Nabyłem akcje spółki (za gotówkę) dające 10% głosów. Spółka upadła. Czy wartość tych akcji będzie stanowić koszt uzyskania przychodów w PIT-38 za 2005 r.?
Sprzedaż akcji: W przypadku poniesienia przez podatnika straty z powodu upadłości spółki, której akcje posiada, jedynym sposobem „zmniejszenia” straty na tych akcjach jest ich sprzedaż za symboliczną złotówkę osobie trzeciej.
Czy można odliczyć stratę z akcji spółki w upadłości
Nie, wartość tych akcji nie będzie stanowić kosztu uzyskania przychodu w PIT-38. Takie stanowisko zajmuje w tej sprawie fiskus. Jego ewentualna zmiana wymaga orzeczenia sądu administracyjnego. W praktyce jedynym sposobem „zmniejszenia” straty na tych akcjach jest ich sprzedaż za symboliczną złotówkę osobie trzeciej.
W potocznym odczuciu obliczając tzw. podatek giełdowy inwestorzy mają prawo do pomniejszenia dochodu o stratę. Odbywa się to na podobnych zasadach co odliczanie straty przez przedsiębiorców. Są one zawarte w art. 9 updof, który stanowi, że przedsiębiorca o wysokość straty ze źródła przychodów, poniesionej w roku podatkowym, może obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty. Przepis ten ma zastosowanie do strat z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną, papierów wartościowych, w tym z odpłatnego zbycia pożyczonych papierów wartościowych (sprzedaż krótka) i odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających, a także z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo (lub jego zorganizowana część). Przypomnijmy, że dochody albo straty wymienione w poprzednim zdaniu są wykazywane w PIT-38.
Jednak w konstrukcji PIT-38 jest przyjęta zasada, że strata powstaje jako różnica między przychodami rzeczywiście uzyskanymi a kosztami uzyskania przychodu rzeczywiście poniesionymi.
Dochodem jest przy tym w PIT-38 różnica między sumą przychodów uzyskanych z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych a kosztami uzyskania przychodów. Należy jednak pamiętać, że w PIT-38 wykazuje się do opodatkowania nie tylko przychody ze zbycia akcji, ale również z ich objęcia. Dochodem jest tu różnica między wartością nominalną objętych akcji w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część a kosztami uzyskania przychodów określonymi na podstawie art. 22 ust. 1e updof.
W PIT-38 wykazuje się do opodatkowania również przychody z objęcia akcji.
W przypadku odpłatnego zbycia akcji objętych w zamian za wkład niepieniężny, na dzień ich zbycia, koszt uzyskania przychodów ustala się w wysokości:
1) nominalnej wartości objętych akcji z dnia ich objęcia – jeżeli te akcje zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część,
2) wartości przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, wynikającej z ksiąg przedsiębiorstwa, określonej na dzień objęcia tych akcji, nie wyższej jednak niż ich wartość nominalna z dnia objęcia.
Wydatki na objęcie lub nabycie akcji są kosztem uzyskania przychodu, ale dopiero przy ustalaniu dochodu z odpłatnego ich zbycia.
Przykład 1
Biuro maklerskie przysłało Janowi L. informację PIT-8C z rozliczeniem jego transakcji giełdowych za 2004 r. W części E PIT-8C biuro maklerskie nie uwzględniło straty poniesionej przez gracza giełdowego na inwestycji w 7000 akcji spółki H. Akcje tej spółki wykluczono z obrotu giełdowego po ogłoszeniu jej upadłości. Jan K. był przekonany o tym, że koszt nabycia 7000 akcji spółki H będzie kosztem uzyskania przychodu za 2004 r. w PIT-38 i tak wypełnił tę deklarację. Argumentował, że inwestycja w akcje spółki H nie mogła przynieść przychodu – po upadłości spółki H nikt nie chciał ich od niego odkupić. Jan K. był przekonany, że w jego sytuacji nie ma zastosowania przepis art. 23 ust. 1 pkt 38 updof, gdyż akcje zakupił na giełdzie w celu uzyskania przychodu, a po wycofaniu akcji z giełdy nie miał możliwości ich sprzedania. W tej sprawie organy podatkowe zajęły negatywne dla Jana K. stanowisko, argumentując, że bezwzględnym warunkiem dopuszczającym zaliczenie tych wydatków do kosztów uzyskania przychodów jest wystąpienie przychodu. W sytuacji Jana K. nie wystąpił przychód, a zatem wydatki związane z nabyciem akcji nie mogą być uznane za koszt uzyskania przychodu.
W opisanej w przykładzie sytuacji Jan K. będzie miał jednak możliwość rozliczenia tej straty również podatkowo. Jan K. ma dwie możliwości.
Po pierwsze, może nie zgodzić się z fiskusem i zwrócić się o rozstrzygnięcie sprawy do WSA. Najbezpieczniejszy sposób pozwalający uniknąć ryzyka zapłacenia odsetek w przypadku porażki, to korekta zeznania PIT-38 – zwiększenie wielkości podatku zapłaconego (jeśli taki wystąpił) fiskusowi z tytułu podatku giełdowego za 2004 r., a następnie staranie się o zwrot nadpłaconego, zdaniem Jana K., podatku.
Po drugie, Jan K. może zawrzeć z inną osobą umowę sprzedaży tych akcji za symboliczną złotówkę. Wartość zapisana w umowie nie zostanie zakwestionowana przez fiskusa, jeżeli Jan. K jako akcjonariusz spółki H rzeczywiście nie ma szans na otrzymanie żadnej wartości po spłaceniu wierzycieli spółki H.
Przykład 2
Jan K. zawarł umowę sprzedaży 7000 akcji spółki H za 1 zł w czerwcu 2005 r. Umowa miała formę aktu notarialnego. Notariusz pobrał od Jana K. 5 zł opłaty notarialnej, podatek od czynności cywilnoprawnych wyniósłby 2 grosze i z uwagi na niską wartość nie został pobrany (zaokrąglanie kwot podatków odbywa się w ten sposób, że kwoty wynoszące mniej niż 5 groszy pomija się). Po sprzedaży Jan K. wykazał w PIT-38 za 2005 r. stratę ze sprzedaży tych akcji.
Grzegorz Tycz
Podstawa prawna
• ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 143, poz. 1199