części budynku mieszkalnego, stanowiącego naszą prywatną współwłasność. Usługi najmu świadczymy dla firmy będącej podatnikiem VAT, która przeznacza pomieszczenia dla swoich pracowników na cele mieszkalne. W umowie najmu zaznaczyliśmy, że mieszkań nie można używać na cele inne niż mieszkalne. Budynek ani żadna jego część nie jest ujęta w ewidencji środków trwałych, nie jest też związany z prowadzoną przez nas działalnością gospodarczą. Przychody z najmu wykazujemy w deklaracji VAT-7 jako zwolnione (PKWiU ex. 70.20.11). Wątpliwości nasze budzi sposób rozliczeń narzucony przez najemcę, tj. liczba faktycznie wykorzystanych dni w miesiącu razy kwota za 1 dzień, a raczej za nocleg. Czy taki sposób rozliczeń nie spowoduje, że najem ten powinien być opodatkowany stawką 7%? Czy nie lepiej byłoby zrobić aneks do umowy i określić czynsz najmu na stałym poziomie?
Zwolnienie z opodatkowania podatkiem od towarów i usług z tytułu najmu lokalu nie jest zależne od tego, czy najem jest dokonywany w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, czy też poza tą działalnością. Ważne jest, aby wynajem lokalu mieszkalnego był dokonywany na cele mieszkaniowe. Sposób rozliczenia narzucony przez najemcę nie wpłynie na utratę zwolnienia, jeśli część budynku mieszkalnego będzie w dalszym ciągu wynajmowana na cele mieszkaniowe.
Tylko zmiana przeznaczenia budynku mieszkalnego na użytkowy może spowodować zmianę zasad opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Wynajem lokalu mieszkalnego na cele inne niż mieszkaniowe (np. prowadzenie biura), podlega opodatkowaniu stawką podatku od towarów i usług w wysokości 22%. Natomiast usługi w zakresie wynajmowania lub dzierżawienia nieruchomości o charakterze mieszkalnym na własny rachunek, z wyłączeniem wynajmu lokali w budynkach mieszkalnych na cele inne niż mieszkaniowe, podlegają zwolnieniu z podatku. Stawka 7% nie ma zastosowania przy wynajmie lokali.
Usługi wynajmu nieruchomości o charakterze mieszkalnym na własny rachunek, z wyłączeniem wynajmu lokali w budynkach mieszkalnych na cele inne niż mieszkaniowe, podlega zwolnieniu z podatku.
Najem został uregulowany w przepisach ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny. Definicja umowy najmu jest zawarta w art. 659 § 1 k.c.: przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.
Na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
Działalność gospodarcza została zdefiniowana w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT jako wszelka działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar jej wykonywania w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły do celów zarobkowych.
W kontekście przywołanych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług najem, będący usługą wymienioną w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej jako określony rodzaj usługi, stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Stosownie do art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT zwalnia się od podatku usługi wymienione w załączniku nr 4 do tej ustawy. Pod poz. 4 tego załącznika zostały wymienione sklasyfikowane według PKWiU – ex 70.20.11 usługi w zakresie wynajmowania lub wydzierżawiania nieruchomości o charakterze mieszkalnym na własny rachunek, z wyłączeniem wynajmu lokali w budynkach mieszkalnych na cele inne niż mieszkaniowe.
Jeżeli zatem wskazane w pytaniu usługi wynajmu lokalu mieszkalnego na cele mieszkaniowe są sklasyfikowane w grupowaniu PKWiU ex 70.20.11, to – zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy – ich świadczenie będzie zwolnione z opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Natomiast usługi w zakresie wynajmu lokalu mieszkalnego na cele inne niż mieszkaniowe (np. prowadzenie biura) podlegają, zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy, opodatkowaniu stawką podatku od towarów i usług w wysokości 22%.
Przedstawione zasady opodatkowania najmu lokalu znajdują zastosowanie niezależnie od tego, czy najem jest dokonywany w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, czy też poza tą działalnością. Istotne jest w tym przypadku, aby wynajem budynku mieszkalnego był dokonywany na cele mieszkaniowe. Specyficzny sposób rozliczenia narzucony przez najemcę (czynsz zmienny) nie wpłynie na zmianę stawki podatku od towarów i usług. Na zmianę zasad opodatkowania podatkiem od towarów i usług może wpłynąć tylko zmiana przeznaczenia budynku, tj. prowadzenie w nim działalności gospodarczej.
Wynajem lokalu mieszkalnego na cele prowadzonej działalności gospodarczej podlega opodatkowaniu stawką podatku w wysokości 22%.
W opisanej sytuacji małżonkowie uzyskują obrót z najmu budynku mieszkalnego stanowiącego współwłasność. Wynajmowane pomieszczenia są wykorzystywane na mieszkania dla pracowników. W umowie najmu zaznaczyli Państwo, że mieszkań nie można używać na cele inne niż mieszkalne. Zatem wszelkie warunki do zastosowania zwolnienia z podatku zostały spełnione.
Ponadto czynność prawna dotyczy majątku wspólnego, czyli obydwojga małżonków pozostających w stosunku prawnym z drugą stroną tej czynności. W konsekwencji w składanych deklaracjach podatkowych VAT-7 muszą Państwo uwzględniać obok obrotu z działalności gospodarczej obrót z tytułu najmu.
Należy podkreślić, że każde z małżonków powinno wykazać połowę obrotu z najmu jako obrót zwolniony z podatku od towarów i usług.
Najem na rzecz podmiotu gospodarczego powinien być udokumentowany fakturą VAT.
Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o VAT podatnicy są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą dokonanie sprzedaży towarów i usług, w tym również sprzedaży zwolnionej z podatku od towarów i usług. W tym konkretnym przypadku każde z małżonków powinno wystawić swoją fakturę dokumentującą połowę obrotu z najmu.
Szczegółowe zasady wystawiania faktur, dane, które powinny one zawierać, oraz sposób i okres ich przechowywania zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług.
Krystyna Dziedzic
Podstawa prawna
• ustawa z11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 90, poz. 756